Þjóðviljinn - 02.02.1984, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 02.02.1984, Blaðsíða 9
Miðvikudagur 1. febrúar 1984 ÞJOÐVILJINN — SÍÐA 9 Guðmundur Helgi Þórðarson Á síöustu mánuöum hafa gerst atburðir, sem bent hafa til þess, aö vænta megi stefnu- breytingar í íslenskum heil- brigðismálum og e.t.v fleiri þáttum þjóðlífsins. Svo er aö sjá, aö núverandi heilbrigöisyf- irvöld hafi tekið þá ákvöröun, að hverfa að meira eöa minna leyti frá þeirri stefnu, sem fylgt hefur veriö hér á landi síðustu áratugi, aö leysa heilbrigö- isvandamál á félagslegum grundvelli, en iáta þess í stað einkaaðila annast þessa þjón- ustu og láta hana þróast sam- kvæmt markaðslögmálunum marglofuðu. í raun þýöir þaö, aö ágóðavonin á að vera það afl, sem knýr þessa þjónustu áfram, og á það að tryggja ódýra og hagkvæma þjónustu. Vonandi verður horfið frá þess- ari hugmynd aftur, en það, að henni skyldi vera hreyft, sýnir, að ástæða er til fyrir almenning að vera á verði. Lyfja kostnaður Þriðja dæmið í þessum dúr er sú hugmynd, að láta sjúklinga greiða meiri hlut en nú er í lyfjakostnaði og læknishjálp utan sjúkrahúsa. Á þessa hugmynd hefur verið drepið, og mikil hætta á, að hún verði framkvæmd. Þar er að sjálfsögðu verið að létta á opinberum sjóðum og auka greiðslubyrði almennings. Allar þessar tilfærslur frá al- mennum sjóðum yfir á einstaklinga eru sagðir stafa af efnahagsþreng- ingum, af því að þjóðartekjur hafi minnkað o.s.frv. Hér er hlutunum snúið við. Einmitt á tímum efna- hagslegra þrenginga er meiri þörf á því en nokkru sinni að leysa heil- „Er þér ljóst, að það kemur fyrir í öllum stéttum í Bandaríkjum Norður- Ameríku, að menn verða að veðsetja eigur sínar til að greiða sjúkrakostn- að, selja hús sín, taka börn sín úr skóla og jafnvel lýsa yfir gjaldþroti? Margir eru hundeltir af skuldheimtumönnum á vegum lækna og sjúkra- húsa, laun eru gerð upptæk, fólk er lögsótt o.s.frv.“- Þannigspyr Edward Kennedy í bók sinni um kreppu bandarískra heilbrigðismála. lagslegra lausna og samhjálpar, sem hefur verið grundvöllur þessa kerfis síðustu áratugina, en taka þess í stað upp harða peninga- stefnu, þar sem hver áað sjá um sig og heilbrigðisstofnanir eru reknar í ágóðaskyni. Það fer ekki á milli mála, að þau öfl eru til hér á landi, sem vilja ganga miklu lengra í þess- um efnum og munu gera það, þeg- ar tækifæri býðst. Hins vegar mun félagshyggjan eiga enn sem komið er það djúpar rætur í þjóðlífinu, að ekki þykir tiltækilegt að ganga lengra í bili. Falskur sparnaðartónn Eitt af því, sem vekur sérstaka athygli manns, þegar þessi mál eru hugleidd, er hinn falski sparnaðartónn. Það er talað um að spara, þegar um er að ræða annað hvort yfirfærslu á greiðslum frá op- inberum aðilum til almennings, þ.e. sjúklinga, eða beinlínis aukna eyðslu, eins um er að ræða í Garða- bæ. Engin þeirra ráðstafana, sem hér hefur verið minnst á, hefur í för með sér nokkurn sparnað. Þegar greiðslur sjúklinga eru hækkaðar, þýðir það einfaldlega, að skatt- heimta vegna heilbrigðisþjónust- unnar færist að hluta til frá hinum Er heilbrigðisþjónusta fésýsla eða félagsleg þjónusta? Þá hefur jafnframt gætt til- hneigingar til þess, að yfirfæra kostnað við heilbrigðisþjón- ustuna frá hinu oþinbera yfir á einstaklinga, þ.e. sjúklingana, og er þar um að ræða grein af sama stofni. Útboðin Sem dæmi um þessa viðleitni má nefna það tiltæki heilbrigðisyfir- valda, að bjóða út vissa þætti sjúkrahússtarfseminnar til einka- aðila s.s. matreiðslu, þvotta o.fl.. Það voru aldrei færð fram nein rök fyrir þessu uppátæki, en látið í veðri vaka, að verið væri að auka sparnað og hagkvæmni. Það kom hins vegar í ljós, þegar farið var að leita tilboða, að einkaaðilar treystu sér ekki til að inna þessa þjónustu af hendi eins hagkvæmt og ódýrt og hið opinbera hafði gert, enda varla von, þar sem einkaað- ilinn rekur ekki starfsemi til annars en að hagnast verulega á henni, þar sem opinbert fyrirtæki lætur sér nægja kostnaðarverð. Af tiltækinu hlaust aðeins aukinn kostnaður, en horfið var frá einkareksturshug- myndinni að sinni. Grunur minn er þó sá, að henni geti skotið upp aft- ur síðar. Það er líka grunur margra, að á bakvið þessa hugmynd hafi ekki búið áhugi á sparnaði ein- göngu, enda ekki færð nein rök fyrir því, að þarna væri illa farið með fjármuni, heldur hafi hér búið á bak við viðleitni tiltekinna hópa til að bæta stöðu sína. Sjúklingaskattur Annað dæmi, og kannske það þekktasta og jafnframt það alvar- legasta, er hinn svokallaði sjúklingaskattur, en þar er átt við það, að sjúklingar greiði ákveðið gjald fyrir hvern legudag á sjúkra- húsum. Með þessu móti er taíið, að verið sé að spara. Manni verður á að spyrja: Fyrir hvern er verið að spara? Meiningin er sú, að hér er ekkert verið að spara, ekki einn einasta eyri, heldur er verið að færa hluta af greiðslubyrðinni frá hinu opin- bera yfir á sjúklingana. Skatt- heimtan minnkar ekki, en hluti skattseðilsins kemur hins vegar sem reikningur til sjúklinga, þ.e. þegar fólk er veikt og hefur þar af leiðandi minnsta gjaldgetu. brigðismálin á félagslegum grund- velli. Það voru hinar efnaminni stéttir þjóðfélagsins, sem börðust fyrir almannatryggingum og öðr- um félagslegum heilbrigðisráðstöf- unum, vegna þess að þær fundu, að með þeim hættí var hægt að sigrast á vanda, sem ekki var viðráðanleg- ur með öðrum hætti. Tregða í heilsugœslu Fjórða dæmið um einkarekst- ursástríðuna, sem hefur gripið um sig í heilbrigðiskerfinu, er tregðan, sem komið hefur fram hjá a.m.k. þremur bæjarfélögum á höfuð- borgarsvæðinu gegn skipulagningu og uppbyggingu heilsugæslukerfis- ins á svæðinu, og sú árátta að reyna að troða þessari þjónustu inn í ein- hvers konar einkarekstursform með góðu eða illu, gera úr þessu bissniss. Hér á ég fyrst og fremst við bæjarstjórnir Garðabæjar, Hafnarfjarðar og Reykjavíkur. Það hefur hins vegar reynst erfitt að koma þessu í verk, svo að í lagi sé, og hefur því orðið úr þessu skrípamynd af einkarekstri eða einkarekstur á opinberu framfæri. Slíkur einkarekstur á opinberu framfæri hefur löngum verið talinn óheilbrigðasta rekstrarform sem um getur. í Garðabæ hefur að undanförnu verið að fara í gang rekstur, sem er dæmigerður fyrir okkar opinbera einkarekstur. Þar hafnaði bæjar- stjórn þeirri leið, sem gildandi lög um heilbrigðisþjónustu gera ráð fyrir, og felst í því m.a. að ríkið kostar að 85 hundraðshlutum byggingu stöðvarinnar og greiðir laun lækna og hjúkrunarfræðinga Guðmundur Helgi Þórðarson: Enn er félagshyggjan það sterk að gróð- aöflin geta ekki gjörbreytt heil- brigðiskerfinu, en þau vilja ganga mun lengra en þegar hefur komið í ljós. að fullu. í nafni hins frjálsa fram- taks er sú leið farin að láta bæjarfé- lagið standa undir öllum bygging- arkostnaði stöðvarinnar og greiða læknunum þar að auki kauptrygg- ingu og rekstrarstyrk. Þetta er svo kallaður sparnaður fyrir bæjarfé- lagið. Með þessu hafa bæjaryfir- völd hleypt sér og viðkomandi læknum í úlfakreppu, sem erfitt mun reynast að komast úr m.a. vegna þess, að launakerfið, sem þarna er ríghaldið í, stendur ekki undir neinum heilsugæslurekstri, ef miðað er við sómasamleg vinnu- brögð. í Hafnarfirði hafa bæjaryfirvöld ríghaldið í hið svokallaða einka- rekstursform. Hins vegar er það launakerfi, sem það byggist á, orð- ið svo gersamlega ónothæft miðað við viðunandi þjónustu, að bæjar- yfirvöld hafa orðið að standa að verulegu leyti undir rekstri heim- ilislækna, og verður aldrei hjá því komist, svo lengi sem einkarekst- ursformið verður þar við lýði. Þarna er þvf enn um að ræða einka- rekstur á opinberu framfæri. Heimilislæknar í Hafnarfirði hafa árum saman reynt að fá þessu breytt í löglega heilsugæslustöð, þar sem þeir telja rekstur af þessu tagi óheilbrigðan í hæsta máta, en bæjaryfirvöld hafa staðið þar á móti eins og veggur. Þau hafa ríg- haldið í hinn opinbera einkarekst- ur og margsinnis lýst því yfir, að þau telji eðlilegast að heilsugæslan sé rekin á reíkning lækna alfarið og bæjarfélagið komi þar hvergi nærri. Þeim hefur ekkert komið það við, þó að heilbrigðisráðherra, heilbrigðisráðuneyti, læknar, heil- brigðisráð Hafnarfjarðar og Hafn- firðingar almennt séu á annarri skoðun. Hættuleg tilhneiging Þegar hugleiddar eru þær stað- reyndir, sem hér hafa verið tilfærð- ar, og má raunar nefna fleiri, er nokkuð ljóst, að það er fyrir hendi í þjóðfélaginu ákveðin tilhneiging til að breyta íslenska heilbrigðiskerf- inu í grundvallaratriðum. Það er verið að sveigja af þeirri braut fé- almenna skattgreiðanda yfir á sjúklinga, en það þýðir, að fólk verður að greiða þennan hluta skattanna, þegar verst stendur á, og auk þess fer þessi hluti skatt- heimtunnar ekki eftir efnahag og verður þar af leiðandi óréttlátur. Kennedy blygðast sín Um sparnaðinn af einkarekstri mætti margt segja. Það er varla til meira öfugmæli en að einkarekstur í heilbrigðisþjónustu leiði til sparn- aðar. f því sambandi mætti kanns- ke minna á það, að ríkasta þjóð veraldar, Bandaríki Norður- Ameríku, rekur sína heilbrigðis- starfsemi að langmestu Ieyti sem einkarekstur, en þar í landi er heilbrigðisþjónustan íangdýrust í veröldinni. Hins vegar er það ekki besta heilbrigðisþjónusta í veröld- inni. Um það mætti skrifa langt mál, en ég læt mér nægja að tilfæra hér nokkrar setningar úr bók Edwards Kennedys um bandarísk heilbrigðismál „The Crises in Am- erican Health Care“: „Er þér ljóst, að það kemur fyrir í öllum stéttum í Bandaríkjum Norður-Ameríku, að mcnn verða að veðsetja eigur sínar til að greiða sjúkrakostnað, selja hús sín, taka börn sín úr skóla og jafnvel að lýsa yfir gjaldþroti. Margir cru hundcltir (hounded) af skuldheimtumönnum á vegum lækna og sjúkrahúsa, laun cru gerð upptæk, fólk er lögsótt o.s.frv.“. Á öðrum stað segir hann: „Ég blygð- ast mín fyrir að verða að viður- kenna, að þetta skuli gerast í Bandaríkjum Norður-Ameríku, ríkasta landi heimsins“. Þarna talar ntaður, sem þekkir gjörla afrakstur einkaframtaks í heilbrigðismálum. Hann var for- maður þingnefndar, sem gerði út- tekt á bandarískri heilbrigðisþjón- ustu og gerði tillögur um að breyta henni til samræmis við þau kerfi, sem giltu á Norðurlöndum. Það er dálítið einkennilegt, að á sama tíma skuli íslenskir ráðamenn streða við að breyta íslenskum heilbrigðismálum í þetta horf, á sama tíma og þarlendir stjórnmála- menn vilja breyta sínu heijbrigði- skerfi í það kerfi, sem ríkt hefur á íslandi. Guðmundur Helgi Þórðarson er læknir í Hafnarfirði. „ Það er fyrir hendi í þjóðfélaginu ákveðin tilhneiging til að breyta íslenska heilbrigðiskerfinu í grundvallaratrið- um. Það er verið að sveigja af þeirri braut félagslegra lausna og samhjálpar sem verið hefur grundvöllur þessa kerfis síðustu áratugina, en taka þess í stað upp harða peningastefnu, þar sem hver á að sjá um sig og heilbrigð- isstofnanir eru reknar í ágóðaskyni.“

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.