Þjóðviljinn - 16.07.1983, Blaðsíða 18

18 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 16.-17. júlí 1983
skak
Helgi Ólafsson skrifar
Nokkur orð um
gamlar gildrur
Helgi
Ólafsson
skrifar
Fátt þykir skákáhugamönnum
skemmtilegra cn að rifja upp
fyrstu kynni sín af skáklistinni.
Fyrsti andstæðingur, fyrsta tap-
ið, fyrsti vinningurinn, staður og
stund. Það gleymist ekki. Reynsla
manna er áreiðanlcga jafn mis-
munandi og mennirnir eru marg-
ir, en þó hygg ég að ekki sé ofmælt
að fyrsta hindrunin sem menn
yfirstíga á skákferli sínum, með
góðu eða illu, er það sem kallast á
ágætu skákmáli heimaskítsmát.
Við heimaskítsmáti eru margar
góðar varnir, en í fyrstu falla
menn æ ofan í æ í þennan sama
pytt. Þú ert mát góði, segir sá
reyndari og hefur kannski ekki
lært neitt annað en þessa gildru
sem er á þessa leið: 1. e4 e5 2. Bc4
Rc6 3. Dh5 Rf6 4. Dxf7 mát!
Ekki hirði ég um að tíunda varn-
ir, en minni á að 2. - Rf6 hefði
komið í veg fyrir allar máthótan-
ir. Þetta er stysta mátið sem hægt
er að falla í, en ekki 1. f3 e5 2. g4
Dh4mát, þvítilþess aðverða mát
á þennan hátt þarf hvítur að sýna
fágætt hugarflug!
Þegar fram líða stundir og
heimaskítsmátið er orðið sem
gamall brandari fara þróaðri mát-
stöður að velkjast innra með
mönnum. Ég hygg að næst á eftir
komi mát niðrí borði. Óvina-
kóngurinn hefur ekki búið sér
skjól og hrókur smellur í borði:
mát! Slíkar trakteringar eru oft á
tíðum tilviljanakenndar og iðu-
lega hægt að forðast í næsta leik á
undan. En þegar komið er á enn
hærra plan fara hlutirnir að gerast
flóknari og jafnframt skemmti-
legri. Þeir sem einhvern tímann
hafa átt þá ágætu bók Fléttuna
kannast áreiðanlega við eitt
dæmið úr þeirri bók þar sem hvít-
ur sýndi óvenjulegt hugvit til þess
að ná settu marki:
I ' I
k W kkk
m k m
k W&ÍM
abcdefgh
/
Adams - Torre
New Orleans 1920
18. Dg4! Db5
(Eini leikurinn.)
19. Dc4! Dd7
(Aftur á svartur þennan eina
leik.)
20. Dc7!
(Og enn blæs’ann!)
20. .. Db5
21. a4! Dxa4
(Allir leikir svarts hafa verið
þvingaðir og svo heldur áfram
þar til hann gefst upp.)
22. He4 Db5
23. Dxb7!
- Svartur verður annað hvort að
gefa drottinguna eða verða mát,
. hvorugur kostur er lífvænlegur
svo svartur gafst upp.
Á þessum árum í kringum alda-
mótin voru hugmyndir margra
góðra skákmanna almennt á reiki
varðandi grundvallarhugmyndir
sem byggjandi væri á. Einn vildi
frekar riddara en biskupa, annar
taldi að þrjú peð væru áreiðan-
lega jafnokar biskups eða ridd-
ara. Með tímanum og tilkomu
„sovéska skákskólans“, þar sem
menn á borð við Mikhael Bo-
tvinnik fóru að beita hávísinda-
legum aðferðum til lausnar
viðfangsefna sinna, þróuðu ein-
beitingarhæfileika sína og sund-
urgreindu afbrigði með allt að því
kynngimögnuðum aðferðum (sjá
bók Alexanders Kotov „Hugs-
aðu eins og stórmeistari"), urðu
skákir fremstu skákmanna þann-
ig „vaxnar“ að fallegustu flétt-
urnar, djúphugsaðar brellur litu
aldrei dagsins Ijós. M.ö.o. urðu
aðeins til í hugarfylgsnum skák-
mannanna sjálfra. Tökum dæmi
frá hinu magnaða einvígi Korts-
nojs og Spasskís í Belgrad í Júg-
ósiavíu um áramótin ’77-’78.
m o&a
i mnm.......»
abcdefgh
Kortsnoj - Spasskí
7. skák:
Staðan kom upp eftir 29. leik
hvíts Hcl - dl. Staðan er æsi-
spennandi og hlýtur að hafa reynt
mjög á taugar keppenda. Staðan í
einvíginu var á þessu stigi 4:2,
Kortsnoj í vil, og því undruðust
margir að hann skyldi ótrauður
leggja út í stórkostlegar flækjur
með svo þægilegt forskot. Kort-
snoj er þekktur fyrir hæfileika
sína til að sundurgreina afbrigði á
mjög nákvæman hátt og það
langt fram í tímann. Hann treysti
hæfileikum sínum og dæmdi
þessa stöðu sér hagstæða. Nú lék
Spasskí leik sem kom fjölmörg-
um áhorfendum mjög á óvart...
29. .. Dxa2!
(Leikurinn fær hrópmerki þar
sem hann byggir á afar skemmti-
legri gildru sem Spasskí leggur
fyrir Kortsnoj. Hví í ósköpunum
leikur Kortsnoj ekki 30. Db8 sem
virðist vinna í einu vettfangi.
Spasskí hafði undirbúið magn-
aðan leik: 30. - Da4! og nú 31.
Dxc8+ Kh7 32. Dg8- Kxg8 33. c8
. (D)+ Kh7 34. Hc2 Dal! 35.
Hxd2 Dxdl! og mátar. Það er at-
hyglisvert að hvítur gat villst af
leið með því að reikna með mög-
uleikanum 30. - Dal, leik sem
einnig lítur vel út. í því tilviki
vinnur hvítur á eftirfarandi hátt:
31. Dxc8+ Kh7 32. Hxh6+!
Kxh6 33. Dh8+ Kg6 34. De8+
Kh6 35. De6+ Kh7 36. Dh3+
Kg6 37. Dg4+ og 38. Hxal. Eftir
að hafa athugað alla þessa mögu-
leika og komist að niðurstöðu lék
Kortsnoj afskaplega rólyndis-
legum leik, sem fáir hugðu að
hefði byggst á nákvæmum út-
reikningum...)
30. h3!!
- Loftar út. Kóngsstaðan er
mikilvæg í flóknum stöðum.
Karpov heimsmeistari er aldrei í
rónni fyrr en hann hefur loftað út
hjá sér, sem e.t.v. skýrir byrjana-
val hans að nokkru. Tartakower-
afbrigðið í Drottningarbragði er
eitt hans aðalvopn: 1. d4 Rf6 2. c4
e63. Rf3d54. Rc3 Be7 5. Bg5 0-0
6. e3 h6. í skákinni sem við erum
að skoða gerir þessi „litli" leikur
gæfumuninn. Kortsnoj situr eftir
með yfirburðatafl og vann í 48
leikjum: 30. - Da4 31. Hxd2!
Hxd2 32. Db7 Hdd8 33. cxd8
Hxd8 34. Hc7 Dal+ 35. Kh2 e4
36. Dxe4 Df6 37. f4 Df8 38. Ha7
Dc5 39. Db7 Dc3 40. De7 Hf8 41.
e4 Dd4 42. f5 h5 43. Hxa5 Dd2 44.
De5 Dg5 45. Ha6 Hf7 46. Hg6 Dd8
47. f6 h4 48. fxg7 - svartur gafst
upp.
Finna má ótal mörg dæmi um
stórfalleg afbrigði s'em aldrei
komu upp á yfirborðið og nútíma
taflmennska byggist æði mikið á
því að hindra að áætlanir and-
stæðings nái fram að ganga. Petr-
osjan gat á sínum bestu árum
skynjað hættu löngu.áður en hún
gat orðið að veruleika og í dag er
Karpov manna fundvísastur á
leynda möguleika og gerir venju-
legast sínar ráðstafanir í tíma. Á
Skákþingi Sovétríkjanna sem
lauk í Moskvu ekki alls fyrir
löngu var tefld skák sem um
margt er lík viðureign Kortsnojs
og Spasskís sem var rakin að
nokkru hér að framan. Þar eigast
við tveir af snjöllustu skák-
mönnum Sovétríkjanna.
Skákþing
Sovétríkjanna
1983
Hvítt: Lev Polugajevskí
Svart: Lev Pshakis
Nimzoindversk vörn
1. d4 Rf6
2. c4 e6
3. Rc3 Bb4
4. Dc2
(Þessi gamli leikur sem meistarar
á borð við Bogoljubow, Nimzow-
itch og jafnvel Capablanca beittu
á sínum tíma, hefur öðlast vin-
sældir á nýjan leik. Hvítur vill
komast hjá tvípeði á c-línunni.)
4. .. 0-0
(Botvinnik kaus að leika 4. - c5.
Ánnar möguleiki er 4. - d5.)
5. a3 Bxc3+
6. Dxc3 b6
7. Rf3 Bb7
8. e3 a5
9. b3 d6
10. Bb2 Rbd7
(Eitthvað svipað þessu hefur
margoft sést áður, m.a. í skák
Kasparovs og Gligoric á síðasta
Olympíumóti.)
11. Bd3 Re4
12. Dc2 f5
13. 0-0 Hf6
(Pshakis er með sókndjarfari
skákmönnum og þessi leikur
skýrist því af skákstíl hans. Var-
kárari sálir hefðu leikið 13. - De7
þar sem textaleikurinn gefur hvít-
um tækifæri til að ráðast fram.)
14. c5!
(Laglegur leikur, en heldur ein-
faldur í allri gerð og heldur ólík-
legt að jafn sterkur skákmaður og
Pshakis hafi ekki tekið hann með
í reikninginn. Það er vel hugsan-
legt að hann hafi ætlað sér að
fórna skiptamun með 13. leik sín-
um. Hótun hvíts er vitaskuld 15.
c6.)
Lev Polugajevskí og Lev Pshakis
eins og þeir koma fyrir sjónir so-
véskra teiknara.
14. .. dxc5
15. dxc5 Rexc5
(Svartur á engan betri kost úr því
sem komið er. Hefði hann viljað
forðast skiptamuninn, hefði hann
leikið 14. - Bd5.)
16. Bxf6 Dxf6
(Svartur hefur allt að því nægjan-
legar bætur fyrir skiptamuninn, ■
peð og trausta stöðu.)
17. Be2 Be4
18. Bdl BxO?!
(Vafasamur leikur. Svartur gat
haldið þokkalegri stöðu með 18.
- Hb8 o.s.frv.)
19. BxO Hb8
20. Bc6! Db2!
(Svartur er vel á verði. Ef 20. -
Re5 þá 21. b4! axb4 22. axb4 og
svartur er í vanda. Ef 22. - Hxb3
þá vinnur hvítur á eftirfarandi
hátt: 23. Ha8+ Kf7 24. Dh5+!
o.s.frv. Leiki svartur hinsvegar
22. - Rxc6 er staða hans hreint
afleit eftir 23. bxc5.)
21. Bxd7 Rxd7
22. b4!
(Hvítur sér fram á peðstap og
finnur einu réttu leiðina til að losa
sig við það á sem hagkvæmastan
hátt.)
22. .. axb4
23. Da4! Rc5
24. Dc6 bxa3
25. Dxc7 Ha8?
(Leiðir til mikilla sviptinga. En
best var 25. - Db6, því svartur
hefur allgóða jafnteflismöguleika
í endataflinu sem kemur upp eftir
26. Dxb6 Hxb6 27. Hxa3.)
26. Dxd6 Rb3
27. Dxe6+ Kh8
28. Habl?!
(Polugajevskí er ekki nógu
ánægður með þennan leik í aths.
sínum í hinu víðlesna sovéska
skáktímariti „64“. Hann bendir á
aðra og betri leið: 28. Dc6! Hb8
29. Habl Rd2 30. Hxb2 axb2 31.
Hbl! Rxbl 32. Dc7 H-eh. 33.
Db7 og vinnur b-peðið.)
28. .. Dxbl
29. Hxbl a2
30. Dxb3 al (D)
(Hvítur nýtur þess að eiga leikinn
í þessari stöðu. Hann má að sjálf-
sögðu ekki drepa drottninguna
vegna mátsins í borðinu, en svart-
ur á einnig við vanda að stríða
vegna máthættu í borðinu.
Leikur Polugajevskí er stórsnjall
og leiðir til vinningsstöðu hverju
sem svartur svarar.)
31. g4!
(Hótar að vinna drottninguna.)
31. .. De5
(31. -Df6dugar skammt. Hvítur
leikur 32. Db8+ og eftir 32. - Df8
33. Dxf8+ Hxf8 33. gxf5 má
svartur ekki taka peðið vegna
máts í borði. Og tvö peð yfir í
hróksendatafli nægja yfirleitt til
vinnings.)
31. .. De5
(Valdar b8 - reitinn og býst til að
svara 32. gxf5 með 32. - Dxf5!
Staðan sem kemur upp eftir 32.
Db8+ Df8 33. Hxf8 er að vísu
erfið á svart en hann á þó veru-
lega jafnteflismöguleika.)
32. .. Dd6
(32. - Df6 kemur á svipaðan stað
niður og getið er um í aths. við 31.
leik hvíts.)
33. gxf5 Hf8
34. Hdl Dc5
35. Hd5 Dcl +
36. Kg2 h6
37. Dd3 Db2+
38. Kg3 Dcl
39. e4 Kh7
40. e5 Dgl +
41. Kh3 h5
42. f6+ Kh6
43. Dg3! Dll
44. Kh4 gxf6
45. exf6
- Svartur gafst upp.
Kennarastaða
Laus er til umsóknar kennarastaöa viö gagn-
fræðaskólann á Sauöárkróki.
Aöalkennslugreinar, stæröfræöi og eðlis-
fræöi. Nánari upplýsingar gefa skólastjóri í
síma 95-5219 og formaður skólanefndar í
síma 95-5255.
Skólanefnd Sauðárkróks