Þjóðviljinn - 22.07.1983, Blaðsíða 10

10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 22. júlí 1983
engmn vafi sé á, að hann er sá ein-
'staklingur, sem mestu hefir ráðið
um alla þróun í kaupgjalds- og
kjaramálum verkafólks á tímabil-
inu frá 1942 til 1983, eða í rúm 40
ár.
Þó að Eðvarð hafi ekki verið for-
seti Alþýðusambandsins, eða sá
sem að formi til var í æðstu stöðu,
þá var hann tvímælalaust áhrifa-
mesti maðurinn í Alþýðusamband-
inu og verkalýðshreyfingunni sem
heild, enda lengst af formaður, eða
leiðtogi þess verkalýðsfélags, sem
var langsamlega sterkast og jafnan
hafði forystuna í hópi annarra
stéttarfélaga launafóiks.
Allan þann tíma, sem ég hefi
tekið þátt í stjórnmálum, hefi ég
fylgst með störfum Eðvarðs Sig-
urðssonar. Fyrst í verkalýðsfélagi,
síðan á Alþýðusambandsþingum
og enn síðar á Alþingi. Saman sát-
um við á Alþingi í rúm 20 ár og
flokksbræður vorum við frá því
fyrst að ég gekk í stjórnmálaflokk.
Eðvarð var í eðli sínu hlédrægur
maður, sem fremur vildi vera sam-
starfsmaður, en leiðtogi. Hann
hlaut hins vegar traust allra sem
með honum unnu. Á Alþingi var
Eðvarð ekki fyrirferðarmikill né
hávaðasamur.
Hann var þar sem hinn trausti
samstarfsmaður, þó með mjög á-
kveðnar skoðanir, fastur fyrir og
hafði það fram sem mestu máli
skipti.
I þingflokki okkar sósíalista var
Eðvarð alltaf sá trausti félagi, sem
allir tóku tillit til, þegar um var að
ræða málefni, sem snertu launa- og
kjaramál eða önnur málefni launa-
fólks.
Það hefir verið mikil gæfa ís-
lenskri verkalýðshreyfingu að hafa
slíkan mann sem Eðvarð Sigurðs-
son í sinni forystusveit. Enginn ef-
aðist um heiðarleika hans og ein-
lægni. Fyrir þá eiginleika hlaut
hann sitt mikla traust meðal félaga
og andstæðingarnir, eða þeir sem
deilt var við, mátu hann sem bjarg-
fastan heiðarleikamann. Þegar
staðið var í erfiðum kaupgjalds-
samningum minnist ég þess, að for-
ystumenn atvinnurekenda og
aðalsáttasemjarar sögðu: ef
Eðvarð fellst á miðlunartillögu til
lausnar, þá efumst við ekki um að
samþykki hans jafngildir fullnaðar-
lausn, slíkt hefir aldrei brugðist.
Á þeim 40 árum, sem Eðvarð
réði mestu um vinnubrögð í launa-
og kjarabaráttu verkafólks, hefir
margt og mikið áunnist. Launin
hafa tekið stökkbreytingum, þrátt
fyrir íhaldssemi atvinnurekenda og
margítrekaðar tilraunir til að
draga þau niður aftur. Stofnaður
var Atvinnuleysistryggingasjóður.
Lögfest var 40 stunda vinnuvika.
Orlofslög sett. Jöfn laun karla og
kvenna viðurkennd, miklar um-
bætur í húsnæðismálum, lífeyris-
sjóðum verkalýðsfélaga komið á
ofl., ofl., sem hér verður ekki upp-
talið.
Auðvitað á ekki Eðvarð Sigurðs-
son einn heiðurinn af þessum sigr-
um. Þar hefir komið til almenn fé-
lagsleg barátta verkalýðsstéttar-
innar og þeirra sem á pólitíska
sviðinu hafa staðið með henni. En
þáttur Eðvarðs Sigurðssonar í
þeirri baráttu er mikill.
Verkalýðshreyfingin hefir misst
mikinn og góðan leiðtoga. En mað-
ur kemur í manns stað og nú reynir
á að nýir, dugmiklir og traustir
menn taki við merki hans og haldi
baráttunni áfram. Mikið hefir
áunnist. Mikið þarf því að verja, -
en þó er enn eftir ennþá meira sem
vinna þarf að og ná þarf fram vinn-
andi fólki til handa.
Við félagarnir, sem með Eðvarð
unnum söknum hans og munum
alltaf minnast hans, sem hins
trausta og trúa og góða félaga.
Ég og kona mín vottum eigin-
konu Eðvarðs og öllum vanda-
mönnum, samúð okkar við fráfall
hans.
Lúðvík Jósepsson
Nafni minn!
Það er ég viss um að á fæðingar-
degi þínum fyrir 73 árum hefur ver-
ið jafn mikil heiðrfkja og fegurð og
var austur á Héraði laugardaginn
9. júlí síðast liðinn. í glampandi
sólskini kvaddir þú hana veröld og
varst þá nýbúinn að minna á hvað
við ættum fallegt land. Það átti líka
vel við að landið þitt skartaði sínu
fegursta þegar það kvaddi þig.
Ég mun aldrei gleyma deginum
hér niður á Borgarfirði fyrir rúm-
lega tveimur vikum, þegar ég fór
með ykkur Guðrúnu út í Höfn og
þú hittir gamla bóndann þar, sem
þú hafðir ekki séð í 10 ár. Það var
gaman að sjá hvað þið urðuð inni-
lega glaðir yfir endurfundunum.
Lengi sátuð þið í yndislegu veðri og
í stórkostlegu umhverfi á reka-
viðardrumb og spjölluðuð saman.
Stundin varð eilífð og ekkert lá á.
Þannig varst þú, að ef þú hittir
mannveru, sem þér líkaði við þá
hafðir þú alltaf nægan tíma. Þetta
gilti um alla, bæði unga og gamla
og þess nutum við systkinabörn þín
ekki hvað síst. Eins og reyndar öll
þau börn sem urðu þeirrar gæfu
aðnjótandi að kynnast þér.
Ég held ég reyni ekki að útskýra
hverskonar frændi þú varst en ég
veit að engin börn hafa getað átt
betri frænda en við.Nú erég þakk-
látust fyrir það að börnin mín
fengu einnig að kynnast þér og vita
nú hvað það var að eiga þig að.
Nafni minn, það verður tómlegt
nú þegar þú ert farinn og Litlu-
Brekku fjölskyldan mun hnípin
kveðja í dag sinn mætasta mann.
En við vitum að árin með þér
hefðu getað verið færri og að við
eigum síðustu árin þín henni
Guðrúnu þinni að þakka. Bara að
við gætum endurgoldið það.
Þakka þér svo Nafni minn fyrir
samfylgdina og vegarnestið sem þú
gafst okkur.
Ég vildi óska, að heimurinn ætti
fleiri þína líka.
Laufey Eiríksdóttir.
Félagi Eðvarð Sigurðsson er dá-
inn, burtkallaður á snöggu auga-
Lí í
||i i * Sb m Ij
‘tíSíd- ■. wbtá&aami' -• í aj jf Ij
Alþjóðasöngur verkamanna sunginn í lok ASÍ þings, sem Eðvarð var einróma kjörinn til að
stýra sl. áratug.
Svavar Gestsson formaður Alþýðubandalagsins skrifar í minningu Eðvarðs Sigurðssonar.
Einmitt nú
26. júní sl. kom í helgarblaði
Þjóðviljans síðasta blaðaviðtalið
við Eðvarð Sigurðsson. Það fjall-
aði um skæruverkföllin frá 1942. í
viðtalinu er Eðvarð spurður um
aðdraganda gerðardómslaganna -
sem sett voru með bráðabirgðalög-
um - um skæruverkföllin og um
málalyktir. Hann segir sem jafnan
skýrt frá og heiðarlega. Að lokum
er hann spurður „hvort stjórn
Dagsbrúnar hafi skipulagt skæru-
hernaðinn“ og viðbrögð Eðvarðs
eru skráð á þessa leið:
„Eðvarð Sigurðsson hlær inni-
lega, en verður síðan alvarlegur á
svip. „Eggert Classen, fram-
kvæmdastjóri Vinnuveitendafél-
agsins, og fleiri atvinnurekendur
reyndu allt hvað þeir gátu til að
sanna slíkt skipulag á okkur - köll-
uðu okkur „vinnustöðvasamtökin“
- og fleira í þeim dúr. En það tókst
ekki hjá þeim að bendla stjórnina
við þetta - ekki í einu einasta til-
felli. Það ætti að nægja fyrir sög-
una. Menn tóku þetta svona upp
hjá sjálfum sér - fóru í frí eða sögðu
upp og komu aftur fyrir hærra
kaup. Stjórnum verkalýðsfélag-
anna kom það ekki við.“ (Letur-
breyting mín. - S.)
41 ári eftir átökin miklu 1942
neitar Eðvarð enn opinberlega að
gera grein fyrir því hvort verka-
lýðsfélögin hefðu átt aðild að átök-
unum 1942, skæruhernaðinum!
Þetta var Eðvarð líkt. Hann var
orðvar og ábyrgur, en þó skarpur
og fastur fyrir. Hann sá nákvæm-
lega alla veikleika í stöðu andstæð-
ingsins í stéttarbaráttunni, en hann
hafði þrek til þess að standast kröf-
ur um skyndiupphlaup innan henn-
ar. 41 ári eftir stærsta sigur Dags-
brúnar og verkalýðshreyfingarinn-
ar á íslandi er hann enn ekki til
viðtals um það hvernig skæruverk-
föllin voru skipulögð!
Eðvarð Sigurðsson var í Dags-
brúnarstjórninni sem vann félagið
1942. Sústjórn var kosin eftir
harð vítug átök -í upphafi ársins,
29. janúar. ' Fráfarandi stjórn
Dagsbrúnar, undir forystu
Héðins Valdimarssonar, tap-
aði félaginu með 719 atkvæðum
gegn 1.073. Sigurður Guðnason
varð formaður Dagsbrúnar. Þessi
sigur markaði þáttaskil í sögu
verkalýðshreyfingarinnar á Is-
landi. Þar með varð vinstri armur
hennar hægri arminum sterkari og
þar með varð skráð sérstaða ís-
lenskrar verkalýðshreyfingar. Með
sigrinum í Dagsbrún var slegin sú
bjalla sem hljómaði árið 1942 uns
yfir lauk er Vinnuveitendafélag
Reykjavíkur undirritaði uppgjaf-
aryfirlýsingu sína 26. ágúst og
gerðardómslögin voru numin úr
gildi 1. september með bráða-
birgðalögum. Þannig var innsiglað
jafnvægi stéttanna sem síðan ríkti
um áratugaskeið á íslandi og ríkir
enn. Afturhaldið hefur síðan ekki
þorað að ráðast gegn grundvall-
armannréttindum launafólks
samningsrétinum, fyrr en nú með
þeirri ríkisstjórn sem situr í landinu
um þessar mundir. Það er ekki
hægt að bera fram betri ósk á
kveðjustund Eðvarðs Sigurðssonar
en þá, að íslenskt launafólk megi
bera gæfu til þess sem fyrst að
skynja nauðsyn þess að hrista af sér
þau ólög sem núverandi ríkisstjórn
setti sl. vor. Með því móti værum
við sem enn lifum í bestu samræmi
við grundvallarhugsjón sem
Eðvarð Sigurðsson barðist fyrir allt
sitt líf.
Eðvarð Sigurðsson var félagi í
Kommúnistaflokki íslands og einn
af stofnendum hans. Hann varð
síðan einn af stofnendum
Sósíalistaflokksins og síðan Al-
þýðubandalagsins. Eðvarð var
þannig einn þeirra manna sem átti í
sjálfum sér sögu hinnar róttæku
stjórnmálahreyfingar á íslandi.
Hann sótti alltaf fundi þeirra stofn-
ana sem hann var kosinn í og kom
sem slíkur á miðstjórnarfundi í Al-
þýðubandalaginu, eina tvo, sem
haldnir voru eftir stjórnarskiptin.
Hann var einnig á þeim fundum
stjórnar verkalýðsmálaráðs sem
haldnir voru eftir kosningarnar.
Hann var á þessum fundum sem
alltaf ella glöggur og benti á aðal-
atriðin. Einkenni hans var rökvísi,
hugur hans var heiðskír svo af bar.
Þegar Eðvarð hafði talað lá fyrir
afstaða verkalýðshreyfingarinnar -
slíkur máttur fylgdi orðum hans.
Ég man vel eftir því hvaða afl fylgdi
orðum Eðvarðs á alþingi þau ár
sem ég skrifaði fyrst þingfréttir
fyrir Þjóðviljann. Oft er fátt í saln-
um þegar menn tala í alþingi, en
það brást ekki að þegar Eðvarð
kvaddi sér hljóðs, kom Bjarni Ben-
ediktsson í salinn. Andstæðingar
Eðvarðs vildu heyra hvað hann
lagði til mála. Það var ekki skrum
og óhófsorð heldur kjarni málsins
og ekkert annað.
Eðvarð var kosinn í fram-
kvæmdanefnd Sósíalistaflokksins
1942 og var þar alltaf síðan til 1968.
Hann var því sá maður sem bar
mesta ábyrgð á því að framkvæma
stefnu Sósíalistaflokksins í verka-
lýðsmálum alla þessa áratugi. Sem
leiðtogi sósíalista í verkalýðs-
hreyfingunni bar hann mikla
ábyrgð á stofnun Alþýðubanda-
lagsins á sínum tíma eftir að samn-
ingarnir voru gerðir við Hannibal á
ASÍ-þinginu fræga. Enginn nema
þeir sem sérstaklega til þekktu gera
sér grein fyrir því hve miklar kröfur
voru gerðar til þessa manns á þeim
árum. Allt var gert til þess að rægja
og baknaga kommúnista og sósíal-
ista innan verkalýðshreyfingarinn-
ar. Eðvarð var sú stærð af sjálfum
sér að andstæðingarnir gátu ekki
annað en borið virðingu fyrir hon-
um. Persóna hans öll bar með sér
reisn og festu.
Þegar Sigurður Guðnason, for-
maður Dagsbrúnar, lét af þing-
mennsku fyrir Sósíalistaflokkinn,
kom það í hlut Eðvarðs að skipa
þingsætið fyrir hönd verkamanna í
Reykjavík. Eðvarð var traustur
þingmaður. Hann fór ekki með há-
vaða og flutti ekki margar ræður né
mörg þingmál. En ráð hans voru
svo mikils virði að þau riðu oftar
baggamuninn en nokkurn utan-
aðkomandi mann getur órað fyrir.
Við Eðvarð sátum saman á alþingi í
aðeins eitt ár, frá 1978 til haustsins
1979. Eðvarð var mér hollráður í
því starfi sem ég tókst þá á hendur.
Hann bar mikla ábyrgð á fram-
boðslista flokksins 1978 og verður
sú saga vonandi skrifuð síðar ásamt
mörgu öðru sem ekki er tími eða
tóm til að skrá hér.
Ég tók fjölda blaðaviðtala við
Eðvarð og það var einstaklega gott
að skrá eftir honum skoðanir og
minnisatriði. Framsetning hans var
svo skipulögð og skýr á öllum svið-
um.
Af þessum texta kemur til þessa
ekkert fram sem lýsir þó Eðvarð
Sigurðssyni sem manneskju. Hann
var hlýr í viðmóti og það var gott að
hitta hann á erfiðum tímum. Hand-
tak hans var traust og framganga
glaðleg og hressileg. Alúð ein-
kenndi hann í smáu og stóru. Hann
bar ekki aðeins virðingu fyrír
manninum, heldur einnig náttúr-
unni og umhverfi mannsins öllu.
Þannig var hann náttúrunnandi svo
næmur að ótrúlegt má teljast með
bæjarbarn. Eðvarð var alinn upp á
mölinni og var þar aila ævi. Hann
fór á saltfiskreitinn sex ára og í
kjörum sínum var hann alltaf svo
hógvær að hann bjó í síðasta torf-
húsinu í Reykjavík, að Litlu-
Brekku. Heimsóknirnar þangað
eru eftirminnilegri en flest annað
frá mínum blaðamannsárum.
Eðvarð kynntist Guðrúnu
Bjarnadóttur fyrir um 12 árum og
hefur hún síðan verið góður þáttur
í lífi okkar allra sem þekktum
Eðvarð. Á kveðjustund leyfi ég
mér að þakka Guðrúnu fyrir það
sem hún hefur gert fyrir okkur öll
og Eðvarð á þessum áratug. Það
hefur verið betra að vita af Eðvarð
nálægt henni því öll þekktum við
að heilsa hans var ekki góð á þess-
um árum, því nærri 20 ár eru liðin
frá því hann veiktist fyrst.
Fallinn er einn þeirra manna sem
mestan svip hafa sett á tuttugustu
öldina. Þess lét hann aldrei getið
sjálfur og fáir gera sér það ljóst, en
það er engu að síður rétt: Sá maður
sem í senn ber í sér afl stjórnmála-
samtaka íslenskra sósíalista og
hinnar faglegu verkalýðshreyfing-
ar hefur haft áhrif á lífskjör hverrar
einustu alþýðufjölskyldu um ára-
tugaskeið í þessu landi. Spor
Eðvarðs Sigurðssonar liggja hvar-
vetna þar sem unnið hefur verið að
umbótum í þágu íslenskrar alþýðu.
í þau spor þurfa fleiri menn að
ganga, einmitt nú.
Svavar Gestsson