Þjóðviljinn - 05.01.1984, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 5. janúar 1984 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Afghanskir flóttamenn kvitta fyrir peningum í Nasir Bagh-flóttamannabúðunum í Pakistan.
Á 4. miljón
flóttamanna
Nú munu yfir þrjár miijónir
afghanskra flóttamanna vera í
flóttamannabúðum í þeim landa-
mærahéruðum Pakistan sem
snúa að Afghanistan. Flótta-
mannastraumurinn heldur enn
áfram og er talið að að meðaltali
fari um 15.000 manns yfir landa-
mærin á mánuði. Þessi flótta-
mannastraumur hefur gert það
að verkum að nú er um sjötti hver
íbúi í Baluchistan og Norð-
vcsturhéruðunum svokölluðu
afghanskur flóttamaður og víða
eru þeir orðnir í meirihluta.
Flóttamannastraumurinn yfir
til Pakistan á sér lengri sögu en
sovéska innrásin í Afghanistan.
Fyrstu flóttamennirnir komu
fyrir 10 árum þegar konungnum
var steypt af Muhammed Daoud í
valdaráni í júlí 1973. Ný bylgja
■. flóttamanna kom síðan eftir að
Taraki, leiðtogi Lýðræðisbanda-
lagsins (kommúnistaflokksins)
steypti Daoud í byltingu og ógn-
aði þar með völdum hinnar
gömlu yfirstéttar fyrir alvöru.
Þegar Taraki var síðan myrtur af
Amin flokksbróður sínum magn-
aðist flóttamannastraumurinn
enn meira og þegar Sovétmenn
réðust síðan inn í landið og
steyptu Amin í desember 1979
magnaðist flóttamannastraumur-
inn um allan helming og varð að
mestu fólksflutningum 4 okkar
dögum.
Afghönsku flóttamönnunum
er séð fyrir uppihaldi af flótta-
mannahjálp Sameinuðu þjóð-
anna annars vegar og af
stjórnvöldum í Pakistan hins veg-
ar. Segir fréttaritari Dagens Ny-
heter að flóttamannaaðstoðin
kosti um 35 miljónir íslenskra
króna á dag og greiða stjómvöld í
Pakistan helming þeirrar upp-
hæðar. Er þetta að vonum þung-
ur baggi á þjóðinni auk þess sem
flótamennirnir hafa þrengt að
íbúum landamærahéraðanna
með beitilönd og lífsviðurværi,
en flóttamennirnir hafa flutt með
sér yfir 3 miljónir sauðfjár og bús-
mala. Hafa þær kröfur nú orðið æ
háværari í Pakistan að flóttafólk-
ið verði rekið til baka, ef ekki
með góðu, þá með illu. Hafa
stjórnvöld í Pakistan nú viður-
kennt að flóttamannavandamálið
er farið að ógna innra öryggi
landsins.
Þær óeðlilegu aðstæður sem
flóttafólkið í Pakistan hefur mátt
búa við hafa einnig orðið til þess
að efla pólitíska vitund flótta-
fólksins um leið og það losnar
undan viðjum ættasamfélagsins
og prestaveldisins. Óttast yfir-
völd í Pakistan að upp komi
skipulögð skæruliðasamtök á
borð við PLO á pakistönsku
landsvæði og gera það sem í
þeirra valdi stendur til að styrkja
ættarhöfðingjana og flokkadrætt-
ina innan andspyrnuhreyfingar-
innar. Telja sumir flóttamanna-
vandamálið í Pakistan muni geta
leitt til valdatöku afla í Pakistan
sem snérust á band með stjóm-
inni í Kabúl og leituðu eftir sam-
vinnu við hana um lausn flótta-
mannavandans, en slík lausn væri
mjög gegn vilja Bandaríkjanna.
ólg.
Nýting á fiskúrgangi
Seinni grein
Aðal vandamálið og jafnvel það
eina við nýtingu á fiskúrgangi
þ.e.a.s. lifur, öðrum innyflum,
tindabikkju, skrápkola o.fl. sem til
fellur við veiðar, er það hve lítið
fæst fyrir úrganginn til skipta, þótt
segja megi að margt smátt geri eitt
stórt, þá virðist það smáa vera
hlutur sjómanna en það stóra
hlutur þjóðarbúsins.
Útgerðarmönnum er lítill akkur
í að láta hirða fiskúrganginn, því
þegar búið er að greiða hluti, auka-
hluti, launatengd gjöld, löndun og
skapa aðstöðu um borð í skipunum
þá kemur lítið í þeirra hlut, jafnvel
ekkert.
Þeir sem halda að lagasetningar
dugi einar sér til að allur fiskúrang-
ur komi á land, vaða í villu, því það
er tómt mál um að tala, og á meðan
ekki þarf nema eitt handtak til að
opna lensportin, þá verður það
gert á meðan sjómenn fá lítið sem
ekkert í sinn hlut, jafnvel þótt út-
gerðarmaður vildi láta hirða fiskúr-
gang, verður það ekki gert nema
með hangandi hendi, nema að
samþykkti sjómanna komi til og þó
fyrst og fremst þeirra sem þurfa að
hafa fyrir hlutunum.
Sjómenn sjá sér lítinn hag í úr-
ganginum og halda því fram að
vinnuaukningin svari ekki kostn-
aði.
. Víöa í þessu landi er ekki að-
IStSÍá til að taka á móti fiskúrgangi,
vegna þess í hve litlu magni hann
hefur verið til staðar. Verðlagning
á fiskúrgangi hefur oftast verið
miðuð við þarfir vinnslunnar og
ætti það því ekki að standa í vegi
fyrir nýtingu fiskúrgangs.
Hægt er að láta hirða svo til allan
fiskúrgang með hærri verðlagn-
ingu, 1974 þegar bræðsluverð var
sem best, var jafnvel gert út á sand-
kola.
Millifærsluleiðin er möguleg og
hafa oft verið millifærðir fjármun-
ir, sem litlu eða engu hafa skilað,
en í þessu dæmi er sýnilegur ávinn-
ingur.
Ég benti á í grein minni um nýt-
ingu undirmálsfisks að vinnslan
getur fengið hráefni fyrir aðeins
15% af meðalbrúttóverði þorsks,
mismuninn á því og raunvirði væri
hægt að millifæra og er það ekki
óeðlilegt að verðmæti sem myndast
við nýtingu á undirmálsfiski, sem
hent er í dag, væru notuð til að
stuðla að nýtingu annarra verð-
mæta, sem ekki eru nýtt.
Millifærsluleiðin er eitur í
beinum margra og aðrar leiðir eru
til.
Meltuvinnsla er mjög fýsileg,
þótt sú leið yrði farin, þá eykur það
lítið vinnu sjómanna, þess vegna
gætu þeir sætt sig við lítið sem ekk-
ert í sinn hlut, en meltu-leiðin kost-
ar mikla fjárfestingu um borð í
fiskiskipunum og því er ekki óeðli-
legt að útgerðin fengi þau verð-
mæti framhjá skiptum til að gera
meltu framleiðslu eftirsóknarverða
í hennar augum. í landi þyrfti sum-
staðar umtalsverða fjárfestingu og
markaðsmöguleikar eru óvissir og
til að nota meltuna innanlands sem
fóður, þarf skipulagsbreytingar í
landbúnaði og mikla fjármuni.
Hægt er að gera það fýsilegt fyrir
sjómenn að hirða fiskúrgang með
því að lofa þeim að halda skipta-
verðinu óskiptu eða brúttóverð-
inu, jafnvel að skipta eingöngu
milli háseta, ef þess þarf til að þeir
sjái sér hagnaðarvon.
Ef þannig væri að staðið ætti út-
gerðin ekki að greiða aukahluti né
launatengd gjöld. Útgerðin mundi
að sjálfsögðu skaðast en samtvinn-
un útgerðar og vinnslu myndi í
mörgum tilvikum bæta útgerðinni
skaðann aftur, með betri afkomu
bræðslanna.
Ef sjómenn ættu fiskúrganginn
einir, myndu þeir þrýsta á um að-
Mestu
þjóð-
flutningar
áokkar
dögum
hafaáttsér
staðfrá
Afghan-
istan til
Pakistan
Brynjólfur
Oddsson
sjómaður
Dalvík
skrifar
Hægt er að láta hirða svo til allan fiskúrgang með hærri verðlagningu.
stöðu urr^ borð í skipunum og fiskúrganginn qg siðleysi hvemig manna og útgerðarmanna er alltaf
vinnslumöguleika í landi. hefur verið að staðið fram að verið að breyta, millifærslur eru
Það er þjóðarnauðsyn að hirða þessu. Hlutaskiptum milli sjó- álltaf í gangi, milli útgerðarmanna
og sjómanna, saltfisks og frysting-
ar, togara og báta, vinnslu og út-
gerðar, milli fisktegunda, milli
þjóðfélagshópa. Hvað er í veginum
nú, þegar litlu þarf til að kosta,
bara breyta eða millifæra?