Þjóðviljinn - 28.02.1984, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 28. febrúar 1984
Bandarískur
ósigur í Beirút
Hér á síðunni er rakið að
nokkru forsaga þess, að hin
gamla valdaskipan í Líbanon
er hrunin. Og þá sögu er rétt
að hafa jaf nan í huga þegar
lagt er út af síðustu tíðind-
um: brotthlaupi bandarískra
hersveita frá Beirút og
gjaldþroti stjórnar Reagans
þareystra.
í yfirliti um þá atburði, sem birt-
ist í vikuritinu Newsweek á dögun-
um, segir á þá leið, að stjórnin í
Washington hafi vanmetið hrapal-
lega hve hatrömm bræðravígin
voru orðin í Líbanon. Reagan for-
seti, Schulz utanríkisráðherra og
það lið allt kaus heldur að líta svo
á, að í Líbanon færu fram enn ein
átökin milli vesturvelda og banda-
manna þeirra annarsvegar og Sýr-
lendinga og sovéskra verndara
þeirra hinsvegar. Það átti að sýna
Sýrlendingum og þar með Rússum
í tvo heimana með því að láta
bandarískt herlið taka sem virkast-
an þátt í því að koma á einhvers-
konar „röð og reglu" í landinu.
Stefna og stefnuleysi
En þar var, vel á minnst, einmitt
um hið gamla skipulag í Líbanon
að ræða, sem hefur verið að hrynja
á undanförnum áratug. Reagan
kom ekki með sáttalið - hann
studdi við bakið á kristnum mar-
onítum fyrst og fremst og Gemayel
forseta þeirra - og gerði þar með
Drúsa, Sjíta og aðra múslíma sem
óánægðir voru með sinn hlut enn
háðari Sýrlendingum en áður.
Ekki nóg með það: bandarískar
hersveitir komu á vettvang, en Re-
aganstjórnin kom sér aldrei niður á
neina stefnu um það, hvernig þeim
skyldi beita, í hvaða mæli þær ættu
að halda uppi hernaði gegn Drús-
um eða þá Sýrlendingum.
Niðurstaðan er því sú, að ef
nokkuð var hefur Líbanonævintýr-
ið bandaríska flýtt fyrir endanlegu
hruni þess skipulags sem var
dauðadæmt. Og um leið eflt Sýr-
land og áhrif þess ríkis. Og banda-
rískir fréttaskýrendur keppast nú
Bandarískir landgönguliðar bíða brottflutnings og hafa skrifað á
sandpokavígið: Til sölu.
Gemayel og Assad Sýrlandsforseti: Reagan taldi að hér væri um að ræða
heimspólitísk átök milli Austurs og Vesturs eia ferðina enn.
við að lýsa því yfir að Bandaríkin
hafi í Líbanon beðið „mest
auðmýkjandi ósigur sinn, síðan í
íran“ eins og Newsweek segir
m.a.. Blaðið segir ennfremur á
þessa leið:
„Hvað sem næst gerist í Líbanon
mun undanhald Reagans þar
greiða þungt högg áliti Bandaríkj-
anna og trausti á þau í heiminum.
Þetta hér er haft eftir reyndum ara-
bískum sendiherra í Washington:
Ef Ronald Reagan, forsetinn, sem
hefur haft hæst um það að hann
mundi standa með vinum Banda-
ríkjanna, getur ekki haldið loforð
sín við Amin Gemayel, getur þá
nokkur maður borið traust til
nokkurs bandarísks forseta?"
Assad á leikinn
En það er ekki ljóst hvað gerist
næst. fsraelski herinn er áfram í
suðurhluta Líbanons og ísraelar
sjálfir deila hart um það, hvort og
hvenær hann á að fara þaðan, og
hvort þá verður hörfað aftur að
landamærum ísraels, eða haldið
einhverjum „stuðpúða“‘þar norður
af. Það er betur vitað, hvað Assad
Sýrlandsforseti hyggst fyrir. Hann
mun ekki keppa að því að innlima
austurhluta Líbanons í „Stór-
Sýrland" eins og stundum er haft á
orði. Hann hefur viljað fá ógildan
samninginn frá því í maí í fyrra um
væntanlega brottför erlendra
herja, sem gerður var milli ísraels
og stjórnar Gemayels. Hann vill að
komið sé á fót í Líbanon stjórn sem
Sýrlandi stafar ekki hætta af og að
ísraelskur her verði á brott úr
landinu og hafi ísraelar engan
ávinning af meira en 20 mánaða
hernámi sínu.
Að svo búnu væri Assad reiðu-
búinn að kalla sýrlenskan her heim
frá Líbanon. Þegar fram í sækir vill
hann nota þann styrk sem Sýrland
nú hefur sem „stórveldi á svæðinu"
til að stefna að endurheimt Golan-
hæða, sem stjórn Begins hertók og
innlimaði í ísrael, sem og hafa for-
ystu um lausn Palestínumálsins
sem væri á allt öðrum nótum en
Camp David-ssamkomulagið milli
Begins, Carters og Sadats Egyptal-
andsforseta, plagg sem þokast æ
lengra út í óraunveruleikann.
- áb tók saman.
Forsaga atburða í Líbanon:
Sambýlí sem reist var á sandi
Sjítar berjast á götum Beirút: Rfldsherinn splundraðist og í stjórnsýslu
hafa verið að þróast sjálfsstjórnarkerfi hvers hóps.
Einu sinni var talað um Lí-
banon sem Sviss Austur-
landa. Lítið land og auðugt,
þar sem ólík þjóðabrot virt-
ust þrífast bærilega hlið við
hlið. En atburðir síðustu
vikna hafa dregið fram með
skýrari hætti en áður hefur
gerst þau miðflóttaöfl, sem
hafa verið til í landinu allt
f rá því það var lýst sjálf-
stætt árið 1943, en hafði þá
um skeið lotið frönsku for-
ræði eftir að tyrkneska
heimsveldið hrundi í lok
heimsstyrjaldarinnarfyrri.
Eins og ítrekað hefur verið í
fréttum hafa vopnaðar sveitir
múslíma og drúsa unnið marga
sigra á stjórnarhernum sem var
fyrst og fremst tengdur hinum
kristnu maronítum sem hafa
ráðið því hver er forseti landsins.
Það hefur reyndar gerst áður, að
her iandsins er klofinn í kristinn
og múslímskan helming - til
dæmis í borgarastríðinu 1975-76.
Stjórnarandstaðan hefur verið að
koma sér upp eigin herstjórn og
einnig er að skjóta rótum borgar-
og bæjarstjórnarkerfi í trássi við
miðstjórnarvaldið. í þeim skiln-
ingi hafa sjítar í Vestur-Beirút og
drúsar í Sjúffjöllum fýlgt fordæmi
kristinna maroníta í Beirút, sem
þegar í fyrrnefndu borgarastríði
fóru sínar leiðir í innri málum.
Nú sýnast einkum tveir mögu-
leikar fyrir hendi. Annaðhvort
leysist Líbanon upp í sjálfstjórn-
arsvæði (en varla sérstök ríki -
nógu margir öflugir utanaðkom-
andi aðilar munu reyna að koma í
veg fyrir það). Eða þá að hin ein-
stöku þjóðabrot, hvort sem
kennd verða við Krist eða Mú-
hameð, sameinast um að skipta
valdi sín í milli upp á nýtt. Vegna
þess - eins og allir skrifa þessa
daga - að það Líbanon sem var
verður ekki endurreist, dauða-
stríði þess er senn lokið.
Brúin
Það Líbanon sem áður var virt-
ist hafa ótrúlega hæfileika til að
innbyrða andstæður. Menn köll-
uðu landið oft „brúna milli
austurs og vesturs“ - ekki síst
héldu kristnir Líbanir þeirri
mynd á lofti. Hér var allt mögu-
legt - múslímskir sértrúarflokk-
ar, hinir dularfullu drúsar, ara-
bískumælandi, jesúítar, öflug
kirkja Armena, braskarar og æv-
intýramenn, allra þjóða njósnar-
ar, næturklúbbar glæsilegir og
baðstrandir. Eina lýðræðisríkið í
hinum arabíska heimi og þar var
hægt að rekast á fulltrúa allra pó-
litískra hreyfinga sem þar voru til
- og eins víst að þær væru bann-
aðar heima fyrir. Og allt þetta
mátti finna á aðeins um það bil tíu
þúsund ferkflómetrum lands, eða
á sem svarar einum tíunda hluta
íslands.
Kraftaverk
Þetta fyrirbæri, sem sumir
kenndu við kraftaverk, gat lifað
vegna þess, að fyrirfram hafði
verið samið um skiptingu hins
pólitsíka valds milli trúfélaga
eftir föstu mynstri. Einnig vegna
þess, að ríkisvaldið var fremur
veikt og tók sér fremur það hlut-
verk að miðla málum en knýja
fram ákveðna stefnu.
Á sjöunda áratugnum og fram
á þann áttunda gekk allt fremur
vel og velmegun var mikil í
landinu - að minnsta kosti þeim
til handa sem þar höfðu borgara-
rétt og - eða peninga. Frá 1975
hefur hver alda ofbeldisverka og
styrjalda af annarri riðið yfir
landið og ekkert verið algengara
en friðsamir þegnar hafi verið
drepnir af þeirri ástæðu að þeir
voru ekki af réttum uppruna,
þjóðlegum og trúarlegum.
Innri og ytri
Þegar sú saga er rakin hafa
menn á víxl útlistað afleiðingar af
árásum og íhlutun ísraela eða
Sýrlendinga, eða þá Bandaríkja-
manna eða Palestínumanna -
hver eftir sinni samúð og túlkun-
arviðléitni. En þótt ytri ástæður
hafi valdið miklu um hrun Líban-
on er ekki ástæða til að gleyma
þeim innri meinsemdum, sem
gátu brotist út þegar minnst
varði. Þær ástæður, sem á sínum
tíma héldu velferðarundrinu í
gangi, hafa einnig orðið til að
flýta fyrir þeim málalokum sem
nú eru að fást. Með öðrum orð-
um, bæði hið veika ríkisvald og
svo skipting valdsins eftir trúfé-
lögum.
Hvaða
umboð?
Hvorttveggja gerir það að
verkum að mörg stór spurninga-
merki eru sett við sjálft umboð
líbanskra stjórnvalda- og þá ekki
síst forsetans, sem hefur allmikið
vald.
Forsetinn, hinn kristni maron-
íti, Gemayel, sem drúsar og
múslímar flestir vilja steypa, var
kosinn til sex ára af þinginu í sep-
tember 1982 - eins og stjórnar-
skráin gerir ráð fyrir. En þingið,
sem kjósa á til fjórða hvert ár,
hefur setið síðan 1972 - af þeirri
einföldu ástæðu að borgarastyrj-
aldir og innrásir hafa komið í veg
fyrir kosningar. Og skipting
valdsins eftir trúfélögum ruglar
enn myndina.
Samkvæmt „kvótum" kosn-
ingalaga eiga kristnir að fá 54
þingsæti en múslímar og drúsara
45. Síðan eru „deildaskiptingar"
til hvers safnaðar. Þessi skipting
byggist á manntali sem haldið var
í Líbanon 1932. Síðan þá hafa
kristnir menn komið í veg fyri að
manntal væri gert - vegna þess að
múslímum hefur fjölgað miklu
meira en þeim: Endurskoðun á
kerfinu þýðir að kristnir afsali sér
meirihluta á þingi. f þessum hnút
er margt það saman komið, sem
að undanförnu hefur verið að
brjótast út í Lfbanon með herfi-
legum blóðsúthellingum og sér
ekki fyrir endann á enn. -
(áb byggði á Information)