Þjóðviljinn - 07.07.1983, Síða 9

Viðhald steinhúsa
BLAÐAUKI
Hákon Ólafsson forstöðumaður steypudeildar hjá Rannsóknarstofnun Hvassaleitisskólinn í Reykjavík. Illa farinn af alkalískemmdum.
fiskiðnaðarins. - Ljósm. - eik.
„Auk rannsókna og þjónustu er
eitt meginhlutverk okkar sem
störfum í hinni svokölluðu
steypudeild innan
Rannsóknarstofnunar
byggingariðnaðarins að veita
hverskyns ráðgjöf til aðila í
byggingariðnaðinum og sú
ráðgjöf getur komið fram í
útgáfu á hverskonar
uppsláttar- og
upplýsingarritum. Hlutverk
steypudeildarinnarerekki lítið
þegar þess er gætt að á
undanförnum áratugum hafa
langflest mannvirki í landinu
verið byggð úr steinsteypu."
Þetta sagði Hákon Ólafsson yfir-
verkfræðingur Rannsóknarstofn-
unar byggingariðnaðarins er Þjóð-
viljinn hafði tal af honum. Aðal-
umræðuefnið var steypuskemmdir
og þá einkum og sér í lagi alvarleg-
ustu steypuskemmdirnar sem um
getur er geta þýtt mikið efnahags-
legt tjón fyrir íslenskt þjóðfélag.
Aðrar orsakir steypuskemmda eru
t.d. þurrkrýrnun, hitabreytingar
og sig á undirstöðum. Hér verður
hinsvegar fyrst og fremst
staðnæmst við alkalískemmdir og
frostskemmdir sem koma flestum
tilvikum í kjölfar alkalískemmda.
Hvalfjarðarefnið
„Alkalískemmdir eru þekkt fyrir-
brigði í Evrópu og Bandaríkjunum
allt frá fjórða áratugunum. Það var
þó ekki fyrr en árið 1976 sem alkal-
ískemmdir fundust hér á landi svo
sannað var, en þær fundust í ein-
býlishúsi í Garðabæ. Síðan hefur
mikið vatn runnið til sjávar og
starfsmenn Rannsóknarstofnunar
byggingariðnaðarins eiga tiltölu-
KÍSILRYKIÐ
verðmeira en
sementið?
Rætt við Hákon Ólafsson
forstöðumann steypudeildar Rannsóknarstofnunar
byggingariðnaðarins
lega létt með að greina skemmdirn-
ar. Það er athyglisvert að ýmis eldri
steinhús hafa sloppið betur við frost
og alkalískemmdir en hin nýrri.
Það kemur sumpart tilafþvíað
veggir voru þykkari, húsin ver ein-
angruð og því meira hitatap út um
veggi, sem þýddi að steypan þorn-
aði betur. Einnig var notuð grófari
steypa og stærri steinar sem er að
öðru jöfnu kostur. Árið 1962 var
tekið í notkun nýtt fylliefni, hið
svokallað Hvalfjarðarefni, en áður
hafði verið notað efni úr Esjunni
og Rauðamel. Hvalfjarðarefnið,
sem var tekið úr sjó og innihélt um-
talsvert magn af salti, varð brát
allsráðandi á Reykjavíkurmark-
aðnum. Þetta efni er alkalívirkt,
sem hin efnin voru ekki. Sam-
kvæmt könnun Rannsóknarstofn-
unar byggingariðnaðarins er tekur
til tíðni alkalískemmda í Reykjavík
og nágrenni eru allt að 30% húsa
sem byggð eru árin 1972-75 með
talsvert miklar alkalískemmdir.
Þetta eru afar háar tölur þegar haft
er í huga að til þess að alkalí-
skemmdir myndistþarf sérstök skil-
yrði. Við hjá Rannsóknarstofnun
byggingariðnaðarins bentum borg-
aryfirvöldum í upphafi á hættuna á
alkalískemmdum, en það er al-
menn reynsla bæði hér á landi og
erlendis að menn trúa því ekki að
slíkar skemmdir geti látið á sér
kræla fyrr en í óefni er komið.
M.ö.o., þegar viðhaldskostnaður
er orðinn óhóflegur fara menn fyrst
að velta þessum málum fyrir sér.“
Endurbætur
á innihaldi
sements
„Þegar alkalívandamálin í sam-
bandi við steinsteypuna fóru að
skjóta upp kollinum eitt af öðru,
voru sett ný ákvæði í byggingar-
gerð um notkun alkalívirkra fyil-
iefna., Jafnframt var leitað leiða til
að bæta sementið með íblöndun
possolona. Þá var farið að huga að
endurbótum og viðgerðum á
mannvirkjum og má segja að fáir
aðrir en við íslendingar hafi stund-
að rannsóknir á því hvernig stöðva
megi alkalískemmdir í mannvirkj-
um. Margir aðrir telja það ekki
hægt. Til þess að bæta sementið og
draga úr hættu á alkalískemmdum
voru m.a. gerðar rannsóknir á á-
hrifumkísilryks. Kísilryk var áður
einskisverður úrgangur sem við
þetta varð að verðmætri iðnaðarv-
öru. Önnur bætiefni voru að
Sjá næstu síðu