Þjóðviljinn - 22.07.1983, Blaðsíða 12

12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 22. júlí 1983
hlýr og elskulegur og ávallt gott til
hans að leita. Yrði manni eitthvað
á í messunni eins og sagt er, var
bent á það með hógværum orðum
og alvöruþunga, en aldrei á sær-
andi eða móðgandi hátt. Þessi fáu
fátæklegu orð eiga ekki að vera
nein tæmandi lýsing á störfum hans
eða honum sjálfum, heldur persón-
uleg kveðja til hans sem vinar og
félaga og ekki síst sem læriföður.
Samstarfið við Eðvarð og minning-
in um hann er mér og okkur hjón-
unum dýrmætur fjársjóður, minn-
ing sem endist til æviloka. Um
hann má segja „að þá kemur mér
hann í hug, er ég heyri góðs manns
getið“.
Ein minning um manninn
Eðvarð Sigurðsson er mér ljóslif-
andi. Við hjónin vorum stödd í
nokkru fjölmenni, trúlega ein-
hverjum fundi og svo stóð á, að
María var nýstaðin upp úr nokkuð
alvarlegum veikindum. Á þessum
fundi var Eðvarð einnig staddur og
þegar hann sér okkur, kom hann
rakleitt til okkar og heilsaði Maríu
með sínu fágætlega hlýja handtaki
og þeim yl og ástúð í allri fram-
komu að yljaði til innstu hjarta-
róta. Slíkur var maðurinn Eðvarð
Sigurðsson.
saman á þingi til haustsins 1979, er
við hættum bæði þingmennsku.
Samvinna í stjórnmálaflokki og á
Alþingi er náin og menn kynnast
vel eðliskostum hvers annars.
Eðvarð hafði marga kosti sem
þingmaður og engan hvimleiðan
galla. Hann var stilltur og laus við
ofstopa. Hann var fastur fyrir og
þótt honum væri þungt niðri fyrir,
missti hann aldrei stjórn á sér né
brást honum háttvísin. Hann var
vel máli farinn og rökfastur og fór
ekki í ræðustól að óþörfu, en þegar
hann talaði, hlustaði allur þing-
heimur. Menn vissu af reynslu að
þar talaði maður sem fór ekki með
fleipur og talaði aldrei nema að vel-
íhuguðu máli. Háttvís var Eðvarð
með afbrigðum. Aldrei heyrði ég
hann hallmæla nokkrum manni,
hvorki samherja né andstæðingi.
Það var eftirtektarvert að hann
sagði hlutlaust frá ýmsum atburð-
um úr viðburðaríkri og róstusamri
verkalýðsbaráttu er hann og sam-
herjar hans máttu þola margt mis-
jafnt og ýmis konar rangindi.
Aldrei fylgdi slíkum frásögnum
huglægt mat Eðvarðs á framkomu
andstæðinganna. Hann lét áheyr-
andanum eftir að draga ályktanir
og dæma.
misst mikið, þegar þú stendur ekki
lengur í forystusveit hennar.
Þeim mönnum fækkar nú óðum,
sem hafa lifað mestu breytinga- og
byltingartíma í íslensku þjóðlífi frá
upphafi vega og verið þar virkir
gerendur.
Einn af þessum mönnum var
Eðvarð. Fæddur og uppalinn í al-
þýðustétt og deildi við hana kjör-
um frá vöggu til grafar.
Þó Eðvarð sækti fram til bættra
lífskjara verkafólki til handa,
gleymdi hann gjarnan sjálfum sér.
Hann bjó lengst af í litíum torfbæ
vestur á Grímsstaðaholti í Reykja-
vík, LitluBrekku. Mynd afþessum
bæ var einu sinni á jólakorti og
einnig man ég eftir mynd af honum
á dagatali. Þessar myndir minntu
mann á það sem er kyrrt á sinni rót.
Ég man hvað það voru notalegir
sunnudagar fyrir nokkrum árum
síðan, þegar Eðvarð var heima í
hverju húsi, sem hafði opið útvarp
og sagði okkur frá staðháttum og
mannlífi á Grímsstaðaholtinu, og
maður rölti með honum í huganum
um holtið.
Svo rólegur og yfirvegaður.
Þannig var Eðvarð eins og ég
kynntist honum. Reykjandi pípuna
sína í rólegheitum. Aldrei heyrði
verður bætt.
Hann sagði okkur eitt sinn frá
þessum atburði, aðdraganda hans
og eftirmálum. Mér er það minnis-
stætt þegar hann sagði okkur frá
því, þegar hermennirnir komu
heim að Litlu-Brekku, þar sem
hann bjó með móður sinni, til að
handtaka hann, og hermaður sagði
lágt við hann: „Klæddu þig vel“.
„Eg fór í stóran úlsterfrakka sem
ég átti og mamma rétti mér húfu,
trefil og vettlinga," sagði Eðvarð,
„og ég held að það hafi bjargað lífi
mínu. Við vorum settir í óupphit-
aðan bragga, um hávetur og í tals-
verðu frosti“. Hann lýsti fyrir okk-
ur fangelsisvist sinni hjá hernum,
aðbúnaði og yfirheyrslum. Fleira
sagði hann okkur, og alltaf var
hann jafnrólegur. Engar ásakanir,
ekkert vfl.
Nokkru áður en Eðvarð dó, var
viðtal við hann í Þjóðviljanum. Þar
var verið að bera saman gerðar-
dómslögin frá 1942 og bráða-
birgðalögin frá því í vor. Eðvarð
var spurður um það, hvað hafi gert
gæfumuninn, svo að gerðardóms-
lögin voru brotin á bak aftur. Hann
svaraði því meðal annars með þess-
um orðum.
„Það gerði gæfumuninn að eining
alltaf átti hlýlegt bros og uppörv-
andi orð. Hann sem hafði svo ótal
mörgu að sinna, að undur var
hvernig einn maður gat afkastað og
afrekað svo miklu sem hann gerði,
en átti samt alltaf tíma til að ræða
við stelpugopa sem mig þegar ég
leitaði til hans og ætíð reyndist
hann mér vel. Að eiga mann eins
og Ebbi var að vini er mikil gæfa.
Það er auðlind sem aldrei mun
þverra. Fyrir það er ég ákaflega
þakklát. Ékki ætla ég mér hér að
tíunda öll störfin hans, en það ætla
ég að öllu launafólki sé ljóst hve
gífurlega miklu þrekvirki Ebbi
áorkaði til hagsbóta og hagsældar
fyrir alþýðu þessa lands.
Fyrir 12 árum var Ebbi svo lán-
samur að kynnast konu sinni
Guðrúnu Bjarnadóttur. Greini-
lega naut hann mjög þeirrar ham-
ingju sem hún veitti honum þessi ár
því hann geislaði sem unglingur af
gleði og stolti í návist hennar.
Söknuður okkar allra er mikill,
þó Guðrúnar mestur. Minningin
um tryggan, trúfastan og góðan
dreng mun ætíð lifa í hjörtum okk-
ar sem vorum svo giftusöm að fá að
kynnast Eðvarði Sigurðssyni á
lífsbraut okkar.
Kristín Jóna Halldórsdóttir.
Eðvarð var miðstjórnarmaður í Sósíalistaflokknum Sameiningarflokki alþýðu.
Eðvarð var miðstjórnarmaður í Alþýðubandalaginu og sat í verkalýðsmálaráði þess, hér
á sameiginlegum fundi þingflokks, stjórnar verkalýðsmálaráðs og framkvæmda-stjórnar.
Og þá er aðeins eftir að kveðja.
Þá eru orð til lítils. Hinsta kveðja
til vinar og félaga verður aldrei
með orðum tjáð.
Guðrúnu og öðrum vinum og
ættingjum sendum við hjónin okk-
ar einlægustu samúðarkveðjur.
Þórir Daníelsson.
Fyrir örfáum árum var Litla-
Brekka á Grímsstaðaholtinu jöfn-
uð við jörðu. Við þetta raskaðist
verulega heimsmynd okkar sem
áttum þar leið um daglega. Litla-
Brekka var ekki aðeins síðasti torf-
bærinn í Reykjavík heldur sýnilegt
tákn fyrir merkilegt skeið í reyk-
vískri verkalýðsbaráttu því að þar
bjó Eðvarð Sigurðsson lengst af
æfinnar. Og enn erum við minnt á
hverfulleikann, er Eðvarð er allur.
Með honum er genginn einn merk-
asti fulltrúi íslenskrar menningar.
Á grundvelli innborinna hugsjóna
um manngildi og lýðræði varði
Eðvarð æfi sinni í að berjast fyrir
rétti alþýðunnar til mannsæmandi
lífs og fyrir sjálfsagðri hlutdeild
hennar í gögnum og gæðum þessa
lands. Rætur átti hann í menningu
alþýðufólks í Grímsstaðaholtinu.
Útvarpshlustendur muna eflaust
margir eftir því, er Eðvarð gekk
þar um götur í útvarpsþáttum með
Jökli, bróður mínum, og lýsti fólki
og mannlífi þar frá því er hann
mundi eftir sér. Er það merkileg
menningarsöguleg heimild sem
vonandi er geymd. Kom þar glöggt
fram hversu nákominn Eðvarð var
umhverfi sínu og fróður um menn
og atburði. Uppruna sínum var
hann trúr og helgaði alla krafta sína
hugsjóninni um reisn íslenskrar
alþýðu. Sá sem það gerir, stækkar
landhelgi íslenskrar menningar því
þjóðin öll nýtur góðs af starfi hans.
Ég kynntist Eðvarð í kosninga-
baráttunni fyrir Alþingiskosning-
arnar 1971 og við sátum síðan
Þegar vinir deyja, skýtur oft eins
og ósjálfrátt upp í hugann þeim á-
hrifum sem orkuðu sterkust á
mann í samvistum við þá. Og því er
mér efst í huga núna að minnast
þeirrar hlýju og góðvildar sem
Eðvarð sýndi mér alla tíð. Ég var
alger nýliði í stjórnmálum þegar ég
kynntist Eðvarð og oft alls ekki ör-
ugg með mig. En þá þurfti ekki
nema eitt bros frá Eðvarð eða hlý-
legt orð til þess að hugarástandið
lagaðist og ég sæi hlutina í réttu
ljósi. Mérerminnisstætter við sát-
um einu sinni saman á kosninga-
fundi og áttum bæði að tala. Ég var
að blaða í ræðunni minni með
pennann á lofti meðán ég beið þess
að röðin kæmi að mér, og þá heyrði
ég Eðvarð hvísla í eyra mér: Értu
enn að lagfæra? Og á brosinu
skynjaði ég það, að nú þætti
Eðvarð ég komin í ógöngur. Á
þennan Ijúfa hátt minnti hann mig
á, að áheyrendur okkar væru ekki
komnir til að gagnrýna setninga-
skipan og orðaval heldur til að
hlýða á og meta mikilvægari boð-
skap. Og öll árin sem við unnum
saman var viðmót Eðvarðs við mig
slíkt að ég vissi að ég átti vináttu
hans. Hann var hlýr og einlægur og
traustur og þótt ég sæi hann ekki
oft eftir að við hættum þing-
mennsku var mér það ætíð einstakt
gleðiefni að hitta hann. Ég verð
æfinlega þakklát fyrir að hafa feng-
ið að kynnast Eðvarð og starfa með
honum.
Ég sendi Guðrúnu innilegustu
samúðarkveðjur frá okkur hjón-
um. Hennar er missirinn mestur en
minningin um Eðvarð Sigurðsson
mun lifa.
Svava Jakobsdóttir.
Félagi Eðvarð.
í dag verðum við að kveðja þig,
þó okkur finnist við ekki hafa efni á
því.
íslensk verkalýðshreyfing hefur
ég hann segja styggðaryrði við
nokkurn mann. Áreiðanlega hefur
hann þurft að aga sig mikið til að
hafa þvíiíka stjórn á skapi sínu, í
öllu því umróti og þeim átökum
fyrir réttindum og kjörum verka-
fólks, sem hann hafði forystu fyrir
um svo langan aldur.
Hann var maðurinn sem lifði sín
manndómsár fyrir og eftir stríð,
þekkti kreppuna og atvinnuleysið
af eigin raun, þegar atvinnurek-
endavaldið hafði líf og metnað
verkafólks í hendi sér. Hann var í
stjórn Dagsbrúnar þegar gerðar-
dómslögin frá 1942 voru brotin á
bak aftur. Lög sem sett voru til höf-
uðs verkafólki. Eftir þau átök var
Dagsbrún sú brjóstvörn verkalýðs-
hreyfingarinnar sem allt brotnaði
á. I þeim átökum bauð hann og
nokkrir félagar hans byrginn
breska herveldinu, sem þá hafði
hernumið ísland. Vegna dreifi-
bréfamálsins svonefnda vörpuðu
Bretar þeim í fangelsi upp á vatn og
brauð og með hótunum um líflát.
Síðan tók íslenskt dómsvald við
þeim og dæmi Eðvarð og félga hans
í fangelsi fyrir landráð. Minna
mátti ekki gagn gera.
Ég átti því láni að fagna að kynn-
ast Eðvarði. Fara með honum
nokkrum sinnum til útlanda, því að
við unnum saman í nefnd, sem
fjallaði um samskipti almenns
verkafólks í austri og vestri. Var
það ánægjulegt samstarf og ég held
að það hafi verið þó nokkurs virði.
Þá gafst dálítill tími til að rabba
saman, og bar þá margt á góma, og
ekki síst atburðir frá liðnum árum.
Hann var sögumaður góður og eftir
því minnugur. Ég innti hann oft
eftir því, hvort hann ætlaði ekki að
skrifa endurminningar sínar frá
þessum baráttudögum, ég taldi það
mjög mikilvægt fyrir komandi kyn-
slóðir. Líklega hefur flest af því
fallið í glatkistuna, eins og svo
margt annað, sem gengnar kyn-
slóðir höfðu frá að segja, og aldrei
var komin á í félaginu og stjórn
tekin við, sem sinnti kröfum félags-
manna og Ieiddi baráttuna inn á
sigursæla braut. Verkamenn báru
traust til þessarar forystu og það
hafði margoft komið fram að mikill
meirihluti félagsmanna var reiðu-
búinn að láta hart mæta hörðu.
Stjórnin þekkti grasrótina og við
stóðum allir saman“.
Ég tel það hafi verið gæfa
Eðvarðs og um leið verkalýðs-
hreyfingarinnar að hann þekkti
grasrótina. Hann vissi hvað hann
var að gera, hann stóð báðum fót-
um fast á þeirri jörð, sem hafði alið
hann. Hann þekkti sitt fólk og það
þekkti hann, og treysti honum.
Það er margs að minnast, þó get
ég ekki látið hjá líða að minnast
þess, af hve miklum myndugleik og
festu hann stjórnaði þingum Al-
þýðusambandsins, og þá minnist
ég sérstaklega þingsins sem haldið
var haustið 1976. Ég hafði ásamt
öðrum borið fram tillögu sem fjall-
aði um brottför Bandaríkjahers af
íslandi. Þetta var tillaga sem mátti
búast við að miklar sviptingar yrðu
um, og ég vissi að enginn skaði
þætti honum meiri en sá að þessi
tillaga yrði felld á Alþýðusam-
bandsþingi. En hann leiddi þetta
mál á þann veg, að það fór átaka-
laust í gegn með góðum meirihluta.
Ég var honum svo þakklát, að eng-
in orð fá lýst.
Eðvarð. Þakka þér vinur og fé-
lagi fyrir allt það sem þú hefur ver-
ið okkur, alla leiðsögn þína, líf þitt
og starf fyrir alþýðu þessa lands,
fyrir þjóðina alla. í virðingu og
þökk votta ég konunni þinni og öll-
um ættingjum þínum mína dýpstu
samúð.
Bjarnfríður Leósdóttir
Þegar mér var tilkynnt að hann
Eðvarð væri dáinn setti að mér
hljóðan harm. Horfinn var einn af
mínum mætustu vinum. Vinur sem
Guðrún.
Ég þakka þér og Ebba fyrir síð-
ast. Varla verð ég svo gamall að ég
gleymi föstudagskvöldinu 8. júlí
1983 þegar ég kom arkandi í hlað
hjá ykkur á Einarsstöðum um
miðnæturbil, studdur af tveim fær-
eyskum drengjum, og sá inn um
gluggann hvar þið sátuð og nutuð
veðurblíðunnar.
En „Skjótt hefur sól brugðið
sumri“ sagði Jónas forðum.
Ekkert verður úr því í bili að við
róum aftur á Klakki suður undir
Blábjörg, skoðum leyndardóma
Gríðarnessins og drögum viljugan
þorsk á norðurfallinu allar götur
frá Stóranesi norður í Kjólsvíkur-
flór, hafandi fyrir augum rústirnar
af fæðingarbæ Sigurðar heitins
Guðmundssonar, Þjóðviljarit-
stjóra, baðaðar í sól Austfjarða-
blíðunnar. En hver veit hvað verð-
ur.
Það hefir ekki verið langt stórra
högga á milli í raðir gamalla kunn-
ingja minna úr fylkingu þeirra rót-
tæku á mektardögum Kommún-
istaflokksins og Sósíalistaflokks-
ins. Guðmundur og Marta eru
öll, og nú Sigurður heitinn
Guðgeirsson, þannig að af fer-
eykinu sem kom hér austur til að
draga sjóbirting úr Selfljóti er
Guðrún ein eftir.
Og nú er Ebbi líka horfinn til
feðra sinna. Fyrstu kynni mín af
þeim manni voru 1950, en þá æxl-
uðust hlutirnir þannig að ég réðst í
skyndi og til bráðabirgða í vinsæl-
ustu stofnun Reykjavíkur, skatt-
stofuna, sem þá var í Alþýðuhús-
inu. Á 2. hæð í því húsi var skrif-
stofa Dagsbrúnar og rak ég þar
stundum við, eins og sagt er á
austfirsku. Þá réðu þar ríkjum
Siggi Guðna, Hannes og Ebbi og
átti ég þar ánægjulegar en allt of