Þjóðviljinn - 06.07.1984, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Könnunin sýnir þversagnir
Könnun Ólafs Þ. Haröarsonar á viöhorfum
íslendingatil utanríkismála sem Öryggismála-
nefnd hefur gefið út mun veröa tilefni til mikilla
umræðna. í fyrstu fréttum um niðurstöður var
megináhersla lögð á að rannsóknin sýndi að
mikill meirihluti þjóðarinnar styður aðild ís-
lands að NATO og Keflavíkurstöðina á vegum
bandaríska hersins.
Nánari athugun á svörum við fleiri spurning-
um leiðir hins vegar í Ijós athyglisverðar þver-
stæður. Þótt meirihluti segi „já“ þegar spurt er
beint um NATO og herinn snýst dæmið við
þegar spurt er um afstöðu til ýmissa þeirra
meginröksemda sem beitt hefur verið til að
réttlæta dvöl hersins og könnuð er afstaða til
helstu stefnumála NATO á okkar tímum. Þá
segir meirihluti þjóðarinnar „nei“.
Þessar þverstæður könnunarinnar koma
vel í Ijós þegar borin eru saman svörin við
spurningunum um NATO og herinn annars
vegar og spurningunum um nauðsyn her-
varna á Islandi, gjaldtöku fyrir herinn, friðar
hreyfingar, kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd
og fleiri atriði hins vegar.
Þótt 64% segist vera hlynnt því að hafa
herstöðina í Keflavík eru aðeins 32% sem
segjast vera alveg sammála því að nauðsyn-
legt sé fyrir íslendinga að hafa hervarnir. Það
eru jafnstórir hlutar sem eru ýmist alveg eða
frekar sammála eða alveg eða frekar ósam-
mála í afstöðunni til hervarna. Það skortir því
algerlega meirihluta með þjóðinni fyrir þeirri
höfuðröksemd NATO-sinna að íslendingum
sé nauðsynlegt að hafa hervarnir og þess
vegna eigi bandaríski herinn að vera hér.
Skorturinn á fylgi við meginstoðirnar í mál-
flutningi forystumanna NATO-liðsins á íslandi
kemur enn skýrar fram í svörum við spurning-
unni um gjaldtöku fyrir Keflavíkurstöðina. Þá
svarar mikill meirihluti fylgismanna NATO-
flokkanna játandi og tæpur meirihluti kjósenda
Alþýðubandalagsins og Kvennalistans segja
einnig já. Forystumenn utanríkismála í Sjálf-
stæðisflokknum hafa ásamt Morgunblaðinu
ávallt hafnað kenningunni um gjaldtöku á
þeim forsendum að þá væri verið að viður-
kenna að herinn væri ekki hér í þágu íslenskra
hagsmuna, heldur eingöngu fyrir Bandaríkin
sem ættu þá að borga. Um leið og gjaldtöku-
kenningin væri viðurkennd væru allar hefð-
bundnar og opinberar röksemdir fyrir dvöl
hersins hrundar.
Niðurstaða könnunarinnar á þessu atriði er
því alvarlegt áfall fyrir utanríkisráðherra og
Morgunblaðið. Hún ereinnig slæm tíðindi fyrir
Alþýðubandalagið sem ávallt hefur barist
gegn gjaldtökukenningunni þótt aðrar for-
sendur hafi einkennt þann málflutning. Foryst-
uöfl í bæði Sjálfstæðisflokki og Alþýðubanda-
lagi hljóta því að íhuga alvarlega þessa niður-
stöðu.
Hinn mikli stuðningur við baráttu friðarhreyf-
inga í Evrópu og Bandaríkjunum og við kröf-
una um kjarnorkuvopnalaust svæði á Norður-
löndum felur einnig í sér andstöðu meirihluta
íslensku þjóðarinnar við ríkjandi hernaðar-
stefnu NATO. Hægri öflin hafa verið andvíg
friðarhreyfingunum og ríkisstjórn Bandaríkj-
anna hefur beitt NATO til að grafa undan bar-
áttunni fyrir formlegri stofnun kjarnorkuvopna-
lauss svæðis á Norðurlöndum. Þessi ríkjandi
hernaðarstefna NATO nýtur hins vegar ekki
meirihluta-stuðnings meðal íslendinga.
Það er einnig athyglisvert að sjá að þriðj-
ungur kjósenda Framsóknarflokksins og um
fjórðungur kjósenda Alþýðuflokksins eru á
móti hersetunni og aðeins rétt um helmingur
kjósenda þessara flokka er henni fylgjandi.
Hersetan hefur heldur ekki meirihluta fylgi
meðal þeirra sem eru undirfjörutíu áraaldri og
andstaðan gegn hernum vex eftir því sem
menn hafa fengið meiri menntun og fræðslu.
KUPPT OG SKORIÐ
Þeir sem
allir þekkja
Eins og kunnugt er drottna sjón-
varpiö og fótboltinn yfir heiminum,
hvort í sínu lagi og sameinuð. Þess
vegna eru þeir Maradona og J.R.
Ewing stærstu samnefnarar
heimsins, einskonar alþjóölegt
táknmál sem er eins auöskiliö og
þegar menn reka út úr sér tunguna.
Og enda þótt páfinn kunni vel að
nota sjónvarpið kemst hann víst
ekki í hálfkvisti við þessa kappa tvo
sem fyrr voru nefndir. Karlar eins
og Reagan eiga enn minni mögu-
leika.
Og eins og menn kannast viö, þá
verður hvaöeina sem kemur fyrir
Maradona og J.R. aö stórfrétt.
Hvort sem fótboltakappinn selur
sig eða dettur á rassinn, eða J.R.
kyssir son sinn blíðlega. (Þegar
það gerðist varð allt vitlaust í
Bandaríkjunum: æstir menn
hringdu í þúsundatali og sögðust
vilja hafa sinn harðjaxl og skepnu
áfram og engar viðkvæmniskún-
stir!)
Hvað er
Dallas?
Og það er líka deilt mikið um það,
hvernig á að túlka fyrirbæri eins og
Dallasþættina. Formaður Miðdem-
ókrata, borgaralegs flokks í Dan-
mörku, Erhard Jacobsen, hefur
haldið því fram, að Dallas væri
samsæri laumukomma um að
varpa rýrð á bandarískt þjóðfélag,
því flestir væru þar þjófar og bófar. í
annars ágætum leiðara um bækur,
sem kom í Morgunblaðinu ekki alls
fyrir löngu segir á þá leið, að Dallas
sé gerviefni hundómerkilegt, enda
„vita Bandaríkjamenn sjálfir
manna best“ að þessir þættir fjalli
svosem um ekki neitt. Hinsvegar,
sagði leiðarahöfundur, halda
gaurar eins og Fijibúar, Svíar, og
„hluti íslendinga" að Dallas sé
merkilegt efni.
Dálítið kúnstug formúla. Fijibúar
(sem eru barasta innfæddir eins og
það heitir) og Svíar, sem kjósa
krata, og „sumir" Islendingar sem
eru svo frumstæðir að áliti Morgun-
blaðsins, að þeir hafa jafnvel gam-
an af Dallas. En Bandaríkjamenn
sjálfir - nei þeir sjá náttúrlega í
gegnum svikamylluna! Merkileg
annars þessi endalausa við-
kvæmni gagnvart Ameríkönum:
það má ekki einu sinni viðurkenna
að þeir eru þó fjandakornið höfund-
ar Dallas og fyrst urðu þættirnir
metsöluþættir í því landi.
En annars var það nokkuð gott
sem ágætur menningarviti sagði í
útvarpi ekki alls fyrir löngu, þegar
verið var að kvarta yfir því hléi sem
varð á útsendingu Dallas í íslenska
sjónvarpinu, eina ferðina enn.
Hann sagði: ( guðanna bænum
sýnið þið Dallas! Þá getum við hinir
fengið að vera í friði með Fassbind-
er og annað menningarlegt efni,
sem sjónvarpið er að lauma að fólki
með hægðinni.
Olíulist á
réttum stað
En nú eru deilurnar búnar í bili.
Dallasmálið, sem hefur á seinni
misserum orðið á við bæði mink og
bjór hér á Islandi hefur nú leystst.
Olíufélag íslands (BP) hefur keypt
einkaréttinn og mun leigja út þá
hundrað Dallasþætti sem Islend-
inga vantar á bensínstöðvum sín-
um.
Eða svo segir í frétt í Morgun-
blaðinu í gær:
„Samningar hafa tekist milli
Borgfilm hf. og Olíuverslunar (s-
lands hf. annars vegar og fram-
leiðenda Dallas-sjónvarps-
þáttanna hins vegar um einkaleyfi
á dreifingu þáttanna á myndbönd-
um hér á landi. Verða þættirnir
fáanlegir á myndböndum á flestum
bensínstöðvum OLlS um allt land
og munu fyrstu fjórir þættirnir koma
til landsins um miðjan júlí og síðan
einn á viku, en alls verða þættirnir
um eitt hundrað talsins."
Það fer að sjálfsögðu einkar vel á
þvf að olíufélag kaupi Dallas. Dal-
las er um olíufólk. Þættirnir eru
eiginlega hin sanna olíulist. Þar að
auki skulu menn ekki gleyma því,
að afþreyingarlistin hefur jafnan
einskonar uppbótarhlutverki að
gegna. Ástarsögur koma í staðinn
fyrir ástir, hasarsögur bæta upp at-
burðaleysi í lífi hversdagsmanns-
ins í islenskum olíuviðskiptum, þar
sem þessir frægu samkeppnisaðil-
ar þrír eru allir að selja sömu
rússnesku olíuna á sama leiðin-
lega verðinu. Enginn hasar. Ekkert
stórfellt samsæri um að koma Olís
eða Shell fyrir kattarnef. öngvir is-
lenskir víkingar að steypa stjórnum
í olíulöndum.
Fyrir alla þessa miklu vöntun má
fá mikla uppbót í Dallas, eins og
menn vita.
Burst úr
nefi
En svo getur vel verið að á bak
við þessi tíðindi leynist einhver
merkileg fjármálaátök sem við hinir
ekki skiljum. Það er til dæmis Ijóst,
að (sfilm, góðgerðarfyrirtækið sem
þeir Davíð og Erlendur í SÍS og
Mogginn settu upp til að blása líf-
tóru í kvikmyndafélag Indriða G.
Þorsteinssonar, hefur misst burst
úr nefi sínu. Þeir hafa látið snúa á
sig. Nema þeir ætli að láta krók
koma á móti bragði og kaupa sam-
keppnisþætti Dallasar, Dynasty,og
dreifa? En hvort ætti það að gerast
um bensínsölur Essó S(S-
lendinganna eða Shell Geirs
Hallgrímssonar? Það er nú svo.
Enginn er annars bróðir í leik. Eða
eins og skáldið kvað af allt öðru
tilefni:
Á gröf hins látna blikar
bensíntunna
frá Britsh Petroleum
Company.
ÁB.
DfðÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fróttastjórar: Óskar Guðmundsson. Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Auður Styrkársdóttir, Alfheiður Ingadóttir, Guðjón Friðriks-
son, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Mörður Ámason, Súsanna
Svavarsdóttir, össur Skarphéðinsson, Víðir Sigurðsson (íþróttir).
Uósmvndir: Atli Arason, Einar Karlsson.
Utlrt og hönnun: Svava Sigursveinsdóttir, Þröstur Haraldsson.
Handrtta- og prófarkaleatur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrif8tofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir.
Auglyslngastjóri: Ólafur Þ. Jónsson.
Auglýsingar: Margrót Guðmundsdóttir, Ragnheiður Óladóttir, Anna
Guðjónsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Simavarsla: Aðalbjörg Óskarsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Ólöf Sigurðardóttir.
Innheimtumaður: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Bjömsson.
Pökkun: Hanna B. Þrastardóttir,
Jóhanna Pótursdóttir, Karen Jónsdóttir.
Utkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Sfðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verö í lausasölu: 22 kr.
Sunnudagsverð: 25 kr.
Áskriftarverð ó mánuði: 275 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN Föstudagur 6. júlí 1984