Þjóðviljinn - 13.01.1983, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 13. janúar 1983
Fiskveiðideila Dana og Breta
Ognar hagsmunum Grænlendinga
Fiskveiðideilan á milli Danmerk-
ur og Bretlands stafar annars vegar
af þeirri staðreynd, að fiskimiðin
eru takmörkuð náttúruauðlind
sem ekki getur ávallt svarað eftir-
spurn, og hins vegar af því að Efna-
hagsbandalagið hefur ekki getað
komið sér saman um hvernig skipta
beri þessari náttúruauðlind á milli
aðildarríkjanna.
Samkvæmt Rómar-sáttmálanum
átti sú regla að gilda að afstöðnum
aðlögunartíma er rann út um síð-
ustu áramót, að öll aðildarríki
bandálagsins hefðu frjálsan og
jafnan aðgang að öllum miðum
bandalagsins. Þetta er regla, sem
erfið er í framkvæmd, ekki síst ef
jafnframt á að taka tillit til vernd-
unarsjónarmiða.
Samkomulag um sameiginlega
fiskveiðistefnu bandalagsins frá og
með síðustu áramótum strandaði á
Dönum, sem beittu neitunarvaldi.
Gerðu þeir það á þeim forsendum
að með sérákvæðum hefði banda-
lagið beitt aðferðum er mismunaði
aðildarríkjunum, þar sem sérstak-
lega væri gengið á rétt Dana.
Þar sem Bandalagið gat ekki náð
að mynda sameiginlega fiskveiði-
stefnu mótuðu aðildarríkin sérá-
kvæði fyrir hvert einstakt land, sem
háð var samþykki ráðherranefndar
Efnahagsbandalagsins. Frá ogmeð
áramótum hafa Bretar því tekið sér
12 mílna fiskveiðilögsögu, og verð-
ur hún lokuð dönskum fiski-
mönnum á meðan hefðbundnar
veiðar annarra bandalagsríkja á
þessum miðum verða áfram
leyfðar. Ráðherranefnd banda-
lagsins samþykkti þessa ráðstöfun
þrátt fyrir mótmæli Dana, og þar
stendur hnífurinn í kúnni. Sú sam-
þykkt gildir þó aðeins í 3 vikur á
meðan þess er enn freistað að ná
heildarsamkomulagi.
Víkingaferð
á bresk mið
Danskur útgerðarmaður, sem
jafnframt er fulltrúi danska íhalds-
flokksins á þingi Efnahagsbanda-
lagins hefur vakið mikla athygli í
fjölmiðlum með því að láta taka sig
fastan og dæma í háar fjársektir
fyrir brot á hinni bresku fiskveiði-
lögsögu. Hafa aðgerðir hans orðið
til þess að beina athyglinni frá hin-
um raunverulega vanda, sem er pó-
litísks eðlis, yfir á þær þjóðernistil-
finningar, sem mál af þessu tagi
geta auðveldlega vakið. Þannig
hefur deilunni nú verið snúið upp í
húsmæðrastríð um danskt flesk og
enska sósu í hinum mörgu fjöl-
miðlum.
En taka hins danska togbáts í
breskri lögsögu mun hins vegar
verða til þess, að málið komi fyrir
dómstóla Efnahagsbandalagsins,
og þar eru menn ekki á einu máli
um útkomuna.
Bæði verjandi hins danska þing-
manns og fleiri lögfróðir menn hafa
dregið í efa að hin breska lögsaga
fái staðist gagnvart grundvallar-
reglum bandalagsins, þar sem
kveðið er á um jafnan rétt allra
aðildarríkja á sameiginlegum fiski-
miðum landanna allt upp að land-
steinum frá og með 1. janúar 1983.
Sér til málsbóta hafa Danir hald-
ið fram hefðbundnum rétti sínum
jafnframt því sem þeir hafa haldið
því fram með nokkrum rétti að
fiskveiðifloti þeirra sé sá fullkomn-
asti innan Efnahagsbandalagsins.
Staða Grænlands
En mál þetta á sér fleiri hliðar.
Danir og Grænlendingar hafa átt í
deilum við V-Þjóðverja út af fisk-
veiðiréttindum við Grænland, þar
sem Grænlendingar hafa viljað
eigna sér 12 mílna lögsögu. Á það
hefur verið bent að vilji Danir ekki
viðurkenna 12 mílna lögsögu Breta
gegn Dönum, þá geti V-Þjóðverjar
beitt sömu rökum í deilunni um
fiskimið Grænlendinga.
Minnihlutastjórn Paul Schlúters
í Danmörku hefur haft erfiða stöðu
í þessu máli, þar sem hún er háð
stuðningi Jafnaðarmanna. Hefur
verið látið í það skína að Schlúter
hafi verið samningafúsari en hann
gat leyft sér vegna afstöðu Jafn-
aðarmanna. Síðustu fregnir herma
að Jafnaðarmenn og borgaraflokk-
arnir hafi nú komið sér niður á
sameiginlega afstöðu til málam-
iðlunartillögu, þar sem farið sé
fram á uppskipti á hinum ýmsu
fiskveiðikrótum án þess að gengið
sé á lífshagsmuni hinna bandalags-
þjóðanna. Munu tillögur Dana
ganga út frá því, að fiskveiðikvótar
bandalagsríkjanna verði endur-
skoðaðir ársfjórðungslega, meðal
annars með tilliti til ástands fiski-
stofna.
Efnahagsbandalagið var á sínum
tíma stofnað til þess að standa vörð
um frjálsa verslun og samkeppni.
Deilan um fiskimiðin sýnir okkur,
að þegar um náttúruauðlindir er að
ræða, þá leysir hin frjálsa sam-
keppni ekki spurninguna um jafn-
rétti og frelsi einstaklinga eða
þjóða. Þar þarf málamiðlun og
samninga, sem ávallt geta verið
umdeilanlegir, en eru þó óhjá-
kvæmilegir ef ekki á að grípa til
beinnar valdbeitingar.
- ólg.
„Friðarsinnum fer fjölgandi um heim
allan, líka á íslandi. Hin mikla
friðarbarátta sem staðið hefur yfir
undanfarin ár er aðeins byrjunin á
víðtœkri andstöðu fólks gegn
yfirráðum stórvelda og
hernaðarbandalaga... “
„Enginn herá
friðartímum ”
Friðarhreyfingar bera fram
kröfur um frið og afvopnun á mis-
munandi forsendum. Bæði hérog
erlendis eiga nokkuð ólík öfl aðild
að friðarbaráttunni og kröfur
þeirra og hugmyndir eru þaraf-
leiðandi stundum ólíkar þótt þær
stefni allar að sama marki.
Friðarsinnar á íslandi deila um
aðferðir og einstaka þætti friðar-
baráttunnar. Þannig skjóta upp
kollinum margar góðar hug-
myndir og kröfur sem allar hljóta
einhvern hljómgrunn meðal
fólksiris í landinu. Það má því
segja að mismunandi áhersluat-
riði friðarsinnahópa bæði hér og
erlendis séu nauðsynleg til að
skapa þá breiðfylkingu sem
neyða mun risaveldin til afvopn-
unar.
Svo virðist sem einstaka
friðarsinna dreymi um eina ís-
lenska friðarhreyfingu þ.e. ein-
hverskonar formleg samtök.
Slíkar hugmyndir eru nokkuð ó-
raunsæjar. Þó svo að allir friðar-
sinnar geti verið sammála um
nauðsyn afvopnunar og friðsam-
legra lausna á milliríkjadeilum,
þá eru þeir ekki á sama máli um
það hve stór skref eigi að stíga til
að nálgast þessi markmið. Form-
leg samtök allra friðarsinna eru
því ekki á dagskrá en samstaða
íslenskra friðarsinna um einstök
baráttumál og aðgerðir sem miða
að friði og afvopnun er vel hugs-
anleg og jafnvel æskileg. En ein
íslensk friðarhreyfing myndi ef-
laust fæla margan friðarsinnann
frá baráttunni og eyðileggja fjöl-
breytileikann sem einkennir fs-
lenska friðarbaráttu, fjölbreyti-
leika sem rúmar fjöldann í frið-
elskandi þjóðfélagi.
íslensk
friðarbarátta
Þegar fundir og ráðstefnur urn
friðar- og afvopnunarmál eru
haldnar hér á landi verður fólki
tíðrætt um Alþýðubandalagið og
Samtök herstöðvaandstæðinga
Sumir halda því fram að Alþýðu-
bandalagið sé búið að leggja
kröfuna um brottför hersins á hill-
una, en aðrir telja að Alþýðu-
bandalagið sé of róttækur flokkur
til að geta náð til allra eða flestra
friðarsinna. Einnig eru margir
hræddir við frumkvæði Samtaka
herstöðvaandstæðinga í friðar-
baráttunni hér á landi, vegna þess
að þau eru „pólitísk". Þessu er til
að svara að vígbúnaðarkapp-
hlaupið er pólitískt, styrjaldir
eru pólitískar og friðarbaráttan
hlýtur að vera pólitísk.
Það skýtur skökku við þegar
Alþýðubandalagið og Samtök
herstöðvaandstæðinga eru gagn-
rýnd fyrir frumkvæði sitt í
friðarbaráttunni fyrir „herlausu
landi“ og jafnvel ásökuð fyrir að
fæla fjöldann frá málstaðnum,
vegna þess að þau eru pólitísk. Ef
Alþýðubandalagið og Samtök
herstöðvaandstæðinga væru ekki
til, þá væru umsvif hersins miklu
meiri hér á landi en þau eru í dag
og þykja flestum nógu mikil fyrir.
„Álþýðubandalagið og Samtök
herstöðvaandstæðinga eiga eng-
an einkarétt á friðarbaráttunni",
segja sumir og bæta svo við, „þið
eigið ekki friðarbaráttuna".
Hvorki Alþýðubandalagið né
Samtök herstöðvaandstæðinga
telja sig eiga einkarétt á friðar-
baráttunni, slíkt væri fráleitt. Það
er heldur ekki rétt að halda því
fram að Alþýðubandalagið og
Samtök herstöðvaandstæðinga
hafi eignað sér þennan málstað,
þau hafa einfaldlega eignast hann
vegna þess að þau eru stærstu öfl-
in sem hafa barist fyrir „herlausu
fslandi utan hernaðarbandalaga.
Það hefur enginn einkaumboð
í friðarbaráttu á fslandi. Við
Herstöðvaandstæðingar afhentu á dögunum forseta íslands útskorið friðarkefli.
þeirra hugmynda sem hafa komið
fram er svokallað „íslenskt frum-
kvæði“. í þessum orðum felast
m.a. kröfur um kjarnorkuvopna-
lausa landhelgi og einhverskonar
eftirlit með umferð kjarnorku-
kafbáta umhverfis landið.
Kröfur urn kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd eru vissulega at-
hyglisverðar, en þær eru yfirleitt
byggðar á þeim forsendum að
umrædd svæði verði áfram hluti
af Atlantshafsbandalaginu. Þeg-
ar friðarhreyfingar og stjórn-
málamenn á Norðurlöndunum
vörpuðu fram hugmyndum um
kjarnorkuvopnalaus svæði stóð
ekki á svörum frá aðalstöðvum
NATO í Brússei: „Ekkert
aðildarríki NATO getur tekið
slíkar ákvarðanir eitt sér, slíkt
beri að ákveða í samráði við öll
aðildarríki Atlantshafsbanda-
lagsins og forystu þess“.
Það er ljóst að hvorki ísland né
önnur Norðurlönd verða látin
komast upp með sérkröfur af
þessu tagi innan NATO. Einung-
is hlutlaus Evrópuríki. eins og
Finnland, Svíþjóð, Austurríki og
Sviss ráða því sjálf hvort þau vilja
kjarnorkuvopn á sinni grund eða
ekki.
ísland á friðartímum
Eins og öllum er kunnugt þá
var aðild Islands að NATO aldrei
borin undir þjóðaratkvæða-
greiðslu. 30. mars 1949 ákvað
Alþingi með 37 atkvæðum gegn
13 (3 sátu hjá) að ísland gengi í
Atlantshafsbandalagið. Aðild ís-
lands að hemaðarbandalagi var
háð því skiiyrði að ekki yrði er-
lendur her á íslandi á friðartím-
um. Þetta skilyrði hafa Banda-
ríkjamenn ekki uppfyllt ennþá
svo kunnugt sé.
Það er erlendur her á íslandi á
friðartímum og ekkert brottfarar-
snið sjáanlegt á honum. Umsvif
hersins hafa stóraukist síðan
hann steig á land og hernaðarlegt
gildi landsins hefur aukist um-.
leið. Nýjungar bætast árlega við í
vopnabúnaði setuliðsins og enn
eru áformuð stórvirki í þágu víg-
búnaðar NATO hér á landi.
Hér eru ekki lengur „mein-
lausar" radarstöðvar og hlerunar-
búnaður, heldur stjórnstöðvar og
árásarbúnaður. Ef styrjöld brýst
út, þá erum við sjálfkrafa orðin
að fórnarlömbum andstæðinga
Bandaríkjamanna. Við íslend-
ingar erum vel færir um að leysa
okkar milliríkjadeilur á frið-
saman hátt. Krafan um að banda-
ríski herinn fari af landi brott og
ísland segi sig úr NATO er raun-
hæf og tímabær krafa um varan-
legan frið án hernaðarbandalaga
og óstöðvandi vopnakapphlaups
þeirra.
Friðelskandi þjóð hæfir ekki
að taka þátt í hernaðarbrölti og
stríðsrekstri. Við skulum taka
hlutlausu ríkin okkur til fyrir-
myndar, þau þurfa ekki að fórna
sér fyrir hagsmuni stórveldanna.
Við skulum taka þátt í baráttu
þeirra miljóna friðarsinna sem
leiðast um götur stórborga í Evr-
ópu og Ameríku undir kröfunni
um „frið og afvopnun“.
Verum minnug þess að kjarn-
orkuvopnum hefur þegar verið
beitt og nú eru stórveldin fær um
að útrýma öllu lífi á jörðinni
mörgum sinnum. Maður tryggir
ekki frið með vopnum.
Reykjavík 5. jan. 1983
Ragnar A. Þórsson.
Ragnar Þórsson er verkamaður í
Reykjavík. Hann hefuc skrifað
greinar í Þjóðviljann m.a. frá V-
Þýskalandi. Ragnarer virkur
félagi í Æskulýðsnefnd
Alþýðubandalagsins.
hljótum að fagna þeirri miklu
friðarbaráttu sem er hafin hér á
landi og við hljótum að taka vel í
allar hugmyndir sem geta stuðlað
að friði og afvopnun, alveg sama
hverra flokka flytjendur þeirra
eru. Einungis með gagnkvæmri
virðingu geta friðarsinnar nálgast
þau markmið að stöðva vígbún-
aðarkapphlaupið og losað Evr-
ópu úr fjötrum hernaðarbanda-
laganna beggja.
Islenskt frumkvœði
Á undanförnum árum hefur
áhugi stjórnmálamanna á friðar-
og afvopnunarmálum vaxið tölu-
vert, sérstaklega á Norðurlönd-
um. Hér á landi láta einnig fleiri
stjórnmálamenn friðarbaráttuna
sig varða en áður og því ber að
fagna. Hið gegndariausa vígbún-
aðarkapphlaup stórveldanna og
ótakmörkuð fjölgun kjarnorku-
eldflauga þeirra hafa vakið fólk
til umhugsunar. Þingmenn og
ráðherrar vakna nú við vondan
draum og viðurkenna flestir
þeirra þá ógnun sem okkur stafar
af hernaðarumsvifum á Islandi.
Umferð kjarnorkukafbáta í land-
helgi okkar hefur og vakið óhug
meðal almennings í landinu, þar-
sem fiskurinn í sjónum er slagæð
velferðar allra íslendinga.
Menn velta því nú fyrir sér
hvemig við getum dregið úr hem-
aðarumsvifum stórveldanna í
loft- og landhelgi okkar. Meðal
Ragnar
Þórsson
skrifar