Þjóðviljinn - 12.11.1983, Síða 17

Helgirí 12.-Í3. nóvember 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17
T
Sænsk
gæðavara
^VNGAPO^
REKKJAN
Sænsk
gæðavara
1
1
I FJORUM LITUM
Opið í öllum deildum: mánud.-miðvikud. 9—18,
fimmtud. 9—20, föstud. 9—22 og laugard. 9—12
JlSi
(ccciös^
. Bl iE Í5 Eii S
| ci l_„ cj Liijoa-j:
Jón Loftsson hf._____________
Hringbraut 121 Sími 10600
Húsgagnadeild
Sími 28601
s*tts*ftritoftí:ttsssi4ai uiin.
Ingres og þaðan gegnum Cézanne
til Léger og Herbin, má finna
beinan þráð kartesíanskrar hugs-
unar. Hið nýja flatarmálverk má
því skoða sem beina formræna af-
leiðingu hins harðsoðna klassis-,
isma 17. aldarinnar, sem runninn
er undan jafn harðsoðinni form-
skynjun endurreisnarinnar.
Það virðist Herði mikilvægt að
Monsieur Maitre, frá 1951
sanna skyldleika hinnar nýju listar
við gamlan merg. „í vinnuhléi“ frá
1948 er unnin á klassískan hátt út
frá fjölmörgum vinnuteikningum.
í verkinu virðast blandast áhrif Gi-
otto og Léger í jafn stórum
skömmtum. Kolateikningin
„Skírnin í Jórdan“ frá 1949 sýnir
líkt og fjölmargar aðrar teikningar
Harðar skilning hans á mikilvægi
Ingres og teikningunni sem undir-
stöðu allrar myndlistar.
Nú má ekki skilja það svo að
Hörður sé einn íslenskra lista-
manna til að sjá samhengið milli
nútímalistar og listar fyrri alda.
Þeir eru fjölmargir sem það hafa
gert. En fáir hafa gengið jafn langt í
að tjá þetta samhengi eða dregið
það fram á jafn skýran hátt. Leit
Harðar virðist m.ö.o. fólgin í til-
raunum til að heimfæra hefðina
upp á módernismann.
Pedagógía
Þetta er afstaða fræðimannsins
og mótar sérstöðu Harðar meðal
samferðamanna sinna í myndlist-
inni. Hann er hinn sanni pedagóg
íslenskrar nútímalistar og þegar á
fyrstu árum 6. áratugarins fetar
hann í fótspor forvera sinna á því
sviði; lærimeistaranna frá
Bauhaus. Ef marka má yfir-
litssýninguna er það fremur gegn-
um smáverk eða lítil verk, sem þró-
un Harðar birtist. Hvort heldur
í vinnuhléi, frá 1948.
Halldór B.
Runólfsson
skrifar
Þessa dagana stendur Listasafn
íslands fyrir yfirlitssýningu á verk-
um Harðar Ágústssonar. Þar eru
hálft annað hundrað verka sem
veita innsýn í þróun og hugmynda-
heim listamannsins. Elsta verkið er
frá 1945, trúlega frá námsárunum í
Kaupmannahöfn. Hin yngstu frá
seinni hluta áttunda áratugarins,
þegar litirnir taka að losna frá
strang-geómetrískri umgjörð sinni.
Sýningin leiðir í ljós að Hörður er
ekki listamaður einnar stefnu. í
verkum hans kennir margra grasa
og ólíkra sjónarhorna þótt afstað-
an sé hin sama. Þótt þróunarferli
hans fylgi ekki hinum beina og
breiða vegi og starfskraftar hans
hafi jafnframt dreifst í aðrar áttir,
þá er fullt samræmi í vinnu-
brögðum hans. Hörður er m.ö.o.
hvarvetna samkvæmur sjálfu sér í
list sinni.
Mótun og leit
Frá því að Hörður lýkur stúd-
entsprófi árið 1941 og þar til hann
hverfur heim frá París að loknu sjö
ára námi erlendis, .eiga sér stað
gagngerðar breytingar á verkum
hans. Hann fetar sig frá hlutbund-
inni túlkun til óhlutbundinnar á
markvissan hátt. Strax í elstu
myndunum gætir áherslu á form-
sköpun; ögun í flataskiptingu og
uppbyggingu. Eflaust hafa
straumar þeir sem léku um listalíf
Parísar á árunum eftir stríð ýtt
undir og staðfest þessa formrænu
afstöðu.
Þó er bersýnilegt að mótun
Harðar á sér aðrar og víðtækari
forsendur. Það er ekki geómetrían
einvörðungu sem áhrjf hefur á
listamanninn, heldur einnig og
engu að síður hin klassíska mynd-
hefð Frakka. Honum hefur greini-
lega skilist að þá list sem höfð var í
frammi á Salon des réalités nouvel-
les og sýningarsal Denise René og
kalla mátti endurvakningu á form-
alisma 2. og 3. áratugarins, mátti
rekja mun lengra aftur í tímann.
Þannig verða söfnin honum jafn
mikilvægur skóli og sýningarsalirn-
ir. Hann skynjar að frá Poussin til
hann hellir sér út í geómetríska list
eða frjálsa abstraktlist, skoðar
hann viðfangsefnið sem rannsókn.
í formála að sýningarskrá bendir
Bera Nordal réttilega á tvær and-
stæðar leiðir í abstraktlist Harðar:
hina rökrænu og hina ljóðrænu sem
þróist hlið við hlið.
En hvernig svo sem litið er á
þessar andstæður, virðist Hörður
oftar en hitt vinna ljóðrænar mynd-
ir sínar eftir rökrænum brautum.
Munurinn á þessum tveimur
leiðum virðist fólginn í því að ann-
ars vegar kannar listamaðurinn
form og uppbyggingu, á hinn bóg-
inn liti og birtu. Það er einmitt
eftirtektarvert hversu lausar geó-
metrísku myndirnar frá 6. áratugn-
um eru við liti aðra en grátóna.
Summan af öllum þessum rann-
sóknum er fólgin í verkum sem
kallast „Úr formsmiðju" og ná
hápunkti í límbandaverkum 8. ára-
tugarins. í rúma tvo áratugi glímir
Hörður við rannsóknir sem að
skyldleika og innri hugsun mega
teljast eitt samfellt verk. Þessar
stúdíur fylla innsta sal listasafnsins
og er það athyglisverðasti hluti sýn-
ingarinnar. Límbandaverkin má
skoða sem synþesu hinna tveggja
póla: formfræðinnar og litafræð-
innar. Þau eru öguð og vandvirkn-
islega unnin, en splundrandi að
inntaki og ásýnd.
Þótt umfang Harðar sé ekki stórt
og oft hafi hann orðið að gera hlé á
listamannsstörfum sínum, hvílir
yfir verkum hans andi samræmis og
heiðarleika. Hann er fullkomlega
samkvæmur sjálfum sér. Slíkt er
því miður aldrei vænlegt til vin-
sælda, enda hafa íslendingar aldrei
kunnað að meta fræðilega (intell-
ektúela) skapaða list. En áhrif
Harðar á yngri kynslóðir lista-
manna eru þeim mun sterkari. Það
er ekki síst vegna einarðlegrar af-
stöðu hans og trúar á að harðfylgni
og staðfesta séu undirstaða sannrar
listsköpunar.
Gluggar, frá 1975.
Janúar, frá 1953.
Formsmiðja Harðar Agústssonar:
Yfirlitssýning í
Listasafni Islands