Þjóðviljinn - 22.01.1983, Blaðsíða 19

Helgin 22.-23. janúar 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 19
Húsatóftirnar standa einar uppúr í þessu húsi sem eitt sinn var með þeim
fallegri í Eyjum. 417 einbýlishús, íbúðarhús og vinnustaðir eyðilögðust í
gosinu.
Hraun rennur til sjávar. Við hraunrennslið batnaði innsiglingin stórlega,
en óttast var á tímabili að innsiglingin myndi lokast. Þegar gosinu lauk
hafði Heimaey stækkað uin rúma tvo ferkílómetra.
Bunustokksmenn að störfum. Margir voru á því að hraunkælingin væri til lítils gagns en annað kom á
daginn.
gosið í Heimey hófst
gos, svaraði hann því til að gosið
sem slíkt hefði ekki beinlínis
skotið honum skelk í bringu. Síð-
uren svo. Hann hafði einfaldlega
lagt sig fyrir aftur og reynt að
halda áfram að sofa. því hér væri
augljóslega um eldflaugasýningu
í kirkjugarðinum að ræða. Þó
fóru að renna á hann tvær grímur.
Þessi eldflaugasýning var nú i
kröftugara lagi og hví skyldu
menn var með flugeldasýningu í
kirkjugarðinum? spurði hann
sjálfan sig. Þá dreif hann sig fram
úr og leit út...
Þegar komið var niðrá bryggju
varfólk furðu hresst. Þar var eng-
inn asi. Fólk tók eldgosinu með
stillingu, jafnvel þó svo enginn
vissi hvort framhald yrði á gosinu
á öðrum stað í eynni. Sumir ótt-
uðust að innsiglingin lokaðist, en
þrátt fyrir margháttaðar áhyggjur
var eins og fólk bindist samtökum
um að standa þétt saman í þeim
erfiðleikum sem blöstu við. Bát-
arnir voru gerðir klárir og fólk
kom sér og sínum fyrir í þeim.
Um kl. 2.30 unt hánótt þann 23.
janúar 1973 leysti sá fyrsti land-
festar og hélt af stað. Stefnan var
tekin á Þorlákshöfn. Þá þegar
hafði verið haft samband við
aöila uppi á landi sem þegar hóf-
ust handa við að skipuleggja mót-
tökur. Auk fjölmargra einstak-
linga sem fengu snemma vit-
neskju urn það sem var að gerast í
Eyjuni, þá voru stærstu aðilarnir
sem stóðu að undirbúningi varð-
andi móttökur Slysavarnafélag
íslands, Rauði Krossinn og Al-
mannavarnarnefnd ríkisins.
Einstætt ferðalag
Talið er að íbúar Vestmanna-
eyja hafi verið í kringum 5500
þegar gosið byrjaði og meginhluti
þessa fólks var fluttur til lands
þessa fyrstu nótt. Alls urðu urn
200 manns eftir á eynni, mestan
part ráðendur bæjarmála, um-
sjónarmenn eigna, bóndinn á
Kirkjubæ og hans fólk sent dap-
urt í bragði leiddi bústofn sinn í
frystihús Einars ríka, og þar var
skepnunum slátrað. Þarna urðu
og eftir lögreglumenn, slökkvi-
liðsmenn og fleiri aðilar. En meg-
inþorri fólks hélt til lands.
Þegar ljóst var að áhyggjur
varðandi innsiglinguna voru ekki
á rökum reistar var haldið af stað
í bátunum og þeir héldu úr höfn
einn af öðrum drekkhlaðnir af
fólki. Fyrsta kastið stóð fólk úti á
dekki og horfði á eldgosið, marg-
ir þess fullvissir að þeir sæju ekki
Eyjar aftur a.m.k. sem ábúenda-
stað. Brennisteinsfnyk lagði fyrir
vit manna og gosmökkinn lagði
yfir fólk og úr honum rigndi fíng-
erðum gosefnum, vikri o.þ.h.
Tóku flestir til þess bragðs að
breiða plastpoka yfir höfuð sér til
varnar „rigningu" þessari. Þegar
sneitt hafði verið hjá Ystakletti
og síðan Faxaskeri var vikurregn-
ið hvergi nærri búið og virtist
heldur aukast fremur en hitt að úr
því drægi. Þegar á bak við
Heimaklett var komið var helst
að sjá sem Heimaey stæði í
Ijósum logum. Nokkrum ára-
tugum áöur í vonskuveðri hafði
bátur brotnaö við Faxasker og
nokkrir bátsverjar náð landi. Þá
stóð frystihús eitt í Eyjum í ljós-
um logum og sjón sú sem blasti
við bátsmönriúm hlýtur að hafa
verið svipuð. Ekki var hægt
vegna veðursins að skjóta út báti
til hjálpar þessum mönnum og
ckkert sæluhús var á skerinu.
Þeir króknuðu úr kulda. Þessi
saga var rifjuð upp þegar framhjá
Faxaskeri var haldið.
Þrátt fyrir það aö veðrið var
hið prýöilegasta þessa undarlegu
nótt var sjógangur mikill vegna
undiröldu ogsjóveikin setti mörk
sín á mannskapinn. í ofanálag var
fólkið áhyggjufullt, einkum þó
fullorönir, en börn og unglingar
tóku þessu meira sem ævintýri
sem og þessi sigling, undanfari
hennar og annað var. Það var
legið um allt. Menn vöfðu sig
netadræsum, teppi voru ekki á
hverju strái svo kuldann lagði að
mönnum. Menn hjálpuðustaðog
þegar lengra leið á sjóferðina
kom rói á fólk. BátsVerjar voru
sérstaklega hjálplegir og gerðu
allt sent í þeirra valdi stóð til að
aöstoöa þá sem um borð voru.
Þeir stóðu þó nákvæmlega í sömu
sporunum og aðrir þeir sem um
borð voru. Þeir köstuðu upphit-
uðum sjóstökkum yfir fólk sem lá
á tvist og bast um allt skip.
Gullberg hét báturinn sem
flutti mitt fólk suður. Ég hygg að
siglingin hafi tekiö 5-6 klst., eða
talsvert lengri tíma en menn áttu
að venjast þegar ferðast var með
gamla Herjólfi. Þar kom til að
vont var í sjóinn auk þess sem bið
fyrir utan Þorlákshöfn var mikil.
Þeirri hugsun skaut upp hjá
mörgum að e.t.v. yrði báturinn
að snúa viö svo sem stundum
hafði orðið þegar Herjólfur var í
siglingu til Þorlákshafnar.
Snemma hausts 1969 flutti Herj-
ólfur fleiri hundruð manns til
Þorlákshafnar og var meiningin
hjá fólki þessu að horfa á er Vest-
manneyingar léku sinn fyrsta Ev-
rópuleik í knattspyrnu. Ekki
reyndist unnt að binda Herjólf
við bryggju og varð að snúa aftur
við svo búið. Þessi sjóferð mun
hafa tekið urn 9 klst. og var hrein
martröð fyrir sjóveika menn. Er
þessa atburðar enn minnst í
Eyjum.
Ótti um að bátarnir næðu ekki
að lenda reyndist ástæðulaus
enda auðveldara fyrir minni skip
að athafna sig í höfninni í Þor-
lákshöfn.
Móttökur
Fólksflutningarnir sem eru ein-
stæðir gengu snuröulaust fyrir sig
og engin óhöpp urðu á leiðinni. I
einhverjum bátnum var ófrísk
kona, sém gat átt von á sér á
hverri stundu, og voru gerðar all-
miklar ráöstafanir vegna hennar.
Ekki kom þó barniö og átti hún
þaö nokkru síðar á sjúkrahúsi í
Reykjavík. Mikill fjöldi áætlun-
arbíla beiö fólksins í Þorláks-
höfn. Þarna voru stætisvagnar
Reykjavíkur mættir, langferða-
bifreiðar, einkabílar, alls kyns
bifreiðar. Allir voru að taka á
móti fólkinu. Aðstæður í Þorláks-
höfn eru ekki þannig að margir
bátar geti komið að landi í einu
og myndaðist því biöröð fyrir
utan skerjagarðinn.
Þegar bátarnir höfðu losað sig
af fólki og farangri héldu þeir
aftur út og næsti bátur kom inn.
Skipulagning á þessari siglingu
var stórkostleg og höfðu margir
aðkomumenn orð á því. Enda
gekk losun hratt og vel fyrir sig.
í Reykjavík hafði verið gefið
frí í skólum og allar mögulegar
ráðstafanir til að taka á móti fólki
voru gerðar. Almannavarna-
nefnd ríkisins, Slysavarnafélagið
og Rauði Krossinn höfðu yfirum-
sjón með móttökunum. Meðan á
móttökum í Þorlákshöfn stóð
voru sendar til Eyja fiugvélar sem
síðan fluttu sjúklinga af sjúkra-
húsinu til Reykjavíkur. Þarna
mættu lögreglumenn úr Reykja-
vík, varnarliðsmenn og embættis-
menn af ýmsunr sortum. Margir
þeir sem til Reykjavíkur komu
áttu skyldfólk sem tók því opnunr
örmum og lét það dveljast hjá sér
fyrstu daga eftir gos. Aðrir áttu
Bárujárnið hefur undið upp á sig. í fjarska má greina Helgafell.