Þjóðviljinn - 30.12.1983, Blaðsíða 10

10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 30. desember 1983
Lára V.
Júlíusdóttir
lögfrœðingur
ASÍ skrifar
Atvinnuleysi er ástand sem
viö íslendingar höfum slopp-
ið við að mestu leyti á undan-
förnum árum. Samanborið
við nágrannalöndin hefur
vart verið hægt að tala hér
um atvinnuleysi. Atvinnu-
leysi sem verið hefur á ís-
landi hef ur fyrst og f remst
verið staðbundið og vertíð-
arbundið, en ekki stöðugt
eins og er víða annars stað-
ar.
Margt bendir þó til að þetta
ástand sé að breytast.
Hverjir eiga bótarétt?
Samkvæmt lögum um atvinnu-
leysistryggingar eiga þeir félagar í
stéttarfélögum, sem verða atvinnu-
lausir, rétt á bótum úr atvinnuleys-
istryggingasjóði. Þó þarf viðkom-
andi að uppfylla eftirfarandi skil-
yrði:
1. hafa náð 16 ára aldri
2. dvelja hér á landi
3. vera fullgildur félagsmaður í
stéttarfélagi
4. hafa á síðustu 12 mánuðum unn-
ið samtals a.m.k. 425 dagvinnu-
stundir í tryggingarskyldri
vinnu
5. sanna með vottorði vinnumiðl-
unarskrifstofu að hann hafi ver-
ið atvinnulaus 3 eða fleiri heila
vinnudaga
Ekki er það eitt nægilegt að hafa
náð 16 ára aldri til að eiga bótarétt.
Hafi maður stundað samfellt vinnu
fyrir og eftir að hann náði 16 ára
aldri öðlast hann rétt til bóta, ef
hann hefur unnið í tryggingar-
skyldri vinnu a.m.k. þriðjung til-
skilins dagvinnutíma. eftir að hann
varð 16 ára. Ella verður vinnufram-
lag fyrir lóáraaldurekkimetið.
Lögin taka ekki til félagsmanna í
samtökum opinberra starfsmanna,
lækna, lögfræðinga, endurskoð-
enda, verkfræðinga né annarra
sambærilegra aðila. Ekki er
nauðsynlegt að stéttarfélagið sé
meðlimur heildarsamtakanna, og
eiga félagsmenn í verkstjórafé-
lögum t.d. rétt á atvinnuleysisbót-
um.
Félagi í stéttarfélagi, sem auk
þess að stunda vinnu hjá gjald-
skyldum atvinnurekanda stundar
sjósókn á eigin fari, á rétt til bóta úr
atvinnuleysistryggingasjóði, ef
hann óskar þess í skattframtali sínu
og gerir örugga grein fyrir tíma-
lengd sjósóknar sinnar.
Fjárhæö bóta
Fjárhæð bóta miðast við unnar
Til að öðlast bótarétt verður umsækjandi að láta skrá sig vikulega hjá vinnumiðlun, annars missir hann bótaréttinn
Atvinnuleysisbætur
— hverjir fá þær?
T ekj ur atvinnuley sistr y ggingasj ó<5s:
• iðgjöld atvinnurekenda, sem er 1% af útborguðu
kaupi fyrir dagvinnu innheimt með skatti
• framlag frá sveitarfélögum, sem er jafnhátt
framlagi atvinnurekenda til sveitarfélaganna
• framlag úr ríkissjóði, sem er tvöfalt hærri fjár-
hæð en heildariðgjöld atvinnurekenda
• vextir af innistæðufé sjóðsins og verðbréfum.
Þessir fá engar atvinnuleysisbætur:
• Þeir sem taka þátt í verkfalli eða verkbann tekur
til
• Þeir sem njóta slysa- og sjúkrapeninga skv.
lögum um almannatryggingar
• Þeir sem sviptir eru frelsi sínu með dómi
• Þeir sem hafa sagt starfí sínu lausu án gildra
ástæðna, eða misst af vinnu af ástæðum sem þeir
sjálfír eiga sök á, missa hluta bótaréttar
• Þeir sem ófærir eru til vinnu af heilsufarsástæð-
um
• Þeir sem neita starfí sem þeim býðst án gildra
ástæðna fyrir synjuninni
• Þeir sem stunda vinnu í eigin þágu, sem gefur
þeim tekjur eða tekjuígildi er samsvarar 8. taxta
V erkamannasambandsins
• Þeir sem firrt hafa sig bótarétti með því að hafa
reynt að afla sér bóta með því að gefa rangar eða
villandi upplýsingar um hagi sína.
dagvinnustundir í tryggingar-
skyldri vinnu á síöustu 12 mánuð-
um. Hámarksbætur greiðast þeim,
sem unnið hafa 1700 dagvinnu-
stundir eða fleiri. Lágmarksbætur
greiðast þegar dagvinnustundir eru
425. Annars greiðast bætur í hlut-
falli við dagvinnustundafjölda.
Hámarksdagpeningar atvinnu-
leysistrygginga jafngilda launum
fyrir 8 klukkustunda dagvinnu
samkvæmt efsta starfsaldursþrepi
8. launaflokks Verkamannasam-
bands íslands. Lágmarksdagpen-
ingar eru 1/4 hluti sömu launa. Að
auki er bótaþegum sem hafa börn
sín yngri en 17 ára á framfæri greitt
4% af framangreindum launum
með hverju barni.
Vinnuskeröing bætt
í 24. gr. laganna er að finna
ákvæði um bætur vegna skerðingar
vinnu. Beri nauðsyn til að skerða
dagvinnutíma starfsmanna vegna
samdráttar í starfsemi fyrirtækis
skal greiða starfsmönnum þann
hluta þeirra atvinnuleysisbóta, sem
þeir eiga rétt á, sem svarar til
skerðingar dagvinnutímans, enda
taki ráðstafanir þessar almennt til
starfsmanna fyrirtækisins eða
starfsmanna í einstökum greinum
starfsemi þess, ef um fleiri en eina
er að ræða.
Ennfremur segir að hafi umsækj-
andi, sem hefur áunnið sér bóta-
rétt, auk þess stundað skólanám á
síðustu 12 mánuðum í ekki
skemmri tíma en 6 mánuði og lokið
námi eða einsýnt þykir að hann
hafí hætt námi skuli reikna honum
502 dagvinnustundir vegna náms-
ins til viðbótar vinnustundum hans
að námi loknu. Þetta kemur þá til
viðbótar þeim rétti sem skólanem-
ar annars kunna að eiga, en hafi
þeir unnið a.m.k. 425 dagvinnu-
stundir í tryggingarskyldri vinnu á
sl. 12 mánuðum og uppfylla að
öðru leyti þau skilyrði, sem sett eru
í lögunum um bætur, njóta þeir
bótaréttar til jafns við aðra.
Bótarétt má geyma
Áunninn bótarétt er einnig hægt
að geyma sér undir ákveðnum
kringumstæðum:
Sá sem fullnægirskilyrðum bóta-
réttar skv. lögunum, en tekur starfi
sem ekki er tryggingarskylt skv.
lögunum og stundar það allt að 24
mánuðum, heldur að loknu því
starfi þeim bótarétti sem hann
hafði áunnið sér. Sama gildir um þá
sem taka að stunda nám eða
heimilisstörf, allt að 24 mánuðum.
Ef sá sem hefur áunnið sér rétt til
bóta verður að hverfa frá vinnu
vegna veikinda, heldur hann þeim
bótarétti þegar hann verði vinnu-
fær á ný.
180 dagar hámark
Til þess að öðlast bótarétt verður
umsækjandi að láta skrá sig viku-
lega hjá vinnumiðlun, annars miss-
ir hann bótaréttinn. Ef viðkomandi
getur ekki látið skrá sig vegna
veikinda, skal hann láta skrá sig
næsta dag, sem honum er unnt, að
viðlögðum missi bótaréttar.
Sá sem á rétt á bótum fær bætur
fyrir þá daga sem hann er atvinnu-
laus frá og með fyrsta skráningar-
degi. Atvinnuleysisbætur greiðast
fyrir alla daga nema laugardaga og
sunnudaga. Enginn fær bætur fyrir
fleiri en 180 dagar á 12 mánuðum.
Félagsgjald
undirstaðan
Úthlutunarnefnd hefur á hendi
úthlutun bótafjár fyrir hvert félag
eða félagasamband. Úrskurðar
hún um umsóknir, en skrá yfir á-
kvarðanir er síðan send Trygging-
astofnun, sem sendir nefndinni
nægjanlegt fé til greiðslu bóta.
Hægt er að áfrýja ágreiningi úthlut-
unarnefndar bóta til stjórnar At-
vinnuley sistryggingasj óðs.
Stjórn Atvinnuleysistrygginga-
sjóðs skipa 7 menn, tveir tilnefndir
af Alþýðusambandi fslands, einn
tilnefndur af Vinnuveitendasam-
bandi íslands og fjórir kosnir af
sameinuðu Alþingi með hlutfalls-
kosningu.
Að lokum skal brýnt fyrir
launafólki að gæta að því að
það sé fullgildir félagsmenn í
stéttarfélögum og að atvinnu-
rekendur skili félagsgjaldi
reglulega þar sem félagsaðild að
stéttarfélagi er megin forsenda
fyrir rétti til atvinnuleysisbóta.