Þjóðviljinn - 25.06.1983, Page 12

12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 25.-26. júní 1983
„Ég hef
alltaf
verið rót-
tækur66
✓
mhg rœðir við Sigurð Arnason,
austfirskan Hvergerðing,
um sitt hvað sem d daga hans
hefur drifið á attatíu ára
jarðlífsgöngu.
-Já ætli þaö ekki. Ég er víst
áttræöur núna á sunnudaginn.
Mér er sagt aö ég sé fæddur á
Þuríðarstöðum í Eyvindarárdal
26. júní 1903. Og ég hef svo
sem ekkert verið að rengja það.
Þetta segir nú Sigurður
Árnason, austfirskur
kjarnakarl, sem raunar hefur
búið í Hveragerði mörg hin
síðari árin.
- Ég er víst sföasta mannveran,
sent fæddist í þessu koti. Móöir mín
var þarna ógift vinnukona og fæddi
mig. ef svo tná aö oröi komast, í
skjóli hennar Guörúnar sálugu,
sem þarna bjó. Faöir hennar fórst í
krapablá uppi á Hólsfjöllum. Er
mikill ættbálkur frá þessu fólki.
Þaö vildi nú svo til að ég var toöur-
laus, en þaö hefur nú hent fleiri
góöa menn, bæði fyrr og síöar. Ég
er því kenndur viö Árna afa minn
og hef löggilt bréf upp á það.
Á Þuríöarstööum var engin kýr
svo þaö varð aö fá mjólkurlekann
fráööru heimili. En þarna vartcilu-
verð gestanauö, var mér sagt, því
bærinn lá viö veg þeirra, sem voru
að fara í hvalinn í Mjóafiröinum.
Fór snemma
að flakka
Ég lagöist snemma í flakk, var
ekki ársgamall þegar móöir mín
flutti meö ntig frá l'uríðarstööum
aö Refsmýri í Fellum. Þaðan fórum
viö aö Ormsstöðum og þar man ég
fyrst eftir mér. Berklaveikin óö þá
uppi og lengi síðan. Eitt systkin-
anna á Ormsstööum var nteö
berkla. Hin systkinin máttu ekki
koma nærri því vegna smithættu en
ekkert var urn þaö skeytt þótt ég
umgengist sjúklinginn. En þaö
hrein ekkert á mér.
Þessa minnist ég nú ekkert, en
þarna voru vinnuhjú sunnan af
landi. Börnum hjónanna voru gef-
in lömb en ég féisk ekkert. Hef ég
áreiöanlega fundicf til þess aö vera
þannig afskiptur. Ég þá er það sem
þessi sunnlensku vinnuhjú sjá
aumur á mér og gefa mér lamb.
Þau hafa líklega átt þarna íáeinar
kindur. Ég ætla ekki að reyna aö
lýsa fögnuöi mínum yfir lambinu,
en síðan hef ég alltaf blessað þessi
vinnuhjú, sem af fátækt sinni gáfu
litla drengnum lamb.
Og ennþá höfðum við móðir mín
vistaskipti og nú var farið í Fjallssel
til Einars Eiríkssonar frá Bót.
Hann var oddviti og gagnfræðingur
frá Möðruvöllum. Það þótti mikil
og góð menntun og var það. Á
Möðruvöllum læröi Einar nt.a. að
sá í vermireiti. Og það gerði hann
þegar heim kom. Sáði til rófna. Og
það voru góðar rófur. Einar var
merkismaður.
Þarna eignaöist móöir mín
annan strák, með vinnumanni.
Meira varð nú ekki úr því og fór
móðir mín frá Fjallsseli árið eftir en
ég varö kyrr. Viö hittumst svo aftur
á Hafrafelli í Fellum, einmitt þar
sem ég varö nú til í upphafi þótt ég
fæddist annarsstaðar.
Ekki varö dvöl okkar á Hafra-
felli nema eitt ár en þaðan fóruin
viö í Heiöarsel og þar giftist móöir
mín bóndanum, Gunnlaugi
Oddsen. Vorunt við þá, á fáum
árum, búin að flytjast á milli fimm
bæja en nú mátti loks búast við að
viðstaðan yrði lengri.
Fermingunni
varð aldrei lokið
- Hvað með nám þitt á þessum
árum, var það ekki af skornum
skammti?
- Sjálfsagt þætti þaö nú til dags
en þó var þetta alveg furða. Þegar
ég var H) ára fór ég í farskóla á
Ekkjufeili. Þá mátti kennski heita
að ég væri nokkurnveginn læs en
alls ekki skrifandi og stutt kominn í
stæröfræðinni. Á Ekkjufelli var ný-
byggt steinhús. Við sváfuni í eins-
konar baðstofu og þar var svo kalt
að sængurfötin frusu við veggina.
Þarna var ég hjá góðum kennara í
11 vikur og finnst ég hafa lært
mikið.
Síðan var ég í farskóla tvo mán-
uöi á hverjum vetri fram að ferm-
ingu. Ég þótti víst nokkuð upplits-
djarfur og hálf ódæll en það er ó-
trúlegt hvað hægt var að læra hjá
góðum kennurum í þessum far-
skólum.
Sr. Vigfús, síðar prestur í Eydöl-
um, fermdi mig en lauk því aldrei
að fullu því altarisgangan fórst
fyrir. Síðar var ég svo í Eiðaskóla
og er gagnfræðingur þaðan.
Eftir ferminguna var ég svo
vinnumaður hér og þar m.a. hjá
Birni Hallssyni, alþingismanni á
Rangá. Hirti fyrir hann féð þegar
hann var á þingi.
Dansað í þrjár nætur
Svo andast nú stjúpi minn og ég
fer að búa í Heiðarseli með
mömmu. En ég var ekki við eina
fjölina felldur. Jafnhliða bú-
skapnum fékkst ég einnig við járn-
og trésmíðar og reisti byggingar
hér og þar en var réttindalaus. Það
var nógur vinnukraftur heima svo
ég gat verið á faraldsfæti. Og því
,Ég varð aldrei peningamaður, kunni einhvernveginn ekki á það“. Mynd Leifur
víir það, að ég brá mér til Akur-
eyrar áriö 1929. Þar vann ég við að
byggja verslunarstórhýsi Kaupfé-
lagsins, sem þá var í smíðurn. Var
svo í kaupavinnu um sumarið
austur í Þingeyjarsýslu, m.a. hjá
Þórólfi í Baldursheimi.
Um haustið fór ég aftur til Akur-
eyrar og var hálfvegis að hugsa um
að setjast þar að. Gat fengið vinnu
viö miðstöðvarlagnir hjá Kaupfé-
laginu. Það varð þó úr aö ég færi
aftur austur ásamt austfirskum
kunningja mínum, sem var á Akur-
eyri. Viö fórum á skíðum og
höfðurn kompás meðferðis, okkur
til halds og trausts.
Okkur datt í hug að koma við á
Eiríksstöðum á Jökuldal. Þar var
ball og stóö það í þrjár nætur. Fólk
fór heim að morgni en kom aftur að
kvöldi og tók þá til þar sem frá var
horfið. Það kom auðvitað ekki til
mála að yfirgefa staðinn meðan á
þessunt hátíðahöldum stóð. Ég
dansaði allar næturnar við sömu
stelpuna en hef aldrei séð hana síð-
an. Maður varstaddur þarna á ball-
inu, sem mun hafa haft áhuga á því
að dansa við þessa stelpu og skil ég
það vel. en ég hleypti honum aldrei
að. Aftur á móti seldi ég honum
skíðin mín að skilnaði. Seldi þau á
9 kr. eða fyrir sömu upphæð og ég
keypti þau á. En andvirðið hef ég
aldrei séð. Fór ekkert fram á að
skíðin væru borguð út í hönd. Og
kannski hefur það bara verið sann-
gjarnt að hann fengi þau fyrir ekk-
ert eftir það, sem á undan var
gengið.
Fer að gera
gúmmískó
- Og var nú tekið til við bú-
skapinn?
- Já, þegar ballinu loksins lauk,
stelpan horfin og ég búinn að
,.selja“ skíðin fór ég heim í Heiðar-
sel. Ég var þó stopull við bú-
skapinn eins og áður, en stundaði
allskonar smíðar hér og þar, m.a.
brúarsmíði. Mannmargt var heima
svo ég þurfti ekki að vera þar að
staðaldri. Meðal þess sem ég tók
mér fyrir hendur var að stofna
gúmmískógerð og var með þeini
alfyrstu, sem fitjuðu upp á þvílíkri
iðn. En það var hálf bölvað að eiga
við þetta í þrengslunum í torf-
bænum.
Nú, ég var laus og liðugur, þrátt
fyrir allan dansinn á Eiríksstöðum
og ekki beint þörf fyrir mig heima
svo ég brá á það ráð að „fara
suður" með manni, sem ég var
kunnugur. Hélt ferðinni áfrant þar
til komið var austur yfir Hellis-
heiði. Þar hitti ég mann, sem hvatti
mig til þess að setja upp gúmmí-
skógerð á Selfossi. Varð úr að ég
gerði það og hafði nóg að starfa,
tók meira að segja menn í vinnu og
meðal þeirra, sem hjá mér unnu,
var Kjartan Sveinsson frá Fossi.
Hitti konuefnið
Einu sinni segir Kjartan við mig:
„Nú erum við, nokkur hópur, að
fara austur í Mýrdal, þú kemur
með". „Ég þarf nú að þvo mér fyrst
og helst að raka mig líka," segi ég.
Kjartani fannst það óþarfi og segir:
„Uss, þú getur rakað þig austur í
Mýrdal hjá henni systur minni".
Það var Framsóknarfélagið í Hver-
agerði, sem stóð fyrir þessari ferð
en formaður þess var þá Sveinn
heitinn Steindórsson.
- Og þú fórst með?
- Já, ég dreif mig með þeim
austur og sé ekki eftir því. Við sváf-
um í hlöðu á Fossi og þar skriðu á
okkur einhverjar kolsvartar helvít-
is pöddur, sem voru í heyinu. Kann
ég engin skil á þeim kvikindum.
Segir nú ekki frekar af dvölinni í
Mýrdalnum en í bakaleiðinni klifr-
uðum við uppí Paradísarhelli.
Meira að segja Árný blessunin Fil-
ipusdóttir fór það og þótti mér það
vel gert hjá henni.
Við höfðum veður af balli á
Strönd á^ Rangárvöllum. Og
auðvitað forum við þangað. Ballið
á Strönd reyndist afdrifaríkara
fyrir mig en ballið á Eiríksstöðum
þótt það stæði ekki eins lengi því
þarna hitti ég unga stúlku, Ónnu
Guðjónsdóttur frá Brekkum í
Hvolhreppi, en hún varð svo kon-
an mín. Ég held bara að við höfum
eiginlega trúlofast þarna á ballinu.
Við reyndum svo að hafa samband
öðru hvoru um sumarið en um
haustið fór hún á vertíð til Vest-
mannaeyja. Ég baukaði hinsvegar
áfram við skógerðina.
Búskapur
og félagsstörf
Þegar við hittumst svo um vorið
kom okkur saman um að flytja
austur í Heiðarsel. Ég lenti bráð-
lega í ýmsu félagsmálastússi, enda
kannski eitthvað gefinn fyrir það.
Var m.a. í hreþpsnefnd í Hróars-
tungunni, í stjórn búnaðarfélagsins
og Brynjólfur Bjarnason gerði mig
að fræðslumálastjóra í-sveitinni,
skipaði mig formann skólanefndar.
Traktorarnir voru nú að ryðja
sér til rúms. Það var enginn traktor
til á Héraði en við fengum hann
lánaðan neðan af Seyðisfirði. Mér
fannst endilega að búnaðarfélagið
þyrfti að eignast traktor og lagði til
að félagið keypti hann. En þeir
voru nú aldeilis ekki á því sumir