Þjóðviljinn - 04.06.1983, Blaðsíða 12

12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 4. - 5. júní 1983.
Helgin 4. - 5. júní 1983. ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13
Maríuþjónustan að störfum
Þegar orðið fátækt er notað til
að lýsa dönskum aðstæðum
skjótast í hugann tvær spurn-
ingar. Hvað er fátækt? Og hverj-
ir eru það sem við, í danska
velmegunarsamfélaginu,
getum kallað fátæka? Mörg-
um virðist f jarstæða að tala
um danska fátækt. Danmörk
er eitt af ríkustu samfélögum
veraldar, með háþróaðafé-
lagsmálalöggjöf og trygginga-
kerfi sem ekki á marga jafn-
ingja.
Enginn getur neitað að miðað við lönd
eins og Indland, Filippseyjar, Mexíkó eða
Ghana, er fátæktin í Danmörku nánast
bara orð. En siíkur samanburður er vill-
andi, því hann segir ekkert til urn hvort í
Danmörku séu hópar fólks sem eiga við
vandamál að stríða sakir fátæktar. Það eru
nefnilega þeir sem hafa „gleymst" verið ýtt
til hliðar eða á annan hátt orðið útundan,
sem líöa mest fyrir að þeim verðmætum
sem samfélagið skapar og aflar er misskipt.
Fátækt er afstætt hugtak og það er rangt að
leggja að jöfnu samanburð á fjölþjóða og
innlendan mælikvarða.
Samkvæmt rannsóknum
Efnahagsbandalags Evrópu eru 334.000
fátækrafjölskyldur í Danmörku, þ.e.a.s.
samkvæmt þeirri hagfræðilegu skýr-
greiningu að um sé að ræða fátækt þegar
viðkomandi hefur tekjur sem eru undir
helmingnum af meðaltekjum samfélagsins.
Samkvæmt hagskýrslum f. árið 1980 voru
þá meðal-árstekjur í Danmörku, áður en
skattur var frádeginn, 57.433.
Hverjir eru þessir fátæklingar sem standa
á bak við þessar nöturlegu tölur? Það eru
fyrst og fremst þeir sem ýtt hefur verið út af
vinnumarkaðnum og vísað á opinbera fá-
tækrahjálp, - vísað á molana, - öryrkjar,
ellilífeyrisþegar, húsnæðisleysingjar,
eiturlyfjaneytendur osfrv. En það eru
miklu fleiri en þessir, því samkvæmt nefnd-
um tölum EBE, er um að ræða meir en 10%
fullorðinna. Hvar leynast hinir sem aldrei
koma fram með sína fátækt?
Ef til vill liggur svarið við spurningunni;
hvers vegna svo margir eiga erfitt með að
sætta sig við danskt fátækravandamál, í að
okkur hefur verið innrætt að slík vandamál
séu njörfuð þróunarlöndunum. A sama
augnabliki og fátækt kemur í hugann eru
hugrenningatengslin skýr, - lítil börn með
stóra kúlu á maganum og stór augu, hung-
ursneyð og sultardauði. Vissulega er á-
standið ekki svö slæmt að fólk falli niður á
strætum úr megurð og hörgli. Og þó var
nýlega bent á í vikuriti danskra lækna, að
tala þeirra sem koina á sjúkrahús með
beinlínis sultareinkenni, fer hækkandi. En
þetta á aðeins við um hlutfallslega örfáar
undantekningar.
Þó erfitt sé að koma auga á bein líkamleg
áhrif danskrar fátæktar, þýðir það að sjálf-
sögðu ekki, að engin fátækravandamál séu
til.
Sultarbálkur
í Danmörku eru yfir 300.000 atvinnu-
lausir og þar af eru yfir 100.000 ungt fólk
(undir 25 ára), ungt fólk sem upp til hópa
hefur komið beint úr skóla og í atvinnu-
leysið. Það fólk sem ekki hefur haft atvinnu
og ekki hefur aðra skólagöngu að baki en
grunnskólann fær að sjálfsögðu ekki
atvinnuleysisbætur sem eru 90% af því
kaupi sem viðkomandi hafði síðast er hann
hafði atvinnu. Það ber einnig að hafa í huga
að stór hluti þessara ungmenna kemur frá
efnalitlum héimilum og fæstir búa í
foreldrahúsum. Ungir atvinnulausir þiggja
fátækrahjálp samkvæmt „Sultarbálki"
(sultecirkulæret) 1700 kr. á mánuði.
Hinn bitri raunveruleiki
Lise er 19 ára dóttir verkamanns. Hún er
atvinnulaus og leigir herbergi úti í bæ.
Hennar dæmi er svona:
Húsaleiga......................403 kr.
Brenni (steinolía).............750 -
Tryggingar.................... 100 -
Sími...........................125 -
Ljósoggas......................120 -
Meðöl..........................100 -
Samtals...................... 1598 kr.
Afgangurímat...................102 kr.
Samkvæmt útreikningum dönsku þjóð-
hagsstofnunnar er lágmarks framfærslu-
eyrir einstaklings 825 kr. (bara í mat). Og
samkvæmt útreikningum Efnahagsbanda-
lags Evrópu eru fátækramörkin miðuð við
2900 kr. á mánuði. Það vantar því mikið
upp á að sultarbálkurinn, sem gerður var
lýðum kunnur í júlí 1982 af þáverandi
félagsmálaráðherra, sósíaldemókratanum
Bent R. Andersen, nái að uppfylla frum-
þarfir þeirra er minnst mega sín.
1500-3000 kr. daglega. Fyrir eiturlyfja-
neytandann kemur eitrið númer eitt, tvö og
þrjú; allt annað kemur á eftir. Til að útvega
pening fyrir hinunt daglega skammti standa
þrjár höfuðleiðir til boða: 1. að stela. 2. að
selja sig. 3. að selja öðrum eitur.
- Með áframhaldandi stefnu stjórnvalda
á þetta eftir að aukast og versna, segir
Bjarne Lenau Henriksen prestur og starfs-
maður Maríuþjónustunnar. Óbeint er ungt
fólk rekið út í eiturlyfjaneyslu, vændi,
þunglyndi og vonleysi. Og okkar hlutverk
er að hjálpa eins og kostur er.
Maríuþjónustan var stofnuð 1974 m.a.
fyrir tilstuðlan „Ur.ihverfisverndarráðs
Vesturbrúar" (Vesturbros miljöværn). Nú
er Maríuþjónustan eins konar angi út úr
þjóðkirkjunni en allt starf er algjörlega fjár-
magnað með frjálsum framlögum s.s.
happadráttum, hljómleikum og með því að
fara í hús og „sníkja". Samtökin hafa starf-
andi prest, sem er í hálfsdagsvinnu, félags-
ráðgjafa, sem einnig er í hálfsdagsvinnu og
ritara í fullu starfi. Allt annað starf er
frjálst, nema einstök tilfelli ungra manna
sem neitað hafa að gegna herþjónustu, þeir
fá stundum að vinna hjá hjálparsamtökum.
Samtökin reka nokkrar „Vermistofur" í
Kaupinhöfn, og þangð kemur fólk á kvöld-
in til að fá yl, félagsskap og súpudisk.
- Þeim mun meir sem neyðin eykst þá
eykst og hjálparþörfin. Hið danska velmeg-
unarsamfélag hefur, um langt skeið, ein-
kennst af að sú hjálp hefur að meira eða
ntinna leyti verið ríkisrekin. Sjálfsögð
mannréttindi en ekki ölmusa. Nú eru
breyttir tímar, kreppa og hægristjórn og
Maríuþjónustan eru samtök sem stjórnvöld
vilja fá aukið hlutverk. Það er óþarfi að
hafa um hönd ríkisrekna hjálparstarfsemi
þegar hægt er að koma við einkarekstri.
Ekki vegna þess að ráðamenn meti störf
okkar, heldur vegna þess að það á að spara.
Aðgerðir stjórnvalda eru beinlínis mann-
fjandsamlegar. í þá á að sparka sem þegar
liggja í ræsinu. í stað þess að áður höfðu
fátækir rétt til að fá opinbera hjálp neyðast
þeir nú til að biðja um ölmusu. Ef finna á
dæmi um viðlíka mannfyrirlitningu og gjör-
samlegt virðingarleysi gagnvart hinum bág-
stöddustu í samfélaginu, þurfum við að fara
aftur til kreppuára fjórða áratugarins.
Það er í anda fagnaðarboðskaparins að
standa við hlið hinna veikustu ogsem kirkja
megum við ekki láta stinga okkur svefn-
þorni hins borgaralega samfélags. Við
eigum alla tíð að vera þar sem bardaginn er
harðastur í hinni félagslegu baráttu, og um-
fram allt að muna hvorum megin við eigum
að standa. Eins og Jesús eigum við að
Bakgarður í dönsku fátækrarhverfi
Þorleifur Friðriksson skrifar frá Kaupmannahöfn:
Þeir sem þiggja fátækrahjálp eru hin risa-
stóra ruslatunna samfélagsins sem atvinnu-
rekendur geta tínt í eftir þörfum og bent
verkafólki á með varúðarblik í augunum ef
upp koma raddir um kauphækkun.
Viðbrögð stórs hóps ungmenna hafa ver-
ið skipulagðar búða- og veitingahúsaferðir,
aðgerð sem er kölluð „Tökum sjálf". -
Margir kalla okkur þjófa, segir Lise, - og
segja að við sköðurn eigin málstað. En við
gerum það ekki að gamni okkar, heldur til
að fá eitthvað að borða. Það er eins og
alvaran hafi ennþá ekki náð upp í „fatt-
arann“á herra Jensen eða frú Pedersen.
Fólk sem hefur nóg heldur að enginn svelti í
Danmörku. Það er lýgi, - við sveltum. En
við gerum það ekki án mótspyrnu. Þess
vegna stelum við. Þegar haft er í huga að
samkvæmt öllum opinberum tölum þá lifir
sá hópur ungmenna sem þiggur bónbjargir
samkvæmt sultarbálki, langt undir „sult-
armörkunum" (á evrópskan mælikvarða),
þá vaknar sú spurning hver fremur
glæpinn?
Rætt við
Bjarne Lenau Henriksen
Dag frá degi stækkar hópur atvinnu-
lausra. Eiturlyfjaneysla og vændi eykst.
Það virðist þverstæða að neysla eiturefna
eins og heróírts skuli aukast um leið og fólk
hefur æ minni auraráð, sérdeilis þegar haft
er í huga að neytandinn verður að útvega
standa við hlið hinna útskúfuðu, hinna kúg-
uðu og hinna fordæmdu.
Myndir úr lífinu
Húsin rísa úr svartri mölinni, múr-
steinsrauð ogsótgrá, ufsirnar ber við himin.
Þegar sólin er hæst á lofti, ná geislarnir að
skína á illa klædd börn sem leika sér í vor-
nepjunni í bakgörðum og þröngum hliðar-
götum.
Strákur kemur hlaupandi eftir gangstétt-
inni, úfið hárið flaksast í golunniog skítugt
andlitið lýsir af glaðbeittri stríðni. Honum
skrikar fótur í hundaskít og situr skælandi á
gangstéttinni þegar stúlka, í grænum kupli
og of stórum skóm, nær honum. Leikurinn
er búinn. Tinnusvört augu stráksins lýsa
ekki lengur af stríðni. Hann er ekki lengur
glaður riddari á flótta undan ofureflinu og
hrafnsvart hárið feykist ekki lengur fyrir
golunni. Hann situr í uppgjöf hins sigraða,
lítill strákur með hárklepra fram á enni,
snerkjur í andlitinu og táraflóðið myndar
hreina tauma á kinnunum. Stúlkan stumrar
yfir litla manninum af móðurlegri ástúð og
skefurskítirm af buxum hans með plastloki.
Úr bakgarði handan götunnar berast
hlátrasköll. Þar er eitthvað spennandi um
að vera. Hinn sigraði er ekki lengur hinn
sigraði og sigurvegarinn ekki lengur sigur-
vegari, það ergleymt. Þau hlaupabæði inn í
portið til móts við hláturinn og gleðina.
í „þykjustu-heimi“ barna skiptast skjótt
veður í lofti, og þó er hann eftirlíking
undirskriftin Fjandinn. Þetta vakti kátínu.
Nasistar svöruðu með því að aka í bryn-
vörðum vögnum um göturnar og með skot-
hríð reyna að dreifa múgnum, en allt kom
fyrir ekki. Þjóðverjar reyndu einnig að
beita fyrir sigdönsku lögreglunni,- notuðu
hana sem varðhunda og hún gegndi því
hlutverki með prýði.
/ Feitinni
í dag er fátt sem minnir á baráttuna í
Vesturbrú fyrir tæpum fjörutíu árum. Þar
sem þá voru götuvígi og bálkestir eru nú
klámbúðir, deyjandi heróínþrælar og port-
konur með hálflukt og fljótandi augu. Sumt
af þessu fólki kemur daglega í Feitina. Hún
er fastur punktur í tilverunni, - lítil glæta.
En þangað koma ekki aðeins drykkjufólk,
eiturþrælar og portkonur (sem oft er sant-
samað í einni persónu). Þangað kemur
einnig ungt fólk sem hefur orðið fyrir
barðinu á „kreppulausn" stjórnvalda, -
hinum illræmda „sultarbálki".
Hansen er skáld, en ennþá hefur hann
ekkert skrifað, - hann mælir göturnar og
safnar „inspírasjónum". Bráöum sest liann
niður og skrifar mikla bók og fagra og verð-
ur frægur. Og augu hans lýsa af tilhlökkun.
- Nafn mitt þýðir mannsins son, eða son-
ur fólksins, segir Alex Nielsen. - Ég er
ferðatöskuanarkisti. Eins og formaður
Maó benti á er leið valdsins gegnum byssu-
hlaupin, enda sætu valdhafarnir ekki trygg-
ir á sínum feitu rössum ef ekki þeir nytu
hers og lögreglu.
- Ef þú ekur með lestinni frá Helsingja-
eyri til Kaupinhafnar þá geturðu horft á
stéttaandstæðurnar út um gluggann. Stór
einbýlishús með margra hektara
skrúðgörðum allt um kring. Svo ekurðu
áfram. áfram og áfram, - og allt í einu ek-
urðu inn í múrsteinsgettóið. Gömul kona
með boginnhrygg og börn sem leika sér í
forinni, það sem bíður þeirra er að verða
eins og gamla konan, með boginn hrygg og
sjá ekki til sólar.
- Þó ég geri rnér Ijóst að engar breytingar
verði án samtaka skipulegs starfs til dæmis í
pólitískum flokkum, þá er mér jafn ljóst að
skipulegt starf og samtök krefja valds, - og
hugsjón mín hafnar öllu valdi. Þess vegna
er ég ferðatöskustjórnleysingi og læt mig
dreyma. - Svo mælti mannsins son.
Britta er fastagestur. Ilún er tuttugu og
tveggja ára einstæð móðir og húsnæðislaus.
Á daginn er hún á rölti með barnið sitt í
vagni. Á kvöldin fer hún með barnið til
vinkonu sinnar sem hýsir það yfir nóttina,
sjálf verður hún að sofa hjá annarri vinkonu
sem hefur til umráða einsherbergis kytru
með eldunaraðstöðu og kamri í bak-
garðinum.
„alvöru-heims" hinna fullorðnu. Barnið
sigrast eða er sigrað, hlær eða grætur, en
hvort sem það er í sigurvímu, niðurlægingu
eða hversdagsleikanum rnitt á milli, þá er
alvaran leikur og leikurinn alvara, - sam-
þætt heild, einn raunveruleiki. En sjaldan
verður alvaran þó svo grá að ekki megi
hugga sig við að, „þegar ég verð stór, þá...“
Það er tekið að rökkva og brátt verða
götuljósin tendruð. Miðaldra maður í
gráum slitnum frakka og með skjalatösku
stendur í rökkrinu og horfir niður um kjall-
araglugga sem að innan er baðaður rauðu
Ijósi. Hann horfir augnablik flóttalega í
kring um sig áður en hann skýst niður
tröppurnar til að kaupa sér „einn léttan".
Þetta er alvöruheimur hinna fullorðnu, sem
líka er fullur af ævintýrum, leyndarmálum
og draumum. Og þó er þetta ekki annað en
ranghverfa agnarlítils brots alvöru-
heimsins.
Við aðrar kjallaratröppur hefur myndast
röð fólks sem bíður í þolinmæði að dyrnar
verði opnaðar. Þau vita öll að þess er ekki
langt að bíða, því þeir sem ekki eru fasta-
gestir geta lesið á gulnuðu blaði, að Vermi-
stofan verði opnuð klukkan hálfsjö.
Vermistofan, eða „Feitin" eins og fasta-
gestir kalla kjallaraholuna er í húsinu núnt-
er 27 við Oehlenschlágergötu, kennd við
Adam Oehlenschláger skáld (1779-1850)
sem færði Dönuin rómantíkina.
Ef röðin sem bíður eftir að v^rmistofan
Gólfið getur verið jafngóður hvflustaður og
hver annar - og hvers vegna að hafa áhyggj-
ur þegar allir eru hamingjusamir og ganga
ekki á rétt hvers annars?
verði opnuð, hefði staðið þar á kreppuárum
fjórða áratugarins og lýsingin væri sótt í
gamlar minningar mætti ef til vill sjá mynd-
ina í rómantískri og blárri firrð hins liðna.
En röðin stendur þar í dag, á því herrans ári
1983, og bíður eftir að fá súpudisk, te og
rúgbrauð með lauk. Þetta ranghverfubrot
úr alvöruheimi hinna fullorðnu er ekkert
rómantískt. Engum dettur í hug að hugga
sig við að, „þegar ég verð stór, þá...“
Við erum stödd dýpst inni í myrkasta
hluta Vesturbrúarhverfisins, görnlu
verkamannahverfi í höfuðborg hins danska
velmegunarsamfélags.
Það voru einmitt íbúar þessa hverfis, sem
sumarið 1944 hófu hina alþýðlegu fjölda-
baráttu gegn þýska hernámsliðinu, baráttu
sem átti eftir að breiðast eins og eldur í sinu
til annarra hverfa, borga og bæja. í Isted-
götu voru byggð götuvígi og fólk skellti
skollaeyrunum við útgöngubanninu á
kvöldin, en streymdi þangað allsstaðar að
úr hinum þröngu hliðargötum. Fólkið söng,
hrópaði slagorð, velti sporvögnum af
teinunum og brenndi bálkesti á götunni, -
baráttan var hafin. Á blaðsöluturn hafði
verið skrifað: „Fjandinn hirði Hitler", slík-
ar óskir sáust víða um borgina, - en undir
hafði annar skrifað: „Ég vil hann ekki" og
Skáldið: Mælir
göturnar og safnar
inspírasjónum.
Þarnaerlíka „Þumallinn", „smákrimmi"
sem neitar að láta taka mynd af sér. - Held-
ur þú að börnin verði glöð að sjá að faðir
þeirra þiggur bónbjargir?" hreytir hann út
úr sér, um leið og hann slafrar í sig súpunni.
- Vertu ekki svona stór uppá þig maður!
Heldurðu að þú sért eitthvað nteiri en við
hin, þó þú lifir eins og kóngur þegar þér
gengur vel í „vinnunni"? hrópar ungur
maður úr hinu horninu og hlær. - Þér er
velkomið að mynda mig ég skammast mín
ekkert fyrir að borða í „Feitinni". Ef ein-
hverjir ættu að skammast sín eru það SIú-
hter, vinir hans kapítalistarnir og allt djöf-
uls samfélagið.
Það er stöðugur straumur fólks. Nú er
ekki lengur hægt að fásúpu,- hún er uppur-
in. Enn er hægt aö fá te og rúgbrauð með
lauk, hvorttveggja er ókeypis eins og súp-
an, en það er og hægt að fá annað álegg, ost,
kjötpulsu og egg en það kostar eina krónu,
tuttugu og fimm aura á brauðsneið.
Skyndilega fellur grafarþögn á mann-
skapinn og flestir horfa til dyra. - Hann er
lögga sem var að koma inn, - hvíslar
borðfélagi minn að mér. Hann líktist hin-
um, í slitnum fötum með kleprað hár og
skeggbrodda á andlitinu. - Út! Út með þig
skepnan þín! - kallar einn og aðrir taka
undir. Farðu uppá Norðurbrú að lemja
húsnæðisleysingja, fanturinn þinn!
Óeinkennisklæddi lögreglumaðurinn lét sig
hverfa aftur á bak út um dyrnar.
Lögreglan gerir tíðar heimsóknir í
Feitina og þrátt fyrir að Maríu-þjónustan
hefur fengið loforð „órólegudeildar“ lög-
reglunnar um að þeir haldi sig í fjarlægð.
Viðbrögðin voru óvanalega einörð þetta
kvöld, því vaninn er að þögn gestanna sé
alger, meðan þeir einn eftir einn læðast út
svo lítið beri á.
Enginn er öruggur í návist „órólegu-
deildarinnar“, og enginn veit hvers höf-
uðleður þeir vilja flá. Og þótt þú sért sak-
laus í hjarta þér skiptir það ekki svo miklu
máli, því það er frekar spurning um vilja
þeirra en sakleysi þitt.
Kreppuviðbrögð
Atvinnuleysið, fátæktin og vanmáttur-
inn; hin heilaga þrenning þeirrar félagslegu
eymdar sem bara eykst, lýsir úr andlits-
dráttum allt of margra Feitisgesta. Margir
hafa gefist endanlega upp, eru útskúfaðir, -
jafnvel að sjálfs síns áliti vegna eigin getu-
leysis.
Atvinnuleysi og fátækt gerir fólk ekki
aðeins hart og sljótt í senn, - heldur fyllir
það jafnvel sjálfsfyrirlitningu, murkar úr
því virðingu fyrir eigin sjálfi og annarra, og
nærir hatur og fordóma.
Maðurinn sem á besta aldri missir atvinn-
una reynir, meðan einhver ögn er eftir af
sjálfsvirðingu, að finna afsökun á eigin ör-
lögum, - í versta falli reynir hann að gogga í
þá sem sitjaá samapriki eða neðaren hann.
Stundum líkist hann þýlyndum hundi sem
veltir sér úr eigin eymd með því að „sleikja"
skósóla valdsins. Stundum hatar hinn „lít-
ilsmegandi" Jensen alla gestaverkamenn.
Honum hefur verið kennt að þeir tímgist
eins og rottur og taki ríflega af þeirri köku
sem hann ætti annars að sitja einn að ásamt
aldönskum jafningjum.
Annars er danskt verkafólk, sem um
margra ára skeið hefur naslað í kröfsin sín
samtímis gestaverkafólki, ekki auðveld
bráð kynþáttafordómanna. Fólk sem hefur
búið í sama hverfi, unnið saman, talað
saman og á börn sem leika sér saman, byrj-
ar ekki, þrátt fyrir að hart sé í ári, að hata
hvort annað.
Fordómar nærast á vanþekkingu og ef til
vill hræðslu. Fólk sem hvern dag óttast
boðaföll kreppunnar og fólk sem lítil sam-
skipti hefur haft við innflytjendur það gríp-
ur hvert hálmstrá í þeirri von að bjarga
eigin hag.
Eins og nasisminn bæði nærðist af og
nærði kynþáttafordóma mið-stéttarinnar
þá er það aftur miðstéttin sem er fljótust að
grípa hvert hálmstrá, - jafnvel kynþáttafor-
dóma.
Hinn aldni; sem verður fórnarlamb
atvinnuleysins, sættir sig eftil vill betur við
örlögin en hinn sem yngri er, - þetta er jú
aldurinn. En það er sennilega hann sem fer
hlutfallslga verst út úr kreppunni. Það er
nefnilega erfitt að kenna gömlum hundi að
sitja, - og hann deyr fyrir aldur fram af
aðgerðarleysi og leiða.
Hinn ungi aftur á móti. annað hvort gefst
upp, fellur í þunglyndi. - gefur upp alla von
um eðlilega bjarta framtíð, og steypir sér út
í sjálfstortímingu. Eða á hinn bóginn finnur
styrk í félagsskap jafningja sem neita að
gefast upp, neita að vera atvinnulaus, þó
þau þigggi af sultarbálk. neita að leiki skran
í hinni risastóru samfélagstunnu. Þetta er
hinn ódrepandi æskulýður, fólkið sem á að
virða fyrir þor, dug og sköpunarhæfni.
Þetta er fólkið sem hin i jandi samfélags-
öfl óttast, - fólkið sem tekur hús eignar-
námi og berst fyrir draum num um mannlegt
umhverfi, - fólkið sem fer um í hópum og
„tekur sjálft", - fólkið sem fretar á gefin
norm samfélagsins, fólkið sem vill lifa.
Kaupinhöfn, apríl 1983
Þorleifur Friðriksson.
Útiklósett fyrir fjögurra hæða blokk
Mannins son
kveikir sér í pípu