Þjóðviljinn - 02.06.1984, Blaðsíða 10

10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 2. - 3. júní 1984
Helgin 2. - 3. júní 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11
- Til viðbótar við þá kjaraskerðingu sem landsmenn hafa orðið að
þola, þá hefur minnkandi afli dregið stórlega úr tekjum sjómanna og
með sífellt stærri kostnaðarhlut framhjá hlutaskiptum hefur útgerðin
verið að ná sér í tekjur á kostnað áhafnar. Þannig lýsti Helgi Laxdal
formaður Vélstjórafélagsins og varaforseti Farmanna- og fiskimann-
asambandsins kjaraþróun sjómanna síðustu misseri í samtali við
Þjóðviljann. í spjallinu við Helga er víða komið við í kjaramálunum,
rætt um atvinnuréttindi yfirmanna og undanþágur, fiskiveiðistefnuna,
reynsluna af kvótanum, nýtt fiskverð, hvað tekur við og ýmislegt
fleira.
• Jafnframt því að geta nýtt toppana í
þorskveiðinni með skynsamlegu móti
þá verðum við að geta þolað dældina.
• Langstærsti hluti þeirra sem er ábáta-
flotanum er á tryggingunni einni sam-
an og það þykja ekki háar tekjur
• Við skulum gæta að því að það er ekki
síst öryggisatriði að við búum skipin
fólki sem kann til verka.
- Á loðnu og síld geta hlutasklptin gefið af sér og ég er ekkl vlss um að menn séu tllbúnir að
breyta því fyrirkomulagi, en tllkoma kvótans hefur breytt þessu varðandi aðrar veiðar. Hér eru
það sjómenn á loðnusklplnu Guðmundl RE sem eru að gera klárt fyrlr velðar.
- Elgl flskverð elnungls að hœkka um 2-3%, þá verður þvl ekkl teklð þegjandl. Þessi mynd
er tekln þegar sjómenn fylktu llðl í Sigtúnl í hltteðfyrra til að knýja á i kjaradeilu slnnl vlð
útgerðarmenn og ríklsvald.
LAUNAKJÖRIN
fæla menn frá sjónum
Hlutaskiptareglan hefur á undanförnum
árum öll gengið úr skorðum, vegna þess hve
mikið er greitt til útgerðar framhjá skiptum
heldur Helgi áfram, en í nýgerðum kjara-
samningum náðum við fram leiðréttingu á
kauptryggingu sem ekki hefur verið í sam-
ræmi við hlutaskipti. Kauptrygging hjá 1.
vélstjóra verður í jan. 1985 tæpar 28 þúsund
krónur á mánuði. Við skulum gera okkur
grein fyrir því að lang stærsti hluti þeirra
sem er á bátaflotanum er á tryggingunni
einni saman og þetta þykja ekki háar tekjur
fyrir þá rosalega miklu vinnu sem menn
verða að leggja á sig. Það vita allir hvert
vinnuálag þessara manna er og þegar horft
er uppá þau kjör sem boðin eru, þá er alls
ekki undarlegt þó menn sæki ekki í þessi
störf. Það segir sig sjálft.
Rætt við Heljga Laxdal formann Vél-
stjórafélags Islands og varaforseta
Farmanna- og fiskimannasambandsins
Fáir sækja
í þessi störf
Gengur Ula að manna flotann?
- Það liggur alveg fyrir að fáir vilja sækja í
þessi störf. Vélskólinn og Stýrimanna-
skólinn eru núna t.d. nýbúnir að útskrifa
allt að 250 manns. Ég þekki nánast engan úr
þessum hópi sem ætlar að sækja eftir starfi á
fiskibát. Þeir sem vilja fara á sjó á frakt-
skipin vegna þess að þar eru kjör, vinnuað-
staða og aðbúnaður betri en á fiskiskipum,
en samt ekkert til að hrópa húrra fyrir. Það
sem er merkilegt er að þessir ungu menn
(hafa heldur engan áhuga fyrir plássum á
,togurunum. Einhvern tímann hefði það
þótt eftirsóknarvert pláss. Nei, það eru
fyrst og fremst launakjörin sem fæla menn
frá þessum störfum. Menn vilja ekki ráða
sig upp á þessar tekjur, fyrir að standa allt
að 12 tíma vaktir alla daga, að meðtöldum
helgidögum, að ekki sé minnst á fjarvistir
að heiman og erfíða vinnuaðstöðu.
Uppstokkun hlutaskipta-
kerfis hugsanleg
Það hefur flogið fyrir að sjómenn séu að
ræða um að stokka upp hlutaskiptakerfið.
Þetta gangi ekki lengur í kvótakerfi. Hvert
er þitt álit á þessu?
- Jú það er rétt menn hafa verið að ræða
þessi mál. Ég er ekki alveg viss um að ég sé
tilbúinn að sleppa þessu kerfi. Frekar þá
þar sem verr gengur en ekki á síld og loðnu
þar sem menn eiga von á uppgripum. Þar
geta hlutaskiptin gefíð vel af sér ef vel
gengur og auðvitað vilja menn alltaf halda í
það góða en sleppa hinu. En það er rétt að
með tilkomu kvótans þá kemur alveg til
greina að breyta til því þar er búið að á-
kveða fyrirfram hvað hver og einn á mögu-
leika á að bera úr býtum.
Talandi um kvótann. Hvernig fínnst þér
reynslan hafa verið af honum nú á nýliðinni
vertíð?
- Ég hef sjálfur verið inni á einhvers kon-
ar kvótakerfi. Við höfum rekið óhemju
dýra útgerð og ef þetta kerfi getur dregið úr
þeim kostnaði þá er það af hinu góða og á
fullkomlega rétt á sér. Ég hef heyrt að
veiðafærakostnaður hafi minnkað einkum
hjá þorsknetabátum og jafnframt hafi gæði
aflans verið meiri. Þetta er mjög jákvætt.
Það sem mér þykir þó merkilegast er hversu
vel hefur tekist að koma þessu nýja fyrir-
komulagi á, sem er nánast bylting frá því
sem var. Það hafa orðið mjög litlir árekstrar
manna í millum. Hitt er annað að auðvitað
þarf að endurskoða þetta kerfi í skjóli
reynslunnar og sjá hvaða leiðir eru vænleg-
astar í þessum efnum fyrir næstu framtíð.
Verðum að
taka toppana
Á síðasta þingi ykkar lagði Farmanna- og
fiskimannasambandið fram ákveðna stefnu
- Ég þekkl nánast engan úr þelm hópi sem nú er að útskrlfast úr Stýrlmanna- og
Vélskólanum sem œtlar að sækja eftlr starfl á flsklbát.
í flskveiðimálum þar sem m.a. var lagt til að
reynt yrði að jafna veiðinni meira út frá þvi
sem nú er og ekki hafðar þær takmarkanir á
sókn sem nú eru í gildi. Hver er þín skoðun í
þessum efnum?
- Ég er nú enginn fiskifræðingur eins og
margur segir og það virðast fáir geta sagt til
um hvað verður og hvernig sé skynsam-
legast að taka á þessum málum. í það
minnsta hafa verið lítil tengsl í milli orða
fiskifræðinganna og raunveruleikans síð-
ustu árin.
Ég held þó að allir séu sammála um það
að þorskurinn og aðrir nytjastofnar séu og
verði alltaf til í mjög misstórum árgöngum
og við það ástand ráði enginn. Því held ég
að við verðum að taka toppana þegar þeir
gefast. Ég hef ekki trú á því að hægt sé að
deila út einhverjum meðalafla ár hvert. En
jafnframt því sem við verðum að vera færir
um að nýta toppana með skynsamlegu móti
þá verðurn við líka að geta þolað dældina.
Þetta er því fyrst og fremst spurning um
stjórnun þessara mála og það hversu mikið
má fækka í flotanum. Við verðum að eiga
skip til að geta fullnýtt toppinn hverju sinni
þegar gefst.
Nú standa yfir viðræður um nýtt fisk-
verð. Hvernig standa þau mál?
- Við heyrum þær fréttir að fískverð
hækki kannski ekki nema um 2-3%. Það er
engan veginn nóg og það er mikill uggur í
okkur vegna þessa. Það þýðir ekkert að
vera að miða beint við ASÍ samkomulagið
því þar ofan á hefur ýmislegt bætst auk þess
sem við erum í allt annarri stöðu en aðrir
launþegar. Það getur ekki gengið lengur að
engir menn séu tilbúnir að manna þessi dýr-
ustu atvinnutæki þjóðarinnar sem flotinn
er. Við teljum mun meiri hækkun fiskverðs
það eina raunhæfa. Þá miðum við við 5%
meðalhækkun frá ASÍ og starfsaldurshækk-
anir auk lagfæringa sem við eigum inni. Við
þurfum mun meira til að standa jafnfætis
öðrum og þá er ekki meðtalin sú aflarýmum
sem við höfum orðið að þola.
Gert út á afla-
tryggingarsjóð
Aflatryggingarsjóður hefur verið lagður
niður í sinni fyrri mynd. Hvert er álit þitt á
þeirri ráðstöfun?
- Ef ég á að segja eins og er, að eins og
sjóðurinn var rekinn áður, þá er þakkarvert
að hann skuli hafa verið lagður af í nú-
verandi mynd. Það vita það allir að ákveðin
skip voru hreinlega gerð út á þennan sjóð.
Fjármagnið í sjóðinn er takið af útflutn-
ingsvsrði og lækkar því óbeint aflahlut. Ég
fagna því að búið er að stöðva þennan út-
gerðarmáta í gegnum aflatryggingarsjóð.
Hitt er svo auðvitað annað mál hvað gerist í
haust þegar flotinn verður stopp og allur
kvóti búinn. Hvað á þá að gera í launamál-
um áhafna? Hvert ætla menn að sækja í
vinnu?
Ég held að þetta verði fyrst og fremst
vandamál fyrir háseta því ég þykist vita að
yfirmenn sem eru til áframhaldandi starfa
haldi sínum launum.
Undanþágur tíl yfirmanna, og þá einkum
vélstjóra hafa verið mikið til umræðu bæði
á opinberum vettvangi og á þingi í 'vetur þar
sem sett hafa verið lög um þessi efni. Hvern-
ig hefur ástandið verið og eru þessar ráð-
stafanir sem gerðar hafa verið til bóta að
þfnu mati?
- Nefnd sú sem undirbjó þá lagagerð sem
alþingi afgreiddi nú fyrir þinglok hefur
starfað frá því 1978. Ég kom inn í þessa
nefnd fyrir rúmu ári síðan og þá var búið að
ganga frá því sem lýtur að réttindamálum
skipstjóra og stýrimanna en vélstjóramir
voru eftir. Helstu breytingarnar eru í sam-
eiginlegu ákvæðunum fyrir undanþágur til
Helgi Laxdal: Vltum að flotlnn verður ekkl stoppaður á einum degl og því þarf að taka á þessum
málum á lengrl tfma.
þessara starfa en stórum hluta vélstjóralag-
anna var breytt.
Of mikil launung
hjá ráðuneyti
Aðalbreytingin er sú að skipuð er sérstök
nefnd þar sem fulltrúar fagfélaganna eiga
sæti sem tekur á móti beiðnum um und-
anþágur og afgreiðir þær. Áður fóru þessi
mál beint í gegnum samgönguráðuneytið
og það var allt of mikil lausung í þessu. Ég
hef trú á að það verði hægt að koma þessu í
skikkanlegt horf á næstu tveimur til þremur
árum. Ástandið hefur verið þannig að fyrir
þau tæp 500 fiskiskip sem eru með vel undir
1000 hö. þá barst ráðuneytinu í fyrra um 760
beiðnir um undanþágur til vélstjórastarfa
og þar af flestar frá mönnum sem alls engin
réttindi hafa. Það er rétt að taka það fram
að sækja þarf um þessar undanþágur á 6
mánaða fresti en þetta eru stórar tölur og
um 600 til viðbótar sóttu um undanþágu á
árinu til stýrimanna eða skipstjórnarrétt-
inda. Við sjáum hvernig málin horfa við.
Við vitum líka að flotinn verður ekki stopp-
aður á einum degi og því þarf að taka á
þessum málum á lengri tíma. Ég bind mikl-
ar vonir við störf þessarar undanþágu-
nefndar. Ég hef trú á því að okkur takist að
komast út úr þessum vanda á næstu árum.
Það þarf að minnka nám til minnstu rétt-
inda, koma upp námskeiðum úti á landi og
halda sérstök námskeið fyrir þessa undan-
þágumenn. Þetta er búið að vera mikið hi-
tamál á undanförnum árum og ég held að
við leysum þetta ekki með öðru móti en
taka skipulega á þessu á einhverjum tíma.
Það hefur verið allt of mikil lausung á
þessu undanfarin ár og menn geta rétt
ímyndað sér hvort ekki sé hagkvæmara að
borga 200 krónur i undanþágugjald til ráðu-
neytis í stað þess að setjast á skólabekk frá 1
í allt að 7 ár samfara þeim kostnaði sem því
fylgir.
Reyndar verður þetta gjald hækkað veru-
lega og það er hugmyndin og er komið í lög
að það renni í sérstakan sjó sem verði not-
aður til að styrkja menn til náms sem vilja
öðlast réttindi til sinna starfa.
Virðing fyrir
starfi sjómanna
Við skulum gæta að því að það er ekki síst
öryggis- og hagkvæmisatriði að við búum
skipin fólki sem kann til verka og við þekkj-
um allt of mörg dæmi um hvernig hefur
tekist til þegar óvanir og fákunnandi menn
hafa ráðið ferðinni. Þetta er einnig ekki síst
spuming um virðingu fyrir starfi og réttind-
um manna. Ég heyrði það á dögunum að
ekki væri hægt að opna B-álmu Borgar-
spítalans vegna skorts á hjúkrunarfræðing-
um. Vissulega væri hægt að þjálfa einhverja
á stuttum tíma til að gefa sprautur og lyf og
veita þeim síðan undanþágu til þessara
starfa sem hjúkrunarfræðingar. Það er
hægt, en við vitum ósköp vel að slíkt er bara
alls ekki á dagskrá og kemur alls ekki til
mála. Það sama hlýtur að eiga að gilda fyrir
aðrar starfsstéttir, líka þær sem starfa á sjó.
Þá verður hér
enginn friður
Framtíðin, hvað tekur við á næstu miss-
erum og árum. Ertu bjartsýnn á framhald-
ið?
- Það er núna rétt ár síðan gripið var til
róttækra efnahagsráðstafana. Það sáu allir
að eitthvað varð að gera og launafólk var
látið færa fórnir. Ég var að mörgu leyti
sammála því sem gert var. Hins vegar er
allur eftirleikurinn eftir. Það er ekki nóg að
skerða kaupið og gera ekkert annað. Það
þarf líka að stjórna. Mér finnst rikisstjórn-
inni hafa mistekist í þeim efnum. Hún fann
ekki aðra leið til að fylla fjárlagagatið en
taka stórfelld erlend lán. Ekkert var gert í
hagræðingar og sparnaðarmálum. Við höf-
um lifað við ranga peningastjómun undan-
farin ár. Útþenslan í kerfinu hefur verið
miklu meiri en við gátum ráðið við og við
sitjum uppi með alls kyns óarðbærar fjár-
festingar. Þá fjárfestingu viljum við ekki í
dag en ég sé ekki að menn ætli að læra af
reynslunni og draga úr þessari vitleysu.
Ef menn sjá ekki að sér í þessum efnum
þá verður hér enginn friður. Það bara getur
ekki orðið. Og ef það er rétt sem maður
heyrir og ég sagði áðan að fiskverð eigi
einungis að hækka um 2%-3% til sjómanna
þá verður því ekki haldur tekið þegjandi,
vegna þess að sjómenn hafa allt of lengi
verið skildir eftir. Það er búið að keyra
verðbólguna niður með stórfelldri launa-
lækkun. Nú verður eitthvað annað að taka
við.
-*g-