Þjóðviljinn - 16.07.1983, Síða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 16.-17. júlí 1983
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyf-
ingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastióri: Guðrún Guðmundsdóttir
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Olafssen.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Sigríður H. Sigurbjörnsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Helgi Ólafsson,
Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Ólafur Gíslason,
Óskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
iþróttafréttaritari: Víöir Sigurðsson.
Utlit og hönnun: Helga Garðarsdóttir, Guðjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Atli Arason.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Auglýsingar: Áslaug Jóhannesdóttir, Ólafur Þ. Jónsson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Sæunn Óladóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigurmundsson.
Ólafur Björnsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir
Utkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent h.f.
ritstjornargrein
ur almanakinu
Játningar
Alberts
• í fyrradag birtust einkar fróðleg viðtöl við Albert
Guðmundsson fjármálaráðherra, þar sem hann viðrar
löngun sína tii að skera niður framlög til lánasjóðs
námsmanna og tveggja af helstu menningarstofnunum
þjóðarinnar. Að vonum bregðast menn ókvæða við
slíkum tíðindum, og fyrrverandi menntamálaráðherra,
Ingvar Gíslason, lýsir áhyggjum sínum af því í Tíman-
um í gær að kannski eigi að „fara að brjóta niður allar
menningarstofnanir með hreinu afturhaldi eða að
minnsta kosti skammsýni“. Talsmenn námsmanna, sin-
fóníu og Þjóðleikhúss taka í svipaða strengi eða vísa
hugmyndum Alberts frá sér með hrolli.
• Eitt blað þegir sem fastast um hina fróðlegu hrein-
skilni Alberts, en það er Morgunblaðið. Má vera að
menn á þeim bæ séu lítið hrifnir af þessu fleipri Alberts
Guðmundssonar. Pað getur líka verið að þeir líti á
málið sem þátt í stirðri sambúð á stjórnarheimilinu. Því
að Morgunblaðið hefur verið áberandi heiftúðugt í
garð Tímans og Framsóknarforingja út af viðskiptum
viö Sovétríkin og þarf ekki fróða menn til að lesa það
miili lína í mörgum leiðurum um það mál, að Morgun-
blaðsmenn telja Framsókn svíkja vestrænan málstað
með því að halda fram ágæti þeirrar verslunar. Og
kannski er þá litið á það sem hefnd Tímamanna, að þeir
spyrja Albert spjörunum úr.
• En það er líka ljóst, að Albert hefur unnið sér til
óhelgi í sínum röðum. Ekki aðeins með áhuga sínum á
að skera niður menninguna, sem á víða hljómgrunn í
hans flokki. Heldur og með því, að í ummælum sem
hann lætur falla um þá ákvörðun sína að fella niður
söluskatt af Tívolírekstri hér í sumar, opinberar hann
með afar .óþægilegum hætti þann „sósíalisma and-
skotans“'sem Sjálfstæðisflokkurinn hefur jafnan stund-
að í reynd, hvað sem líður opinberum yfirlýsingum um
markaðslögmál og ábyrgð einstaklingsins. En þetta
fyrirbæri lýsir sér í því, að töpin eru þjóðnýtt, en
gróðinn er settur í einkaneyslu.
• Albert orðar þetta svo, þegar hann réttlætir niðurfell-
ingu söluskatts af Tívolírekstri: „Ég er og hefi alltaf
verið hlynntur framtaki einstaklingsins og verið á móti
því að allur kostnaður og áhætta af svona löguðu hvíli
að öllu leyti á einstaklingum“. Hér er ekki ástæða til að
fara út í vangaveltur um það hvar á að skipa Tívolí eða
þá smærri leiktækjum á nauðsynjalista almennings eða
barna hans. Enda augljóst, að svotil hvaða bissness-
maður sem er getur fært einhver rök að því, að hans
rekstur sinni einhverjum þörfum, kannski mjög brýn-
um. Það sem skiptir mestu er áratuga gömul reynsla af
samskiptum hins valdamikla Sjálfstæðisflokks við ríkis-
valdið. í orði hefur hann verið á móti bákni og af-
skiptum hins opinbera af rekstri og samkeppni og fram-
taki. En í verki hefur flokkurinn litið svo á, að einka-
framtækið mætti vel lifa sníkjulífi á sameiginlegum
sjóðum. Pegar vel gengur að græða á skemmtunum,
flugi eða fiski er ríkið beðið að hafa hægt um sig: menn
eigi að fá að njóta ávaxta síns dugnaðar og kjarks! En
hvenær sem eitthvað á bjátarersjálfsagtað leggja niður
rófuna og fljúga undir pilsfald ríkisins - veifandi ein-
hverjum afsökunum um þjóðþrifastarfsemi, almanna-
heill eða jafnvel ást á börnum, eins og nú síðast.
• Pað er kannski ekki nema von að Morgunblaðið
missi málið, þegar fjármálaráðherra og vinsælasti mað-
ur Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík heldur uppi jafn á-
kafri málsvöm fyrir pilsfaldakapítalismann og raun bar
vitni í viðtölum við Tímann og Þjóðviljann. - AB.
Finnst ykkur ekki vont þegar
þið bólgnið einhvers staðar á lík-
amanum? Ég meina eftir byltu
eða árekstur við einhvern harðan
hlut eða út af einhverju innvortis
meini. Oft verkjar mann í slíka
bólgu og vill fá eitthvað við henni
sem fyrst, eitthvað bólgu-
eyðandi.
Ætli ísland verki ekki á sama
hátt í bólguna sem það hefur haft
á suð-vestur anga sínum mörg
undanfarin ár? Sú bólga hjaðnar
nefnilega ekki, hún frekar eykst.
Þegar einhver meinsemd er á lík-
ama okkar, berjast rauðu og
hvítu blóðkornin við að vinna
bug á henni og öll orka líkamans
fer í það. Svo við höldum áfram
líkingunni; Allar æðar íslands
renna stríðum straumum í bólg-
una hér á horninu, mátturinn
dregst úr öðrum hlutum landsins,
„allt endar hér“ eins og góður
maðursagði. Reyndarsagði hann
víst: „Nú sé ég hvar peningarnir
enda“, þegar hann kom í heim-
sókn til Reykjavíkur.
Ef ég væri þjóðfélagsfræðingur
gæti ég búið til töflu yfir þróun
borgarmenningar í mörgum
löndum. Ég gæti borið saman
stærð höfuðborgar miðað við
aðra staði, gert samanburð milli
margra landa og athugað hvort
ísland skæri sig úr í þeim saman-
burði. Þá væri þetta allt byggt á
staðreyndum en ekki tilfinning-
um. Én því miður er ég ekki
þjóðfélagsfræðingur.
Ég er bara ein af þessu lands-

Bólgan sem vex
byggðarfólki sem flutti suður.
„Nú,“ segir þá kannske einhver.
„Þú hefur þá varla efni á að setja
út á þenslu höfuðborgarsvæðis-
ins. Af hverju varstu ekki kyrr
fyrir vestan svo þú gætir lagt þitt
af mörkum við að vega upp á
móti þenslunni? Með því að eign-
ast fullt af börnum gætir þú hækk-
að íbúatölu fjórðungsins, í stað
þess að bæta við íbúatölu Reykja-
víkur“. Já, ég veit þetta allt, en...
Ég ætla samt að reifa hér það
sem mér hefur verið hugstætt
eftir að ég ferðaðist fyrir Þjóðvilj-
ann um Vestfirði um Jónsmess-
una í fylgd forsetans okkar.
Hvarvetna blasti við dugnaður
heimafólks í nýbyggingum og
framtíðaráformum um uppbygg-
ingu. Reyndar má sjá siíkt út um
allt land því undanfarið hefur ríkt
góðæri í þessu landi. Það sem
einkennir Vestfirði hins vegar er
að þar vinnur hlutfallslega flest
fólk við framleiðslustörf, miðað
við aðra landshluta og Vest-
firðingar leggja mest til þjóðar-
framleiðslunnar, hver og einn.
Það hefur löngum þótt dyggð
að vinna. Það var manni kennt
fyrir vestan og sú kenning gildir
enn. Hamingjan er líka oft fólgin
í vinnunni en samt finnst mér ó-
réttlátt að svona lítill hlutá lands-
manna vinni svona mikið við hin
erfiðu störf og hinn hlutinn njóti
afrakstursins þó á óbeinan hátt
sé. Efég væri þjóðfélagsfræðing-
ur gæti ég sýnt ykkur töflur. En
ég er það því miður ekki. Mestur
hluti verslunar og viðskipta Vest-
firðinga fer í gegnum Reykjavík
sem þýðir það að peningarnir fara
suður, ekki satt? Reyndar er góð
viðleitni margra Vestfirðinga að
sporna gegn þessu og vonandi
Elísabet
Þorgeirsdóttir
skrifar
eflist sá þáttur en svona er þetta
samt. En hvað er til ráða?
Eins og ég hef marg-sagt er ég
ek.ki þjóðfélagsfræðingur og hef
því ekki töflur sem sýna að hin
fjölmörgu byggðarlög á Vest-
fjörðum hafa ekki meiri stækkun-
armöguleika en orðið er vegna
erfiðra landshátta, samgöngu-
leysis ofl. ofl. Samt finnst mér ó-
réttlátt að böm sem alast þar upp
og vilja eitthvað annað en frysti-
húsið, fara að heiman og mennta
sig, víkka sjóndeildarhringinn -
að þau skuli að litlum hluta koma
aftur. Þau vantar atvinnutækifæri
og setjast að fyrir sunnan. Eftir
sitja foreldrar sem komu þeim á
legg og enda mörg á því að flytja
suður líka.
Mér finnst líka óréttlátt að
margt af því fólki sem langar að
leggja fyrir sig t.d. listir, skuli
ekki fá tækifæri til þess fyrr en
það er komið á ellilífeyrisaldur
því viðhorfið til vinnunnar er
þannig að dútl við önnur efni er
feimnismál. Ótrúlega margir al-
þýðulistamenn búa fyrir vestan.
Fólk sem nýtur þess að eiga sam-
skipti við listagyðjuna en flíkar
því ekki, er lítillátt, en það er líka
talin dyggð. Ég er ekki að segja
að það hefði þýtt meiri hamingju
að þetta fólk hefði varið lífi sínu
öðru vísi. Hamingjan er svo af-
stætt hugtak. Ég veit líka að því
fólki sem mér finnst eiga betra
skilið en að vinna við framleiðslu-
störf í fimmtíu ár eins og margir
hafa gert, líður ljómandi vel.
Mun betur en mörgum þeim sem
hafa séð meira af heiminum og
lifað viðburðaríkari æfi. Mér
finnst þetta samt óréttlátt og
vona að þróun mála á Vest-
fjörðum verði ekki bara í
aukningu togaraflota og fram-
leiðsluaukningu sjávarafurða,
komandi ár. Ég vona að fleiri
vestfirsk ungmenni fái tækifæri til
að skila menntun sinni aftur heim
og vinni þannig að sameiningu
þeirra tveggja þjóða sem búa í
þessu landi. Þær þurfa nefnilega
hvor á annarri að halda. Höfuð-
borgarbúar mættu læra margt af
viðhorfum landsbyggðarfólks svo
eilífi söngurinn um jöfnun at-
kvæðisréttar hljóðni örlítiöy og
landsbyggðarfólk má líka læra
ýmislegt af menningu hinna.
Þannig trúi ég að bólgan minnki.
EÞ.