Þjóðviljinn - 28.12.1982, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 28. desember 1982
Andropov boðar
GAGNKWMA AFVOPNUN
Júríj Andropov: Erum reiðubúnir að fækka meðaldrægum kjarn-
orkuvopnum í Evrópu til samræmis við vopnaforða Breta og
Frakka.
Sovétríkin eru reiðubúin að
undirrita samning við
Vesturveldin cr feli í sér
gagnkvæma skuldbindingu um
að verða ekki fyrri til að beita
kjarnorkuvopnum og
hefðbundnum vopnum. Þá eru
þau rciðubúin að takmarka
fjölda sovéskra meðaldrægra
eldflauga í Evrópu við þann
fjölda sem Bretar og Frakkar
ráða yfir af hliðstæðum vopnum
að því tilskildu að ckki komi til
uppsetningar bandarískra
meðaldrægra cldflauga í Evrópu.
Þá eru Sovétríkin jafnframt
tilbúin til að semja við
Bandaríkin um gagnkvæma 25%
fækkun á langdrægum kjarn-
orkuvopnum.
Þetta eru meginatriðin í þeirn
tillögum Sovétríkjanna sem Júríj
Andropov, formaður sovéska
kommúnistaflokksins kynnti í
ræðu, sem hann hélt þriðjudag-
inn 21. desember í tilefni af 60 ára
afmæli Sovétríkjanna.
Andropov sagði að Bandaríkin
og Atlantshafsbandalagið, sem
þau standa í forystu fyrir, hefðu
nú hafið hervæðingu af áður ó-
þekktri stærðargráðu. Hann
sagði að þeir menn hlytu að vera
blindir á raunveruleika samtím-
ans sem gerðu sér ekki grein fyrir
því, að hvernig svo sem og hvar
svo sem kjarnorkufellibylurinn
brjótist út, þá muni hann verða
stjórnlaus og leiða til gjör-
eyðingar.
Hann minnti á fyrri einhliða
yfiriýsingar Sovétríkjanna um að
þau mundu aldrei verða fyrri til
að beita kjarnorkuvopnum, og
sagði að það yrði mikilvægt fram-
lag til að hindra kjarnorkustríð
að önnur kjarnorkuveldi gæfu út
hliðstæðar skuldbindingar.
Langdrægar
eldflaugar
Varðandi tillöguna um tak-
rnörkun langdrægra vopna sagði
hann að tillagan tæki til allra
gerða langdrægra (strategískra)
vopna án undantekninga, og
skyldi stefnt að því að fækka þeim
um fleiri hundruð einingar. Sagði
hann að tillaga Sovétríkjanna
myndi loka fyrir allt frekara víg-
búnaðarkapphlaup á þessu sviði.
Slíkt samkomulag ætti hins vegar
að vera grundvöllur fyrir enn
frekari gagnkvæmri afvopnun,
sem aðilar gætu sameinast um út
frá mati á hernaðarstöðunni í
heiminum almennt. Hins vegar
myndi öll framleiðsla slíkra
vopna sjálfkrafa stöðvast á með-
an á samningaviðræðum stæði.
Andropov sagði að áform um
aukningu vígbúnaðar á Vestur-
löndum myndu ekki verða til þess
að þvinga Sovétríkin til einhliða
afvopnunar. „Við munum sjá okk-
ur nauðbeygða til þess að svara
ögrunum frá Bandaríkjunum
með hliðstæðum aðgerðum.
Þannig munum við svara MX-
eldflaugunum með hliðstæðum
sovéskum eldflaugum og nýjum
langdrægum bandarískum stýri-
flaugum munum við svara með
hliðstæðum sovéskum stýriflaug-
um, sem nú er verið að prófa“.
Þetta var í fyrsta skipti sem til-
kynnt hefur verið um nýjar so-
véskar stýriflaugar, en bandarísk
yfirvöld sögðu nýlega að Sov-
vétmenn væru að smíða nýja
langdræga eldflaug sem andsvar
við MX.
Gagnkvæmt
traust
Andropov talaði um nauðsyn
þess að skapa gagnkvæmt traust á
milli stórveldanna og sagði að
Sovétríkin hefðu sett fram til-
lögur er miðuðu í þá átt við samn-
ingaborðið í Genf. Hann sagði að
Sovétríkin væru reiðubúin að
taka til yfirvegunar þær tillögur,
sem Bandaríkin hefðu lagt fram
um þessi efni. Hins vegar hefðu
ýmsar af tillögum Reagans þar að
lútandi ekki verið til þess fallnar
að uppræta gagnkvæmt van-
traust. Þar þyrfti meira til: að
hætt yrði haturspredikunum með
hótunum um kjarnorkustríð. En
tryggasta leiðin til gagnkvæms
trausts væri hins vegar fólgin í því
að koma í veg fyrir öll stríð, að
stöðva vígbúnaðarkapphlaupið
og að snúa aftur til yfirvegaðra
samskipta þar sem slökun spennu
væri markmiðið.
Hættuástand
í Evrópu
Andropov talaði sérstaklega
um það hættuástand sem skapast
hefði í Evrópu. Hann sagði að
vel mætti treysta öryggi og frið í
álfunni. Hann minnti á þrjár til-
lögur sem Sovétríkin hefðu lagt
fram í þessu skyni. í fyrsta lagi
samkomulag um eyðileggingu
allra kjarnorkuvopna er væru til
þess gerð að vera notuð í Evrópu,
bæði meðaldræg vopn og skantm-
dræg (taktísk) vopn.
„Við höfum einnig komið með
þá tillögu að Sovétríkin og Nató-
ríkin takmarki meðaldrægu
vopnin við innan við þriðjung
þess sem nú er. Þá erum við einn-
ig reiðubúnir til þess að gera sam-
komulag er feli í sér að við höld-
um eftir jafn mörgum meðal-
drægum vopnum og Bretar og
Frakkar búa yfir í Evrópu. Hann
sagði að gagnvart Bandaríkjun-
um væri þetta raunveruleg „núll-
lausn“ eins og Reagan hefði
stungið upp á, en Sovétmenn
væru jafnframt reiðubúnir að
fækka enn frekar þessum vopn-
um í takt við Breta og Frakka. Þá
sagði hann að samfara þessu ættu
að fara fram samningar um gagn-
kvæma fækkun flugvéla er bæru
meðaldræg vopn.
„Við hvetjum samningsaðila
okþar til þess að ganga til þessara
skýru og réttlátu samninga og
nota þannig möguleikana á með-
an þeir eru fyrir hendi“, sagði
Andropov. „Enginn ætti að mis-
reikna sig: Við munum aldrei
leyfa að öryggi okkar og banda-
manna okkar verði stefnt í
hættu“.
Neikvæð viðbrögð
við afvopnunartillögum Andropovs
Viðbrögð við tillögum And-
ropovs í afvopnunarmálum
voru neikvæð meðal stjórn-
valda í Bandaríkjunum, Bret-
landi og Frakklandi en já-
kvæðari í V-Þýskalandi. Þá
tóku ýmsir áhrifamiklir fjöl-
miðlar elns og The Guardian,
New York Times og Washing-
ton Post jákvætt í tillögurnar.
Talsmaður bandaríska utanrík-
isráðuneytisins, John Hughes,
sagði að tillaga Sovétmanna fæli í
sér að þeir mundu halda eftir 260
SS-20 eldflaugum án þess að
Bandaríkin hefðu tæki til þess að
„ögra þessari ógnun“.
Margarct Thatcher sagði á
breska þinginu að tillaga Sovét-
manna fæli það í sér, að Banda-
ríkin fengju ekki að hafa neinar
meðaldrægar eldflaugar í Evrópu
á meðan Sovétríkin hefðu „um-
talsverðan fjölda“ slíkra vopna,
og því væri tillaga Andropovs
óaðgengileg. „Tillagan er ekki í
samræmi við það jafnvægi, sem
nauðsynlegt er til þess að tryggja
öryggi okkar“, sagði Thatcher.
Bretland ræður nú yfir kafbáta-
flota, sem hefur að geyma 64
Polaris-eldflaugar með kjarn-
orkuvopn.
Afstaða Frakka
Claudc Cheysson utanríkisráð-
herra Frakka sagði að tillaga
Andropovs væri ófullnægjandi.
Hann sagði í viðtali við franska
sjónvarpið strax eftir að tillögur
Andropovs voru gerðar opinber-
ar, að Frakkar væru alls ekki til
viðtals um takmörkun á kjarn-
orkuvopnaforða sínum. Hann
sagði að forði Frakka væri af
ásettu ráði hafður í lágmarki, og
hann sagðist ekki skilja, hvers
vegna Andropov væri að blanda
kjarnorkuvopnaforða Frakka inn
í þetta dæmi, þar sem hann til-
heyrði ekki kjarnorkuvopna-
forðabúri Nato-ríkjanna. Hann
spurði hvort það væri vilji And-
ropovs að Frakkar gengju inn í
hernaðarsamvinnu Nato-ríkj-
anna.
Kjarnorkuvopnaforði Frakka
byggist á 5 kafbátum og þeim
sjötta, sem er í smíðum og verður
tekinn í notkun 1985. Kafbátar
þessir, sem bera kjarnorkueld-
flaugar, eru studdir af 36 lang-
fleygum Mirage sprengjuvélum
og 18 kjarnorkueldflaugum, sem
staðsettar eru á landi. Þá hafa
Frakkar einnig ge'fið i' skyn, að
þeir muni innan skamms netja
framleiðslu og uppsetningu nift-
eindasprengja.
V-Þýskaland
Stjórnin í Bonn hefur verið
varkárari í ummælum um frum-
kvæði Andropovs og talsmaður
stjórnarinnar sagði að tillögurnar
yrði vandlega athugaðar og að
stjórnin rnyndi leggja mat á þær í
samráði við aðra aðila Nato.
Bæði stjórnarflokkarnir og Jafn-
aðarmenn sögðu að tillögurnar
væru „jákvætt framlag til afvopn-
unarumræðnanna". Einn af leið-
togum Jafnaðarmanna á þinginu í
Bonn sagði að „það væri pólitískt
ábyrgðarleysi að hafna tillögun-
um einhliða“.
Willy Brandt, formaður þýska
Jafnaðarmannaflokksins, sagði
að tillögur Andropovs um tak-
mörkun kjarnorkuvopnaforðans
í Evrópu væru mjög mikilvægar
og myndu skipta miklu máli varð-
andi gang samningaviðræðnanna
í Genf.
Á blaðamannafundi, sem
Brandt hélt í Bonn, sagði hann að
tillögur Andropovs um takmörk-
un kjarnorkuvopnaforðans í Ev-
rópu væru nálægt þeim hugmynd-
um sem þýski Jafnaðarmanna-
flokkurinn hefði haft. Þýskir
jafnaðarmenn hafa, sagði hann,
óttast að tillögur Bandaríkjanna
um einhliða eyðileggingu sov-
éskra meðaldrægra eldflauga
væru til þess fallnar að hleypa
samningaviðræðunum í strand.
Þess vegna hefði flokkurinn verið
því fylgjandi að hætt yrði við upp-
setningu 572 nýrra Evrópueld-
flauga gegn því að Sovétmenn
eyðilegðu „umtalsverðan hluta"
af meðaldrægum eldflaugum
sínum.
Á blaðamannafundinum gagn-
rýndu Brandt og Karsten Voigt,
sérfræðingur flokksins í utanrík-
ismálum, bæði þýsku ríkisstjórn-
ina, Reagan og aðrar þær Nato-
ríkisstjórnir, sem vísað hafa til-
lögum Andropovs á bug, fyrir óá-
byrga stefnu, og þeir hvöttu jafn-
framt þýsku stjórnina til þess að-
beita áhrifum sínum til þess að fá
Ronald Rcagan til að ganga til
Willy Brandt: Tillögum Androp-
ovs svipar til hugmynda vestur-
þýskra jafnaðarmanna um
vopnajafnvægið í Evrópu og þær
eru því mikilvægt framlag til af-
vopnunarviðræðna stórveldanna
í Genf.
móts við hið sovéska frumkvæði.
Þessi afstaða þýskra jafnaðar-
manna kemur í kjölfar jreirrar á-
kvörðunar flokksins, að gera
andstöðuna við staðsetningu
hinna bandarísku kjarnorkueld-
flauga í V-Þýskalandi að megin-
máli í kosningabaráttunni sem nú
er að hefjast. Hans Jochen Vog-
el, kanslaraefni flokksins, til-
kynnti þetta er hann lagði fram
kosningastefnuskrá flokksins á
blaðamannafundi í Bonn 20. des-
ember sl.
Jákvæð viðbrögð
fjölmiðla
Breska blaðið The Guardian
segir um tillögur Andropovs að
þær séu „álitlegar", og segir jafn-
framt að stöðugt verði augljós-
ara, að Sovétmenn muni mæta
hinum nýju bandarísku Evrópu-
eldflaugunt með vopnum er feli í
sér enn meiri ógnun, og að það
jafnvægi, sem nú ríki „sé eins
hagstætt og við eigum kost á“.
Margaret Thatcher: Tillögur
Andropovs eru ófullnægjandi af
því þær samrýmast ekki því jafn-
vægi sem tryggir öryggi okkar....
Bandaríska dagblaðið „The
New York Times“ fagnaði í gær
frumkvæði Andropovs sem já-
kvæðu framlagi.
Danska blaðið Information
segir, að ef það hafi verið eitt af
markmiðum Andropovs með til-
lögum sínum af afhjúpa tvöfeldni
Atlantshafsbandalagsins í af-
vopnunarmálum, þá hafi Ieið-
togarar bandalagsins með við-
brögðum sínum gengið í giidr-
una og standi nú berstípaðir
frammi fyrir heiminum. Blaðið
segir að verði tilboðum Andro-
povs einhliða hafnað þá muni það
verða sovéskum áhrifum í
heiminum mun haldbetra en hin
umdeildu vopnaforðabúr. Blaðið
segir að hin vestrænu lýðræðisríki
séu um það bii að tapa í valdatafl-
inu við Sovétríkin vegna þess að
þau hafi glatað hinni pólitísku
yfirsýn í umræðunni um vígbún-
aðarkapphlaupið.
Ekki hefur heyrst að íslenska
ríkisstjórnin hafi tekið afstöðu til
þessara mála. ólg.