Þjóðviljinn - 05.07.1984, Blaðsíða 7

KONNUN
Viðhorf íslendinga
til utanríkismála
Töflur og kaflar úr skýrslu Ólafs Þ. Harðarsonar sem Öryggismálanefnd gaf út í gœr
Heildarniðurstöður þessarar
athugunar eru skýrar. Meirihluti
íslenskra kjósenda styður tvo
meginþætti þeirrar utanríkis-
stefnu, sem Islendingar hafa fylgt
undanfarna áratugi; aðildina að
Atlantshafsbandalaginu og Kefla-
víkurstöðina. í hugum margra
kjósenda eru þessi tvö mál hins
vegar ekki fast spyrt saman - og
nokkur munur er á afstöðu kjós-
enda til þeirra.
Andstæðingar aðildarinnar að
Atlantshafsbandalaginu eru ekki
stór hópur. Andstaðan við aðild-
ina kemur auk þess einungis fram
í verulegum mæli hjá kjósendum
tveggja fiokka, Alþýðubanda-
lagsins og Kvennalistans. Og
tæpur fjórðungur þeirra kjós-
enda Alþýðubandalagsins sem
afstöðu taka í málinu er aðildinni
að Atlantshafsbandalaginu
hlynntur.
Nokkru öðru máli gegnir um
Keflavíkurstöðina. Andstaðan
við hana er mun meiri en við
NATÓ-aðildina og hún er ekki
bundin við kjósendur tveggja
stjórnmálaflokka á sama hátt og
andstaðan við NATÓ. Kjósend-
ur Alþýðubandalagsins eru ein-
huga í andstöðu sinni við stöðina
- og 30-40% af kjósendum Al-
þýðuflokksins, Framsóknar-
flokks og Bandalags jafnaðar-
manna eru sama sinnis. Hins veg-
ar er rétt að undirstrika að tveir
þriðju hlutar þeirra sem afstöðu
taka til stöðvarinnar eru henni
hlynntir.
Þá er einnig Ijóst að mikill
meirihluti íbúa á höfuðborgar-
svæðinu telur að NATÓ megi
ekki dragast aftur úr Varsjár-
bandalaginu hernaðarlega ef
tryggja á frið.
Stuðningur íslenskra kjósenda
við meginþætti hinnar hefð-
bundnu utanríkisstefnu er þannig
skýr. En önnur viðhorf þeirra
fara kannski nokkuð á skjön við
hana. Þannig nýtur almennt orð-
uð hugmynd um gjaldtöku mikils
fylgis. Nánast allir svarendur á
höfuðborgarsvæðinu segjast
styðja hugmyndina um kjarn-
orkuvopnalaust svæði á Norður-
löndum og drjúgur meirihluti
styður friðarhreyfingar. Mun
meiri andstaða kehiur fram gegn
fullyrðingu um að íslendingum
séu hervarnir nauðsynlegar en
gegn Keflavíkurstöðinni.
Nokkuð kom á óvart að álíka
margir voru sammála og ósam-
mála þeirri fullyrðingu að íslend-
ingum væri nauðsynlegt að hafa
einhvers konar hervarnir í
landinu. Nánast allir andstæðing-
ar NATÓ-aðildar og Keflavíkur-
stöðvar voru ósammála fullyrð-
ingunni, en það voru líka 16%
þeirra sem eru Keflavíkurstöð-
inni hlynntir og fjórðungur þeirra
sem styðja aðildina að Atlants-
hafsbandalaginu. Meðal þeirra
sem enga skoðun hafa á NATÓ
aðild og þeirra sem segja Kefla-
Afstaða Islendinga til áframhaldandi veru Islands
í Atlantshafsbandalaginu.
Heild Karlar Konur
Meðmæltir 53% 64% 41%
Andvígir 13% 14% 12%
Engin skoðun 34% 22% 47%
Af þeim sem taka afstöðu: Meðmæltir 80% 82% 77%
Andvígir 20% 18% 23%
Eftir stjórnmálaflokkum (kosningar 1983)
Alþýðu- Fram- Sjálf- Alþýðu- Bandal. Kvenna-
flokk sókn st.fl. bandal. jafnm. lista
NATO-AÐILD Meðmæltir ..56% 53% 70% 17% 56% 39%
Andvígir .. 8% 6% 1% 56% 11% 33%
Engin skoðun ..36% 41% 29% 27% 33% 28%
Af þeim sem taka afstöðu: Meðmæltir ..88% 90% 99% 23% 84% 54%
Andvígir ..12% 10% 1% 77% 16% 46%
II. Afstaða íslendinga til Keflavíkurstöðvarinnar.
Heild
Afgerandi hlynntir...............23%
Frekarhlynntir...................31%
Skiptir ekki máli................15%
Frekar andvígir..................15%
Afgerandi andvígir...............15%
Af þeim sem eru stöðinni hlynntir eða
andvígir:
Hlynntir........................64%
Andvígir........................36%
III. Afstaða til hersins og NATO. Ýmsir skoðanahópar.
Meðmæltir NATO og hlynntir Keflavíkurstöð..........................................................41 %
Meðmæltir NATO, en segja stöðina ekki skipta máli.................................................... 5%
Meðmæltir NATO, en andvígir Keflavíkurstöð..........................................................8%
Engin skoðun á NATO, en hlynntir Keflavíkurstöð....................................................13%
Engin skoðun á NATO og segja stöðina ekki skipta máli..............................................10%
Engin skoðun á NATO, en andvígir Keflavíkurstöð....................................................10%
Andvígir NATO, en hlynntir Keflavíkurstöð...........................................................0%
Andvígir NATO, en segja stöðina ekki skipta máli....................................................0%
Andvígir NATO og andvígir Keflavíkurstöð...........................................................13%
Aldursflokkar
Eftir stjórnmálaflokkum (1983)
20-23 24-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-83
39% 49% 51% 62% 59% 59% 68%
24% 15% 19% 11% 16% 6% 9%
37% 36% 30% 27% 26% 35% 24%
Alþýðu- Fram- Sjálf- Alþýðu- Bandal. Kvenna-
flokki sókn st.fl. bandal. jafn.m. lista
Hlynntir .54% 50% 84% 7% 52% 20%
Skiptir ekki máli .24% 17% 10% 8% 17% 16%
Andvígir .22% 34% 6% 86% 32% 65%
Af þeim sem hlynntir eru eða andvígir Hlynntir .71 % 59% 93% 7% 62% 23%
Andvígir .29% 41% 7% 93% 38% 77%
IV. Afstaða Islendinga til gjaldtöku fyrir Keflavíkurstöðina
eftir því hvað þeir kusu í Alþingiskosningunum 1983.
Kusu 1983
Alþýðu- Fram- Sjálf- Alþýðu- Bandal. Kvenna-
flokk sókn st.fl. bandal. jafn.m. lista
.69% 67% 67% 45% 59% 44%
. 9% 10% 9% 6% 14% 8%
.23% 24% 24% 49% 27% 48%
V. Með hverjum heimshluta eiga Islendingar mesta samleið?
Norður- Vestur- Norður- Smáríkjum Austur-
löndum Evrópu Ameríku þriðja Evrópu
heimsins
Mesta samleið.........90% 6% 6% 0% 0%
Næstmesta............. 8% 70% 20% 4% 3%
Þriðjamesta.:......... 2% 19% 57% 14% 7%
Fjórðamesta........... 0% 4% 14% 34% 44%
Minnsta............... 0% 1% 3% 48% 46%
víkurstöðina ekki skipta máli
voru miklu fleiri ósammála full-
yrðingunni en sammála. Afstaða
kynjanna var hér svipuð. Hins
vegar er mjög sterkt samband
milli andstööunnar til fullyrðing-
arinnar um nauðsyn hervarna og
vinstri-hægri kvarðans.
Þegar svarendur voru beðnir
að leggja mat á mikilvægi fjög-
urra mála kom í ljós að þeir töldu
Keflavíkurstöðina ekki jafn
mikilvæga og verðbólgu og sam-
skipti ríkis og verkalýðsfélaga.
Mikilvægi byggðastefnu var hins
vegar talið svipað og stöðvarinn-
ar.
Almennt orðuð fuliyrðing um
gjaldtöku fyrir Keflavíkurstöðina
hefur mikinn hljómgrunn meðal
íslenskra kjósenda. Tæplega
tveir þriðju hlutar samsinntu full-
yrðingu um að íslendingar ættu
að þiggja gjald fyrir stöðina, tæp
30% voru andvíg og 9% sögðust
blendin í afstöðu sinni.
Svarendurnir voru mjög ein-
huga um að íslendingar ættu
mesta samleið með Norðurlönd-
unum, þegar þeir voru beðnir um
að gera upp á milli fimm heims-
hluta. Mikill meirihluti var líka
einhuga um að íslendingar ættu
næst mesta samleið með Vestur-
Evrópu og að Norður-Ameríka
kæmi í þriðja sæti. Minnsta sam-
leið töldu svarendurnir að íslend-
ingar ættu með Austur-Evrópu
og smáríkjum þriðja heimsins.
Rúmur þriðjungur svarend-
anna taldi að styrjaldarlíkur
hefðu aukist sl. 4-6 ár, en meirih-
lutinn taldi að þær hefðu lítið
breyst. Konur töldu í mun ríkari
mæli en karlar að styrjaldarhætt-
an hefði vaxið og var helmingur
þeirra á þessari skoðun. Þá taldi
rúmur helmingur þeirra sem
staðsetti sig til vinstri á vinstri-
hægri kvarða að styrjaldarlíkurn-
ar hefðu aukist, en um þriðjung-
ur „miðjumanna" og „hægri"
manna var sama sinnis.
86% svarendanna sögðust vera
sammála fullyrðingu um að
ástæða væri fyrir íslendinga að
styðja hugmyndina um
kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum. Andstaðan við
fullyrðinguna kom helst fram hjá
körlum, þeim sem styðja aðildina
að Atlantshafsbandalaginnu,
þeim sem hlynntir eru Keflavík-
urstöðinni, og „hægri" mönnum.
Eigi að síður sögðust langflestir í
þessum hópum vera fullyrðing-
unni sammála.
Skoðanir voru skiptari um full-
yrðingu um að friðarhreyfingar
eins og þær sem sprottið hafa upp
í Bandaríkjunum og Evrópu
væru spor í rétta átt. Um tveir
þriðju hlutar svarendanna voru
sammála, en afgangurinn skiptist
í tvo jafn stóra hópa, þar sem
annar var ósammála en hinn
sagði „bæði og“. Stuðningurinn
við friðarhreyfingar var mun
meiri meðal kvenna en karla.
Sjá næstu síðu
Fimmtudagur 5. júlí 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7