Þjóðviljinn - 12.11.1983, Síða 15

ÞJOÐVILJINN - SÍÐA 15
14 SIÐA - ÞJOÐVILJINN
Við Öldugötu í Reykjavík er gamalt
skólahús úr timbri, sem í 85 ár hefur
gegnt því hlutverki að hlúa að æsku
þessa lands og hýsir nú Vesturbæj-
arskólann þarsem börnin íVestur-
bænum eiga sér athvarf til þroska
og menntunar. Vesturbæjarskólinn
var byggður árið 1898 og var í fyrstu
stýrimannaskóli, síðan unglinga-
skóli, en þar hef ur nú verið starf-
ræktur barnaskóli í réttan aldar-
fjórðung. Það vekur athygli þegar
við komum inn í þetta gamla skóla-
hús, hvað kennslustof urnar eru hei m-
ilislegar og að þar eru athafnasöm
börn við einhverja iðju í hverju horni
þótt minna fari fyrir hinum hefð-
bundnu einkennum gömlu
skólastofunnar, þar sem borð og
bekkireru í röðum, kennaraborð
upp á palli, taf la og reyrprik.
Kristín G. Andrésdóttir
skólastjóri í Vesturbæjarskóla segir frá nýjungum í
skólastarfi og hugmyndum sínum um skóla sem
villkomatilmótsviðnemendur og taka mið af
reynslu þeirra í skólastarfinu.
Að takast á við umhverfi sitt
í Vesturbæjarskólanum ræður ríkjum
Kristín G. Andrésdóttir skólastjóri, sem er
viðmælandi okkar þessa vikuna, og við ætl-
um að fræðast af henni um kennslustarfið
og nýjungar í skólastarfi sem teknar hafa
verið upp í Vesturbæjarskólanum, þar sem
Kristín er nú að hefja sitt fjórða skólaár sem
skólastjóri.
Það sem fyrst vekur athygli okkar við
komuna hingað í skólann, Kristín, er heim-
ilislegt andrúmsloft í skólastofunum, þar
sem hefðbundin uppröðun borða og stóla er
ekki lengur fyrir hendi. Að hvaða leyti hefur
þetta gamla mynstur breyst og að hverju
miða þær breytingar?
Jú, í mörgum skólum eru kennarar farnir
að sveigja þetta gamla umh verfismynstur til
innan sinnar stofu, og nokkrir skólar hafa
tekið upp markvissar breytingar á kennslu-
háttum. Ég veit þegar um 4-5 skóla sem það
hafa gert. Ef við göngum út frá umhverfinu,
þá felast þessar breytingar fyrst og fremst í
því að skapa frjórra umhverfi sem jafn-
framt er vistlegt og hlýlegt. Það er stokkað
upp í stofunni og borðum er raðað upp á
annan veg en áður. Síðan er grundvallar-
breytingin fólgin í því að námsgreinabundin
stundaskrá í venjulegum skilningi er felld
niður, en þess í stað kemur sveigjanleg
stundaskrá, sem nemendur geta haft áhrif
á, misjafnlega mikið þó eftir skólum. Sumir
skólar hafa ákveðna valtíma nemenda, en
aðrir skólar byggja meira á því að nemend-
ur velji sér viðfangsefni daglega í samræmi
við námsframboð og þá í samráði við kenn-
ara sinn. Viðfangsefnin taka líka breyting-
um, og það gefur auga leið, að þegar nem-
endum er gefið valfrelsi eru mörg mismun-
andiverkefni í gangi í einu innan kennslu-
stofunnar.
Eru þær skólabyggingar sem við höfum
reist á undanförnum áratugum í samræmi
við þær kröfur, sem nútíma kennsluþættir
gera?
Þeir skólar sem byggðir hafa verið síðasta
áratug eru hannaðir í samræmi við nútíma
kennsluhætti. En hvað varðar breytingar á
kennsluháttum þá snýst spurningin ekki
eingöngu um skólabyggingu heldur fyrst og
fremst um vilja og skilning stjórnenda
skólanna og síðast en ekki síst kennaranna.
Hverju breytir þetta nýja kennslufyrir-
komulag fyrir nemandann?
Þetta nýja kennslufyrirkomulag gerir
nemandanum kleift að velja sér viðfangs-
efni innan þess ramma sem skólinn býður
uppá. Þetta þýðir í raun að hluti af ábyrgð
skólastarfsins færist yfir á nemandann. Við
ætlumst til þess að nemendur skipuleggi
starf sitt sjálfir í samráði við kennarann og
jafnframt felur starfið það í sér að það hvet-
ur nemendur til að leita sér þekkingar á
eigin spýtur bæði innan skólans sem utan.
Það er því hluti af starfinu að nemendur
temji sér sjálfstæð vinnubrögð. Þannig er
nemendum gefið tækifæri til þess að axla
ábyrgð. Mikilvægur þáttur í skólastarfinu
felst í því að nemendur finni að þeim er
treyst til að vinna verkin jafnframt því að
gerðar eru kröfur til þess að þeir standi við
sína áætlun eða val sitt.
Hafa nemendur á grunnskólastigi þroska
til þess að axla slíka ábyrgð?
Já, ég tel það vera.Þaðverður hinsvegar
að taka mið af þroska hvers og eins. Við
gerum meiri kröfur til einstaklingsins eftir
því sem hann eldist og eflist að þroska.
Hvernig hafið þið framkvæmt breytingar
á kennsluháttum í Vesturbæjarskólanum?
Til að færast ekki of mikið í fang ákváð-
um við að byrja breytingar hjá yngstu
nemendum og fylgja þeim síðan eftir o;
jafnframt bæta við nýjum árgangi ár hvert.
dag starfa nemendur frá forskóla til 11 ára í
þessu fyrirkomulagi.
Hefur stærð skólans ekki gert breyting-
una auðveldari?
Jú, ef einungis er litið á nemendafjöldann
er stærð skólans hin ákjósanlegasta eða 280
nemendur. Hins vegar er húsnæðið mjög
óhentugt, alltof lítið miðað við fjölda nem-
enda, litlar stofur og þröngir gangar og stig-
ar, sem leiðir til þess að erfitt er að byggja
upp samstarf á milli kennslustofa. Þar að
auki gerir það breytingarstarfið þyngra í
vöfum að skólinn er starfræktur á fjórum
stöðum, þar sem sérgreinakennsla fer fram
í nærliggjandi skólum. Þar fyrir utan er eng-
in vinnuaðstaða fyrir kennara og annað
starfslið skólans.
Að hversu miklu leyti skipuleggja nem-
endur skólans sitt eigið nám?
Fyrst og fremst er það samstarfshópur
kennara sem skipuleggur þau viðfangsefni,
sem nemendum stendur til boða hverju
sinni. En nemandinn getur síðan ráðið t.d.
þegar hann gerir vikuáætlun um starfið,
hvert þessara viðfangsefna hann vill vinna
við hverju sinni. Hins vegar eru sett ákveð-
in tímamörk við sum viðfangsefnin t.d.
verkefni í samfélagsfræði og nemendur
verða að hafá lokið þeim fyrir ákveðinn
tíma. Á öðrum sviðum t.d. í stærðfræði og
lestri fá nemendur að halda sínum hraða og
kennari gerir áætlun með hverjum nem-
anda, allt eftir getu og þroska hvers og eins.
Hvernig er venjulegur dagur í ykkar
skóla?
Nemendur byrja daginn á því að safnast
saman með umsjónarkennara sínum,
gjarnan á einhverjum þægilegum stað (stof-
unni. Starfið er skipulagt þannig að það eru
tveir til þrír kennarar sem starfa saman í
jafnmörgum kennslustofum og nemendur
þeirra blandast saman í starfi. Þetta geta
verið bekkjardeildir á sama eða mismun-
andi aldri. í upphafi dagsins gera nemend-
urnir áætlun um hvað þeir ætli að gera þann
daginn. Þegar því er lokið dreifast nemend-
ur á vinnusvæðin. Hvert vinnusvæði er mið-
að við ákveðin viðfangsefni. Ræður því val
nemandans á viðfangsefni á hvaða vinnu-
Viðhorf til skólans
tengjast lífsviðhorf-
umfólksogeðli-
legast væri að menn
fengju að velja sér
skóla eftirlífs-
skoðun...
Skólastarfið erf eðli
sínu þróunarstarfog
ég tel að íslenski
grunnskólinn hafi
ekki sinnt því nægi-
lega vel...
Breytingará skóla-
kerfinu eiga ekki að
koma ofanfrá...
Kennarastarfið er
vanmetið á íslandi í
dag...
Breyttirkennslu-
hættirskapa jákvæð-
ari viðhorf nemand-
anstilnámsins...
svæði hann lendir. Kennarar skiptast á að
bera ábyrgð á vinnusvæðum gjarnan hálfan
mánuð í senn. Þannig verður kennslustofan
að eins konar verkstæði þar sem hver nem-
andi starfar að sínu viðfangsefni og kennar-
inn virkar þá sem verkstjóri og
leiðbeinandi.
Eru þá ekki hefðbundnar frímínútur á 40
mínútna fresti?
Nei, við erum með lengri vinnulotur, sem
eru gjarnan tvær kennslustundir.
Hvernig fylgist þið með því hvort námið
skilar árangri hjá nemendum?
Þó svo að allir kennarar séu jafnábyrgir
fyrir námi nemenda á vinnusvæðum ber
umsjónarkennari samt endanlega ábyrgð á
nemendum síris umsjónarhóps, það er að
segj a, hann sér um eftirlit og er sá sem skilar
mati á nemandanum. Þá er árangur starfs-
ins metinn sí og æ á samstarfsfundum kenn-
ara, þar sem spurt er spurninga eins og
þeirra, hvort gerðar séu nægilegar kröfur,
eða hvort nemendur skili því sem þeir gætu
skilað. Slíkt mat er gjarnan unnið í sam-
vinnu við nemandann líka, þar sem hann er
spurður hvort hann hafi lagt sig fram eins og
hann mögulega geti. Við höfum einnig for-
eldradaga tvisvar á skólaárinu og höfum við
haft þann háttinn á þeim, að nemendur
mæta með foreldrum til viðtals við kenn-
ara, þar sem tekin er fyrir staða nemandans
í skólanum, bæði hvað varðar vinnulag og
árangur.
Hvaða þættir eru metnir í starfí nemand-
ans?
Allir þeir þættir sem við leggjum áherslu
á í skólastarfinu, svo sem áhugi, framfarir,
frumkvæði, sköpunargleði, samvinnuhæfni
o.s.frv. Við gefum ekki einkunn í tölum eða
bókstöfum, heldur er gefin umsögn í sam-
felldu máli.
Hefur þú ekki orðið vör við að foreldrar
taki þessum kennsluháttum með tor-
tryggni?
Jú, í einstaka tilfellum, en það er í raun-
inni ósköp eðlilegt því þetta eru kennslu-
hættir sem foreldrar þekkja ekki af eigin
raun. Einn liður í því að koma á nýjum
kennsluháttum er fólginn í því að fræða
foreldra um skólastarfið. Það gerum við
með kynningarfundum á hverju hausti,
fyrir utan foreldradagana. Það er reynsla
okkar að eftir því sem foreldrar fylgjast
betur með skólastarfinu og sjá þá mögu-
leika sem þessir starfshættir bjóða upp á,
þeim mun betri verður árangur nemend-
anna. En viðhorf fólks til skólans tengjast
jafnframt viðhorfum fólks til lífsins og til
mannlegra samskipta almennt, þannig að
mér fyndist í rauninni eðlilegast að fólk
fengi að velja sér skóla eftir sínum lífsvið-
horfum.
Eru það þá breytt lífsviðhorf sem knýja á
um breytta skólahætti?
Já, fólk er farið að átta sig á að skólinn
sem var fullægir ekki þörfum nemenda og
þörfum samfélagsins. Þetta tengist vissu-
lega spurningunni um það, hvernig við vilj-
um lifa lífinu almennt. Ég segi fyrir mitt
leyti að það sem hefur rekið mig út í þessar
breytingar er fyrst og fremst ósk um já-
kvæðan og mannúðlegan skóla. Ég vil að
nemendur fái að læra að nýta sér umhverfi,
sitt á hverjum tíma. Ég tel æskilegt að
nemendur séu sífellt að takast á við 'sitt
nánasta umhverfi, þannig að þeir læri að
tengja viðfangsefnin í skólanum við það
sem þau eru að gera utan skólans og öfugt.
Æskilegast væri að við gætum tengt starfið í
skólanum við hugðarefni nemendanna
heima og öfugt, þannig að skólastarfið
verður almennur og virkur þáttur í daglegu
lífi barnsins. Frá mfnum bæjardyrum séð
eru það þessi viðhorf mín til námsins sem
knýja á um breytta kennsluhætti öðru frem-
ur.
Ert þú þeirrar skoðunar að íslenski
grunnskólinn sé að einhverju leyti staðnað-
ur?
Ég er þeirrar skoðunar að skólastarf sé í
eðli sínu og eigi að vera þróunarstarf. Ég tel
að skólinn hafi ekki sinnt þessu þróunar-
starfi nægilega vel. Fyrir því eru áreiðan-
lega margar ástæður. Ein þeirra tel ég vera
staða kennarans í þjóðfélaginu í dag. Kenn-
arar voru hér áður fyrr sæmilega metnir og
stóðu nokkuð hátt í virðingarstiganum í
þjóðfélaginu, en nú eru kennarar orðnir
láglaunahópur en jafnframt hafa kröfur til
kennara breyst og aukist gífurlega. En það
er ekki nóg að krefjast betri kjara, við verð-
um líka að sýna framá að í skólanum sé
unnið með faglegum hætti. Til að svo megi
verða verða stjórnvöld að búa þannig að
menntastofnunum kennara að þær geti
sinnt hlutverki sínu.
Eiga skólayfírvöld að taka virkara frum-
kvæði að breyttum kennsluháttum með
miðstýrðum aðgerðum?
Þarna er úr vöndu að ráða. Ég tel ekki að
breytingar eigi að koma að ofan frá með
miðstýringu. Forsenda breytinga er að
kennarar séu tilbúnir að takast á við breytta
kennsluhætti. Við getum ekki sagt kennur-
um að verða skapandi og sveigjanlegir. Ég
tel hins vegar að leiðin til breytinga liggi í
gegnum skólastjórann. Hann er lykilper-
sóna í öllu breytingastarfi. Ef gerðar eru
auknar kröfur til kennarans þá er það skóla-
stjórans að hliðra þannig til að breytingarn-
ar séu framkvæmanlegar. Skólastjórarnir
geta einnig hjálpað til með skipulagsað-
gerðum, t.d. hvað varðar niðurröðun
bekkjardeilda í skólahúsnæðið, þannig að
ytri skipulagsform verki hvetjandi á sam-
starf kennara.
Tclur þú að þcssir breyttu kennsluhættir
hafí á einhvern hátt mótandi áhrif á lífsvið-
horf nemandans síðar meir?
Já, ég vona fyrst og fremst að þessir
breyttu kennsluhættir skapi jákvæðari við-
horf til náms hjá nemendunum. Þá leggjum
við einnig mikla áherslu á félagsleg sam-
skipti nemendanna og að nemendur á mis-
munandi aldri fái að starfa saman í námi og
ieik. Þegar upp koma ágreiningsmál á milli
nemenda er það fastur liður að þau mál séu
rædd með kennara og að leitað sé úrbóta.
Það eitt tel ég að geti fylgt nemandanum út í
lífið, að hafa lært að takast á við persónuleg
ágreiningsmál.
Er það þakklátt starf að vera kennari í
dag?
Nei, það tel ég ekki vera. Kennarastarfið
er ekki það mikils metið að hægt sé að tala
um það sem þakklátt starf.
Ert þú persónulega ánægð með þann ár-
angur, sem þið hafið náð í Vesturbæjar-
skólanum?
Já, ég er ánægð með þann árangur sem
við höfum náð hingað til, en ég vonast til að
við eigum eftir að þróa starfið enn frekar í
framtíðinni.
ólg.
Texti: Ólafur Gíslason
Myndir: Einar Karlsson
. Hvarermeiri
breidd í vöruvali?
á mk
/MIKLIG4RDUR
MARKAÐUR VIÐSUND