Þjóðviljinn - 29.12.1982, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 29. desember 1982
ÞJÓÐVILJINN"- SÍÐA 7\
Hjálparsveit skáta
í Reykjavík hefur
starfað í hálfa öld
Frá æfingabúðum á Þingvöllum árið 1956. (Ljósm. V.J.).
Klifur i ísvegg í Gigjökli. Það er betra að geta brugðist við á
réttan hátt þegar leitarkallið kemur. (Ljósm. J.B.).
ÁVALLT TIL TAKS
Sjálfboðaliðastarf í hjálpar-
sveitum og björgunarsveitum er
sjálfsagt í hugum margra ó-
kunnugra ævintýraleikur, en
fljótt skipast veður í lofti, þegar
þeir ókunnu þurfa á aðstoð
þessara sjálfboðaliða að halda.
Þá fyrst verður mörgum mann-
inum ljóst hversu mikils virði
hjálparstarfið er. Það er hollt
að rifja þessa staðreynd upp nú
á þeim tímamótum þegar Hjálp-
arsveit skáta í Reykjavík hefur
starfað óslitið í 50 ár.
Hér á eftir verður rakinn í stuttu
máli aðdragandinn að stofnun
hjálparsveitarinnar og tínt til það
helsta úr starfi hennar á liðnum
áratugum. Stuðst er við úttekt á
sama efni í vönduðu afmælisriti
sveitarinnar sem nýlega er komið
út.
Aðdragandinn
Skátastarf byrjaði hérlendis árið
1912 og frá upphafi var lögð rík
áhersla á hljálparstarf í einhverri
mynd. Mikið var leitað eftir aðstoð
skáta þegar á bjátaði. t.d. í spæn-
sku veikinni árið 1918.
Þegar Alþingishátíðin var haldin
á Þingvöllum árið 1930 var farið
fram á það við skátahreyfinguna að
hún annaðist leiðbeiningar og
hjálparstarf. Vegna þessa verkefn-
is skapaðist sú hefð að lögreglan í
Reykjavík leitaði til skátanna þeg-
ar mikið lá við, vegna þess hvað
lögreglan var þá fáliðuð.
í kjölfar þessa aðstoðarstarfs var
hjálparsveit skáta stofnuð árið
1930. Fyrsti foringi var Jón
Oddgeir Jónsson og gegndi hann
því starfi framtil ársins 1951. í upp-
hafi voru um 30 félagar í sveitinni
og var henni skipt í fimm flokka.
Fleiri
sólarhringa leitir
Á fyrstu starfsárum sveitarinnar
kom margoft fyrir að leitir stóðu í
fleiri sólarhringa og fengu félagar
sveitarinnar þá oft ávítur í skólum
og frá vinnuveitendum. Var þá
gripið til þess ráðs að útbúa sérstök
skírteini handa félagsmönnum
sveitarinnar sem lögreglustjórinn í
Reykjavík skrifaði undir. Eftir það
gekk mun betur að losna úr vinnu
eða námi þegar kallað var til leitar.
Hjálparsveitarmenn sinntu ýms-
um verkefnum auk leitarstarfa.
Þeir skipulögðu m.a. móttöku fyrir
vetrarhjálpina, aðstoðuðu íbúa og
vegfarendur í illviðrum og þegar
neyðarástand skapaðist t.d. vegna
farsótta. Árið 1935 var stofnuð
Blóðgjafasveit skáta í Reykjavík í
samráði við Guðmund Thorodd-
sen sem þá var yfirlæknir á Land-
spítalanum. Hver félagi fór fjórum
sinnum á ári og gaf blóð sem gaf
sveitinni tekjur á móti.
Sameining
allra björgunarsveita
Fljótlega á fyrstu átatugnufn sem
sveitin starfaði var farið að ræða
um sameiningu allra björgunar-
aðila í landinu. Reynt var að koma
á föstu samstarfi við Slysavarnar-
félag íslands og Rauða krossinn ár-
ið 1940 en samstaða náðist ekki og
fór því sú viðleitni út um þúfur.
Eftir stríðsárin óx skátahreyf-
ingunni mjög fiskur um hrygg og að
sama skapi hjálparsveitinni. Hún
eignaðist sín fyrstu farartæki í upp-
hafi sjötta áratugarins en erfiðlega
gekk að reka bílinn þar sem sveitin
hafði lítið rekstrarfé til umráða. Þá
var tækjabúnaður sveitarinnar af
ansi skornum skammti.
Undir lok áratugarins var reynt
að sameina meir en verið hafði al-
mennt starf skátahreyfingarinnar í
Reykjavík og hjálparsveitarinnar
en menn voru ekki einhuga um þá
ráðagerð. Varð úr að flestir félagar
sveitarinnar mótmæltu og gengu
yfir í Slysavarnarfélagið og mynd-
uðu þar kjarnann í björgunar-
sveitinni Ingólfi.
Hjálparsveitin
endurreist
Fram til ársins 1962 lá starf
sveitarinnar mestu niðri. Þá var
ákveðið að endurreisa sveitina.
Mikil gróska færðist á næstu árum í
starf sveitarinnar og var komið á
reglulegum æfingum flokka sem
störfuðu innan hennar.
Frá árinu 1964 var sjúkra-
þjónusta á mannamótum snar þátt-
ur í starfi sveitarinnar. Smám
saman hefur hún komið sér upp
fullkomnum búnaði og nú getur
hún sett upp á stuttum tíma
neyðarsjúkrahús, eina sinnar teg-
undar hér á landi.
Hjálparsveitin hefur haft á hendi
sjúkraþjónustu víða um land og má
þó einkum nefna Þórsmerkurævin-
týrin á árunum 1967 og 1968.
Flugeldasala
í kjölfar jólatrés- og
happdrættissölunnar komu fleiri
tilraunir til að láta sveitina standa á
eigin fótum fjárhagslega. Árið
1968 var skátabúðin keypt af
Bandalagi íslenskra skáta og hóf nú
umfangsmikinn verslunarrekstur,
þar sem aðallega var á boðstólum
skáta- og viðleguútbúnaður. í
framhaldi af rekstri búðarinnar var
hafin flugeldasala og hélt Hjálpar-
sveitin sinn fyrsta flugeldamarkað í
versluninni um áramótin 1968-
1969. Enn í dag byggir sveitin
fjárhagsafkomu sína að mestu leyti
áflugeldasölu. Til að byrja með var
útsölustaður eingöngu í Skátabúð-
inni, en fljótlega fjölgaði þeim og
nú eru sölustaðir víðsvegar um
borgina.
Fjölbreytt
námskeið
Hjálparsveitin hefur haldið ým-
iss konar námskeið fyrir almenn-
ing. Umfangsmest eru þó áttavita-
og útbúnaðarnámskeið fyrir
rjúpnaskyttur. Leitir að rjúpna-
skyttuni voru að verða uggvæn-
legar og mjög tíðar.
Hjálparsveitarmönnum var því
ljóst að þörfin var brýn á því að
fræða það fólk sem hugði á ferða-
lög, einkum um hálendið.
Árangurinn kom fljótlega í ljós,
því leitum að rjúpnaskyttum hefur
stórlega fækkað.
Þegar eftir 1970 fara einstaka fé-
lagar að afla sér aukinnar þekking-
ar á ýmsum sviðum fjalla- og ferða-
mennsku, skyndihjálp og fleiri
þáttum, sem lúta að starfsemi
hjálparsveita. Þekkingár var leitað
til útlanda og heimkomnir hófu
þeir er utan fóru að halda nám-
skeið fyrir félagana í sveitinni og
áttu þannig sinn þátt í að auka al-
menna hæfni og kunnáttu manna
varðandi björgunarmál.
Sannað
tilverurétt sinn
Ljóst er af því sem framan er
skráð að starf Hjálparsveitar skáta
í Reykjavík hefur verið margþætt.
Sveitin hefur aldrei liðið undir lok
þó stundum væri mjótt á mununum
að þráðurinn slitnaði. Þegar starf
sveitarinnar var í mestri lægð voru
jafnan starfandi leitarflokkar á
vegum skáta, sem tengdust þeirri
upprunanlegu sveit skáta sem
stofnuð var 1932.
Mikið vatn hefur runnið til sjáv-
ar síðan og nú hefur Hjálparsveit
skáta í Reykjavík sannað til-
veru-rétt sinn, aðlagað sig nútíma-
samfélagi og þróast í sérhæfða
björgunar- og hjálparsveit sem
ævinlega er til taks þegar hjálpar er
þörf.
(Samantekt - lg)
Leitað í snjóflóði (Ljósm. K.Ó.).
„Hjálpar-
sveitin”
aftur á
sviðinu
Litli Leikklúbburinn á ísa-
firði hefur nú í haust sýnt
leikritið „Hjálparsveitina"
eftir Jón Steinar Ragnarsson
við mjög góða aðsókn í Félags
heimilinu í Hnífsdal. _
Þrátt fyrir hina góðu að-
sókn varð.að hætta sýningunt
að lokinni þeirri níundu vegna
próflestrar margra leikara og
var afráðið að hafa aukasýn-
ingar rnilli jóla og nýárs. Gefst
þá ísfirðingum og nágrönnum
sem ekki hafa enn séð þetta
bráðsnjalla verk kostur á að
bæta úr því. Síðasta sýningin
verður á morgun, fímmtudag-
inn 30. desember kl. 9.
Lánskjara-
vísitalan
hefur
hækkað
um
60,5% í ár
Scðlabanki íslands hefur
reiknað út lánskjaravísitöluna
fyrir janúarmánuð og reynist
hún vera 488 stig en var 471
fyrir desember. Hækkun á
milli mánaða verður því
3.61%.
Lánskjaravísitalan fyrir
janúar 1982 var 304 stig og
hefur því hækkun lánskjara-
vísitölunnar orðiö 60.53% frá
upphafi til loka ársins 1982.
Hækkunin frá upphafi til loka
ársins 1981 varð hins vegar
aðeins 47.57%. 1980 varð
hækkunin 58.46%.
Lánskjaravísitalan er
reiknuð út af Seðlabankanum
með tilvísun til laga frá 1979.
Henni tilgrundvallar liggja 2/3
hlutar framfærsluvísitölu og
1/3 hluti byggingavísitölu. -v.
Nýtt
lögfrœði-
tímarit
Hið íslenska sjóréttarfélag,
^em nýlega var stofnað, hefur
hafið útgáfu tímarits um sjó-
réttarleg málefni, sem ber
^iafnið Njörður. Er því m.a.
ætlað að flytja erindi, sem,
flutt verða á fræðafundum fé-*
lagsins, auk annars fræðilegs
efnis, sem tengist sjórétti eða
sjóvátryggingarrétti.
í fyrsta tbl. tímaritsins er'
birt erindi, sem Páll Sigurðs-
son dósent hélt á fyrsta fræða-
fundi félagsins og nefnist það
„Nýmæli í björgunarretti?“.
Er þar fjallað um tillögur
stjórnskipaðrar nefndar um
breytingar á VIII. kafla 1. 66/
1963 o.fl.
Til félagsmanna í Hinu ís-
lenska sjóréttarfélagi er á-
skrift tímaritsins innifalin í fé-
iagsgjaldi, en einnig mun það
verða selt í lausasölu í Bók-
sölu stúdenta og hjá Páli Sig-
urðssyni dósent, Lagadeild
Háskólans. -mhg