Þjóðviljinn - 04.06.1983, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 4. - 5. júní 1983.
stjjórnmál á sunnudegi
„ömurleg”stjórn
Ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar hefur setið rétta viku
og hefur þegar fært landsmönnum
heim sanninn að varnarorð Þjóð-
viljans í kosningabaráttunni áttu
við rök að styðjast. Hún gengur
jafnvel lengra en spáð var hér í
blaðinu. Við héldum því fram að
samstjórn Framsóknarflokks og
Sjálfstæðisflokks myndi afnema
vísitölubætur og skerða kaupmátt
um 20-30% á sínu fyrsta ári, en
Þjóðviljann skorti hugarflug til
þess að geta uppá því að hún af-
næmi samningsréttinn. En það má
svo vera rétt að við öllu var að bú-
ast enda hefur blaðið haldið því
fram oftsinnis að samstjórn af
þessu tagi dragi fram og sameini
verstu eigindir Framsóknarflokks
og Sjálfstæðisflokks. Og ekki ber á
öðru en að stjórnin staðfesti rétt-
mæti þeirrar fullyrðingar strax á
sinni fyrstu viku á veldisstóli.
Ömurleg dæmi
25. júlí 1982 skrifar Þórarinn
Þórarinsson um menn og málefni í
Tímann og gerir því skóna aö Al-
þýðubandalagið sé að undirbúa
samvinnu við íhaldið. Þar leggur
hann m.a. út af varnaðarorðúm
sem Svavar Gestsson hafði birt í
Ádrepum Tímanrits Máls og
menningar skömmu áður. P-
„Það er oft háttur stjórnmála-
manna, þegar þeir eru að undirbúa
umdeilda stjórnarþátttöku", ritar
Þórarinn, „að setja upp ömurleg
dæmi um það sem gerast myndi, ef
þeir væru utan stjórnar. Þeir séu
því nauðbeygðir til stjórnarþátt-
töku til að afstýra öðru verra“.
Þessi „ömurlegu dæmi“, sem
Svavar setti upp um það sem gerast
myndi ef Sjálfstæðisflokkurinn
myndaði ríkisstjórn með Fram-
sóknarflokknum eða
Alþýðuflokknum voru átta.
Mútufé í flugstöð
°. Hafnar verða framkvæmdir
við byggingu flugstöðvar í
Keflavík með bandarískum
fjármunum.“
Varla hafði Ólafur Jóhannesson
látið lykilinn að dyrum utanríkis-
ráðuneytisins í „öruggar hendur"
Geirs Hallgrímssonar er sá síðar-
nefndi sagði í blaðaviðtali „að sjálf-
sagt væri að hefja framkvæmdir við
flugstöð hið fyrsta, enda lánsheim-
ild til og framlag af hálfu Banda-
ríkjamanna sem nægði fyrir byrj-
unarframk væmdum. “
Ólafur Jóhannesson hafði haldið
þræðinum óslitnum frá ríkisstjórn
Geirs Hallgrímsonar í þessu máli,
og dundað við að minnka risaflug-
stöðina á pappírunum í utanríkis-
ráðherratíð sinni. Þegar 20 mill-
jóna dollaraframlag Bandaríkjaþ-
ings féll á tíma betlaði hann fram-
lengingu á því og hefur upp á
síðkastið verið að kalsa það við
Bandaríkjastjórn að framlagið
fengist greitt strax að fullu, þannig
að fyrsti áfangi flugstöðvar í
„tvennum tílgangi“, hernaðar-
legum og til flugumferðar, yrði ein-
göngu byggður fyrir bandarískt
mútufé. Omurlegt, en satt.
Flotahöfn í Helguvík
„2. Hafnar verða framkvæmdir í
Helguvík fyrir herskipa- og
olíuhöfn bandaríska hersins.“
Það liggur þegar fyrir að Geir
Hallgrímsson mun setja þessa áætl-
un af stað hið bráðasta. Mál sem
upphaflega spratt af mengunar-
hættu frá olíugeymum við
byggðina í Keflavík og Njarðvík
hefur verið notað til þess að gefa
bandaríska sjóhernum langþráð
tækifæri til þess að ná tangarhaldi á
hafnaraðstöðu á íslandi. Upphaf-
lega átti að fjórfalda eldsneytisrými
í hinni nýju olíubirgðastöð í Helgu-
vík, en Ólafur Jóhannesson brá á
blekkingarleik rétt einn ganginn og
Fyrir ári setti Svavar Gestsson upp 8 dœmi um hvað
gerast myndi ef Framsóknarflokkur og Sjálfstœðis-
flokkur mynduðu ríkisstjórn. Tíminn kallaði þau
„ömurlegu, og „út í loftið“ að Framsóknarflokkurinn
myndi fallast á nokkuð slíkt. Annað hefur komið á
daginn strax í fyrstu viku ríkisstjórnar Steingríms Her-
mannssonar.
þóttist ætla að setja hernum ein-
hverjar skorður. f raun var aðferð
hans eingöngu í því fólgin að leyfa
fyrstu áfangana í sjö þrepa fram-
kvæmdaáætlun, þannig að nær ör-
uggt má telja að með fulltingi Geirs
Hallgrímssonar fái bandaríski her-
inn aðstöðu til að stórauka birgða-
rými sitt fyrir eldsneyti í því skyni
að búa í haginn fyrir stóraukin flot-
aumsvif í Norður-Atlantshafi og
tryggja þjónustu við eldsneytis-
flugvélar, sem leitað hefur verið
eftir að fái athafnarúm á Keflavík-
urflugvelli. Ólafur Jóhannesson
dró það einnig að ákveða hvernig
hafnaraðstöðu olíubirgðastöðvar
hersins í Helguvík ætti að vera hátt-
að. Hann hefur viljað fela það í
„öruggar hendur“ Geirs Hall-
grímssonar að fullkomna ætlunarv-
erkið að bandaríski sjóherinn á ís-
landi fái vísi að flotahöfn.
f viðtali við Morgunblaðið 27.
maí segir Geir Hallgrímsson:
„Varðandi þau ágreiningsefni
sem urðu fráfarandi ríkisstjórn að
fótakefli, ýmist vegna opinbers
neitunarvalds Alþýðubandalagsins
hvað snertir byggingu flugstöðvar í
Keflavík eða hvað varðar neitun-
arvald samkvæmt leynisamningi
um aðrar nauðsynlegar fram-
kvæmdir vegna öryggis landsins, er
Ijóst að ekkert slíkt neitunarvald er
lengur fyrir hendi. Framkvæmdir á
varnarsvæðinu verða hér eftir
leyfðar í samræmi við öryggiskröf-
ur íslendinga, en einnig með tilliti
til sameiginlegra hagsmuna vest-
rænna þjóða til verndar friði í okk-
ar heimshluta. í samræmi við þessi
sjónarmið er ljóst að framkvæmdir
við flugstöð og olíugeyma í Helgu-
vík, sem einkum eru þó mengunar-
varnir, verða ekki tafðar lengui.“
Það er ömurlegt að Framsókn-
arflokkurinn, sem enn þykist hafa
brottför hersins á stefnuskrá sinni,
skuli vera orðinn svo samstiga
Sjálfstæðisflokknum að Geir Hall-
grímsson telji sig þess umkominn
að boða það að allar óskir NATO
og Bandaríkjastjórnar um hern-
aðaraðstöðu verði uppfylltar á
næstu árum.
Orkuútsölur
„3. Gerðir verða samningar við
erlend fyrirtæki um orkusölu á
sama hátt og um er að ræða í
Straumsvík.“
Um þetta liggur fyrir skýlaus yf-
irlýsing Sverris Hermannssonar
iðnaðarráðherra. Hann segir við
Morgunblaðið 27. maí:
„Við þurfum að finna nýja
kaupendur að orkunni okkar, og
þá sem vilja hætta fjármagni sínu í
stóriðjuna. Okkar olíulindir flestar
renna ennþá óbeis)aðar.“ - „Við
eigum að eiga sem minnst“ (í stór-
iðjunni) segir ráðherrann nýbak-
aði. Og þrátt fyrir digurbarkaleg
ummæii um stórhækkun raforku-
verðs í samningum við fulltrúa
Alusuisse, eru þeir síðarnefndu svo
vissir um undanlátssemi álstjórnar-
innar, sem þeir hafa beðið í þrjú ár,
að Alusuisse knýr nú sjálft á um
viðræður. Enda hefur auðhringur-
inn fulla ástæðu til þess miðað við
yfirlýsingar Geirs Hallgrímssonar
fyrir kosningar þar sem hann
krafðist þess að Svisslendingarnir
fengju stækkun álversins í forgjöf
áður en gengið væri til samninga
um orkuverðið.
Það má taka undir það með Þór-
arini Þórarinssyni að þetta dæmi er
ömurlegt, en svo sannarlega var
ekki við öðru að búast.
Fordœmalaus valdbeiting
„4. Vísitölubætur á laun verða
bannaðar.“
Um þetta ömurlega dæmi þarf
ekki að hafa mörg orð. Vísitölu-
bætur á laun hafa þegar verið bann-
aðar í 2 ár, og samningsréttur
launafólks afnuminn fram á næsta
ár.
7. þing Rafiðnaðarsambands ís-
lands hefur sett aðgerðir stjórnar-
innar í kaupgjaldsmálum í rétt
samhengi. í ályktun þingsins segir:
„Þessar aðgerðir, sem eru stór-
felldasta árás á frjálsan samnings-
rétt er hér á landi hefur verið gripið
til, munu valda gífurlegri kjarask-
erðingu hjá öllum þorra launaþega
á næstu misserum.
Þessi gerræðisfulla aðgerð á sér
ekki fordæmi hér á landi í sögu
lýðveldisins og hefur engin ríkis-
stjórn leyft sér að svipta alla
launþega landsins samningsrétti á
einu bretti. Jafnvel hin illræmdu
gerðardómslög 1942 jafnast eklci á
við þessa valdbeitingu."
Gróðaöflunum hleypt að
„5. Félagsleg þjónusta verður af-
hent einkaaðilum í rfkum mæli
- einnig heilbrigðisþjónustan.“
Heilbrigðisráðherra hefur þegar
boðað að erfitt verði að koma fyrir
nýjum útgjaldaliðum og hann muni
draga „sem minnst úr þjónust-
unni“. Fjármálaráðherrann hefur
hinsvegar látið að því liggja í út-
varpsviðtali að niðurskurður í
heilbrigðismálum komi vel til
greina og afhending á arðbærum
hlutum félagsmálakerfisins til
einkaaðila. Og Morgunblaðið ýtir
á eftir í Reykjavíkurbréfi 29. maí
með þessum orðum:
„Sjálfstæðismenn munu einnig
vænta þess, að ríkisstjórnin beiti
sér fyrir samdrætti í opinberum
umsvifum og lækkun á sköttumog
tollum. Margir bíða með eftirvæn-
tingu aðgerða hins nýja fjármálar-
áðherra á þessum sviðum.“
Enn er of snemmt að hver að spá
framvindan verður í þessu dæmi,
en þegar farið verður að svala eftir-
væntingu Sjálfstæðismanna gæti
ömurleikinn sest að í hugum
stuðningsmanna Framsóknar-
flokksins, sem streytast við að
skoða flokk sinn sem brjóstvörn
félagshyggjunnar.
Félagsleg þjónusta
skorin niður
„6. Félagsleg þjónusta að öðru
leyti verður skorin niður -
námsgangastofnun og aðrar
þjónustustofnanir verða
lagðar niður.“
Á þessu sviði hefur íhaldsstjórn-
in ekki opinberað fyrirætlanir sín-
ar nema í tveggja sentimetra kafla
um félagsmál - heilbrigðismái -
trygginga- og menntamál í stjórn-
arsáttmála. Þar hefur nýi félags-
málaráðherrann ekki mörg hald-
reipin, og nýi menntamálaráðher-
rann hefur ekki margt sagt. Af-
staða hennar á Alþingi í mennta-
og menningarmálum er hins vegar
órækt vitni um að þar fer stækasta
íhald. Loks má minna á að Matthí-
as Bjarnason heilbrigðisráðherra
lét það verða eitt af sínum fyrstu
embættisverkum að afnema reg-
lugerð um 20% endurgreiðslu á al-
mennum tannviðgerðum. Ljóst er
að stjórnarsáttmála og yfirlýsing-
um ráðhérra að ekki er ætlunin að
halda í horfinu í félagslegri þjón-
ustu heldur verður um stöðnun og
afturför að ræða.
Einar Karl_________________
Haraldsson
skrifar
Atvinnuleysi yfirvofandi
„7. Atvinnuleysi verður notað til
þess að halda verkalýðs-
hreyflngunni niðri - samanber
kenningar um hæfllegt atvinn-
uleysi.“
Ekki má mikið út af bregða til
þess að hér komi til atvinnuleysis í
stórum stíl. Minna má á þau varn-
aðarorð Ásmundar Stefánssonar
forseta ASÍ að stórfelld kaupmátt-
arskerðing muni hafa þau áhrif að
eftirspurn innanlands detti niður
og framkalli atvinnuleysi. Miðað
við áform stjórnarinnar um að
skerða kaupmáttinn um 25 til 30%
á árinu virðist vera stefnt að því að
keyra atvinnustigið niður. Hvar
stöðvast stjórnin á þeirri ömurlegu
braut?
Lokun til vinstri
„8. Róttækum rithöfundum og
listamönnum verður refsað
með margvíslegum hætti eins
og gert var á viðreisnar- og
kaldastríðsárunum.“
Þetta dæmi mun því miður sann-
ast ef ríkisstjóminni tekst að festa
sig í sessi, eða við hverju búast
menn með Ragnhildi Helgadóttur
á stóli menntamálaráðherra? Fors-
mekkur af því sem koma skal hefur
fengist í útvarpsráði í vetur þar sem
íhaldsbandalag þriggja flokka hef-
ur í ráðninga- og ritskoðunarmál-
um gengið afar langt í þessa átt.
Sigurður A. Magnússon rithöfund-
ur fjallar um þetta hræðslubanda-
lag meðaljóna í Helgarpóstinum og
segir m.a.
„Morgunblaðið og sex banding-
jar þess í útvarpsráði leika hér hlut-
verk nátttrölla og virðast trúa því í
tröllslegri fákænsku að hægt verði
tU langframa að aftra því að opin-<
skáar umræður um örlagaspurn-
ingar, sem fram fara hindrunar-
laust í nágrannalöndunum, berist
innfyrir íslenska menningarhelgi.
Þessi sovéska ritskoðunarárátta,
sem lengi hefur verið landlæg með-
al hægri aflanna, verður þeim mun
aumkunarverðari sem aldrei er
fjallað um málsatriði né. bornar
fram haldbærar röksemdir gegn
hreinskilnum skoðanaskiptum,
heldur einungis hrópað í rökþrota
þrákelkni á síaukna ritskoðun og
höft tjáningarfrelsis.“
Ömurlegt dæmi, en þau eiga því
miður eftir að verða fleiri.
Hreint ekki „út í loftið“
„... það er hreintlega út í loftið
að ætla Framsóknarflokki og Alþ-
ýðuflokki að fallast á ýmis þau at-
riði, sem hér eru nefnd. Sum þeirra
hefur Sjálfstæðisflokkurinn ekki
hcldur á stefnuskrá sinni“, segir
Þórarinn Þórarinsson í grein sinni
sem skrifuð er fyrir réttu ári. Það
má vel vera að spásögn Svavars
Gestssonar í Tímariti Máls og
menningar hafi fyrir ári þótt bera
einkenni sleggjudóma. í ljósi.
fyrstu stjórnarvikunnar virðist sem
hann hafi síður en svo farið offari.
Það sem ekki hefur þegar komið
fram sýnist vera yfirvofandi.
Það er heldur ekki stefna Fram-
sóknarflokksins eða Sjálfstæðis-
flokksins sem skiptir máli þegar
þessir tveir flokkar leggja saman
sínar verstu eigindir. Sjálfstæðis-
flokkurinn sigldi undir merkjum
frjálsræðis og frjálslyndis í kons-
ingabaráttunni, en byrjar stjórn-
arferil sinn með Framsóknarflok-
knum á því að binda og njörva alt
niður með valdboði. Framsóknarf-
lokkurinn fékk sína „sterku
stjóm“, en lét öll lykilembætti í
hendur Sjálfstæðisflokknum og un-
ir sér í hlutverki fundarstjóra við
ríkisstjórnarborðið. Það sem
skiptir máli er að gegnum þá ríkis-
stjórn sem nú hefur sest að völdum
munu landsmenn fá að finna fyrir
stundarhagsmunum Verslunar-
ráðsins, Vinnuveitendasambands-
ins og íhaldsaflanna hjá Samband-
inu. Þeim fylgirsíðan hugmyndafr-
æði sem bitna mun af fullum þunga
á menningar- og listalífi í landinu
næstu árin. _ pkh