Þjóðviljinn - 10.11.1984, Blaðsíða 5

í kjarasamningunum sem eru
nýgengnir yfir tókst verkaiýðs-
hreyfingunni ekki að ná fram
ákvæðum sem tryggðu að sá
kaupmáttur, sem náðist með
samningunum, myndi haldast út
næsta ár. Eitt helsta átakaatriði
samninganna snerist þó einmitt
um einhvers konar tryggingu á
kaupmættinum. Samningamenn
VSI og ríkisvaldsins voru hins
vegar mjög fastir fyrir í því efni og
léðu ekki máls á slíkum trygging-
um. Festa þeirra í því efni var
slík, að einn þeirra sem sátu í
samninganefnd BSRB sagði um
fjandaherinn að í því efni hefði
gengislækkunum og tilheyrandi
verðbólgu!
Geir Haarde og
norska útvarpið
Síðast en ekki síst er svo rétt að
vekja eftirtekt á frétt sem DV
birti í vikunni, þar sem greint var
frá því að í viðtali við norska út-
varpið hefði Geir Haarde, að-
stoðarmaður Alberts Guð-
mundssonar, lýst því yfir að gengi
íslensku krónunnar yrði fellt
innan tíðar, og mögulega oftar en
einu sinni. Skylt er að geta þess
Gengislækkun myndi í upphafi
leiða til feykilegs gróða fyrir
verslunina í landinu, þar sem
álagningargrunnurinn á innflutt-
um vörum myndi hækka mjög.
Þess vegna þrýsta talsmenn versl-
unarinnar leynt og ljóst á gengis-
fellingartakka stjórnarinnar, þó
hagur verslunar hafi staðið með
óvenju miklum blóma síðastliðin
misseri.
Þörf og græðgi
Ríkisstjórnin er því undir mikl-
um þrýstingi um gengislækkun úr
Gróði
milliliða
Þess utan skulu menn ekki
horfa fram hjá þeirri staðreynd
sem Þjóðviljinn hefur hamrað á
undanfarið, að sjávarútvegurinn
er mergsoginn af milliliðum. Með
þvl að milliliðirnir verði látnir
skila gróða sínum og með því að
sjávarútvegurinn borgi lægri
þjónustugjöld er hægt að stór-
bæta stöðu hans. Tökum dæmi:
Sjávarútvegurinn borgar 6-7
prósent af útgjöldum sínum í
farmgjöld, sem eru hérlendis
Fimm miljarðar
gefnir eftir
Þar að auki má alls ekki
gleyma, að ríkisstjómin hefur
hyglað þeim sem eiga fjármagn
og fyrirtæki svo stórkostlega að
þess eru fá dæmi úr íslandssög-
unni. Á meðfylgjandi töflu er
hægt að sjá að skattbyrði þeirra
hefur verið minnkuð um rúma
Fimm miljarða!
Lækkun á skatti af fasteignum,
arði, hlutafjáreign, afnám á
skatti af vaxtatekjum - allt hefur
þetta leitt til gífurlegs tekjutaps
Gengisfelling er della
Það má viðhalda kaupmættinum. Með því að skerða gróða milliliðanna og skattaívilnanir
til fyrirtækja er hægt að afla fjár til að bæta stöðu sjávarútvegsins
„ekkert verið hægt að kreista úr
þeim í viðbót nema garnirnar".
Gengisfelling
boðuð
Viðræður við forystumenn
verkalýðshreyfingarinnar að
loknum samningum endurspegl-
uðu því nokkur vonbrigði með
þetta atriði. í viðtölum við féiaga
í verkalýðshreyfingunni kom
ennfremur fram ótti um að
stjórnvöld hygðust taka aftur alla
fjárhagslega ávinninga samning-
anna með gengisfellingum og til-
heyrandi verðbólgu. Þannig
sagði til dæmis hjúkrunarfræð-
ingur í viðtali við Morgunblaðið,
að „fyrst kaupmáttartryggingin
náði ekki fram að ganga, er
augljóst mál, að þetta verður
tekið til baka með gengisfelligu.
Sú tregða stjómvalda að semja
ekki um kaupmáttartryggingu er
beinlínis sönnun þess að meining-
in er að fella gengið“.
Formaður Dagsbrúnar tók í
sama streng í viðtali og sagðist
óttast að „það verði varla komið
fram á mitt næsta ár þegar allur
ávinningurinn er horfinn".
Þessi uggur bæði forystufólks
og annarra félaga í verkalýðs-
hreyfingunni er ekki ástæðulaus
þegar skoðuð eru ummæli
oddvita ríkisstjórnarflokkanna.
Steingrímur Hermannsson sagði í
viðtali við Morgunblaðið að það
væri „útilokað" að „verja þann
kaupmátt sem fæst í upphafi
samninganna" og virðist þar með
vera að boða efnahagsráðstafanir
sem muni einmitt rýra kaupmátt-
inn. Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði jafn-
framt að hann teldi að uppsagn-
arákvæði samningsins yrðu not-
uð, þannig að samningnum yrði
sagt upp áður en allt samnings-
tímabilið væri úti. Þar með virðist
formaður Sjálfstæðisflokksins
einfaldlega vera að segja það, að
eftir sjö mánuði verði búið að
taka aftur kauphækkanirnar með
að Geir hefur síðan svarið þetta
af sér.
Þetta sýnir hins vegar, hvert
hugur og hjarta íslensku ríkis-
stjórnarinnar hnígur: hún ætlar
að fella gengið. Utreikningar og
undirbúningur að því hefur þegar
farið fram, en hins vegar er ólík-
legt að nokkuð verði gert opin-
bert um ákvarðanir í gengismál-
um fyr en eftir 26. nóvember,
þegar búið verður að mestu að
fjalla um samningana í verkalýðs-
félögunum. Fyrir ríkisstjórnina
yrði það að sjálfóðra manna æði
að ætla sér að ögra fólki með
gengislækkunum áður en samn-
ingarnir eru samþykktir. Slíkt
gæti einfaldlega leitt til þess að
vonbrigði fólks með ýmsa hluta
samningsins myndu snúast upp í
virka andstöðu.
Hvers vegna
gengisfellingu?
En hvers vegna á að lækka
gengið? Hvaða rök ligja þar að
baki?
Meginröksemdir talsmanna
gengislækkunarleiðarinnar eru
þær, að með kjarasamningunum
hafi rekstrarkostnaður útflutn-
ingsgreinanna hækkað um 6 til 7
prósent. Fiskvinnslan, þar sem
sköpun verðmæta í landinu fer að
verulegu leyti fram, þoli þá út-
gjaldaaukningu engan veginn.
Hún sé þegar rekin með 1 til 2
prósenta tapi, miðað við rekstr-
arskilyrðin einsog þau voru áður
en samningarnir voru gerðir.
Eina leiðin til að auka tekjur
fiskvinnslunnar og gera henni
kleift að mæta gömlu tapi og nýju
sé því að lækka gengið, þannig að
fleiri krónur komi í kassann fyrir
framleiðsluna. Sá böggull fylgir
hins vegar því skammrifi, að fyrir
alþýðu manna myndi gengislækk-
un þýða að innfluttar lífsnauð-
synjar stórhækkuðu I verði.
Verðbólgan sem í kjölfar fylgdi
myndi þannig á skammri stundu
éta upp þann fjárhagslega ávinn-
ing sem verkfall BSRB og ASÍ
leiddu til.
tveimur áttum: annars vegar frá
talsmönnum fiskvinnslunnar sem
stjórnast af þörf og hins vegar frá
kaupsýslumönnum sem stjórnast
af græðgi.
Talsmenn beggja greina eiga
sterk ítök í báðum stjórnarflokk-
unum og því viðbúið að senn
verði láti til skarar skríða.
Því verður ekki neitað að fisk-
vinnsluna skortir fé, þó einnig sé
rétt að benda á, að einstakir
þættir hennar standa sæmilega og
skuldasúpan ekki jöfn yfir
greinina alla. Sum fyrirtæki í
greininni standa einfaldlega mjög
vel. En ljóst er að þörfin á auknu
fjármagni er'fyrir hendi.
En þarf hins vegar að láta geng-
isfellingu dynja yfir þjóðina til að
afla þess fjár?
Hér er vert að benda á, að
vandi fiskvinnslunnar stafar með-
al annars af því að á síðasta ári
lækkuðu ýmsar sjávarafurðir
okkar mjög í verði á erlendum
mörkuðum. Dæmi eru um 20 til
30 prósent verðfail á sumum
pakkningum (þorskblökk á Am-
eríkumarkaði varíársbyrjun 1.17
dollara pundið en féll niður í 0.95
dollara).
Nú er dæmið hins vegar að snú-
ast við. Loðnuafurðir hafa á
skömmum tíma hækkað um tugi
prósenta. Þorskblokk á Banda-
ríkjamarkaði er á sígandi uppleið
og hófleg bjartsýni ríkir um að
verðið nái innan tíðar fyrra stigi.
Það er því út í hött að halda
öðru fram en að verðhækkanir
muni bæta rekstrarstöðu fisk-
vinnslunnar töluvert á næsta ári.
miklu hærri en gerist erlendis.
Gleggst dæmi um það er frétt
Þjóðviljans, sem vakti mikla at-
hygli, þess efnis að farmgjöld á
sfld hjá íslenskum skipafélögum
væru þrisvar sinnum hærri en
fyrir sambærilega flutninga er-
lendis!
í umboðslaun erlendis þarf
fiskvinnslan svo að greiða upp í
11 prósent.
Fyrir pakkningar utan um
fiskinn þarf að greiða um 4-5
prósent af verðmæti vörunnar, og
dæmi eru um einstakar pakkning-
ar sem taka 11 prósent af verð-
mætinu.
Olíukostnaður skipa er miklu
hærri hér en ytra og nemur stund-
um upp í 30 prósent af heildar-
kostnaði við rekstur togara.
Ríkisstjórnin lofaði að vísu sællar
minningar að lækka hann 1. nóv-
ember, en það var svikið. Þess í
stað er nú fyrirhugað að hækka
hann um 15 prósent innan tíðar!
Ofan á allt þetta bætist svo fár-
ánleg vaxtastefna (frjálsu vext-
irnir hans Þorsteins Pálssonar)
sem veldur því að um 20 prósent
af tekjum íslenska sjávarútvegs-
ins fer í fjármagnskostnað. Ein-
ungis lækkun vaxta um þriðjung
gæti staðið undir kauphækkun til
þeirra sem starfa við fiskvinnslu
um 25 prósent!
Einfaldlega með þvl að beita
lagasetningu til að minnka hlut
þessara milliliða - sem hafa fitnað
einsog fjósbitapúkinn - mætti
stórlega bæta rekstrarstöðu sjáv-
arútvcgsins.
hjá ríkinu. Með því að minnka
milliliðagróðann og með því að
nema á brott þó ekki væri nema
hluta af þeim skattaívilnunum
sem lýst er í töflunni, þá mætti
afla fjár fyrir sjávarútveginn sem
myndi stórbæta rekstrarstöðuna '
og gera stórfelldar gengislækkan-
ir óþarfar.
Nýjar
hugmyndir
í viðbót má svo geta mikil-
vægra tillagna sem Alþýðu-
bandalagið er að leggja fram, og
gera ráð fyrir að gróðinn sem
verslun og þjónusta hafa búið við
á undanförnum misserum verði
skertur. 1 stuttu máli leggja þær
til að hagnaður Seðlabankans
verði gerður upptækur og fjárm-
unirnir notaðir í þágu útflutnings-
greinanna. Jafnfraint verði hinn
gífurlegi gróði verslunarinnar
minnkaður með því að leggja
hærri skatt á verslunar- og skrif-
stofuhúsnæði, og kannað, hvort
ekki beri að leggja tímabundinn
veltuskatt á fyrirtækin, sem mest
hafa grætt á þeim þrem misserum
frá því stjórnin tók við völdum.
Veltuskattur verði einnig lagður
á banka (einsog var gert 1982) og
þannig aflað hárra upphæða.
Þessi dæmi sýna að peningarnir
eru til. Með því að hreyfa fjár-
muni með beitingu laga er hægt
að flytja fé frá verslun og þjón-
ustu, sem hafa rakað saman
gróða, til útflutningsgreinanna,
fyrst og fremst sjávarútvegsins.
Með því að breyta misvæginu
milli þessara atvinnugreina má
einfaldlega breyta aðstæðum
þannig að gengisfellingu þurfi
ekki til. Þar með má líka komast
hjá verðbólgunni og halda
kaupmættinum í réttu horfi.
Niðurstaðan er sú að gengis-
felling er ekki óhjákvæmileg -
það er hægt að viðhalda kaup-
mætti launafólks.
En til þess þarf pólitískan vilja
stjómvalda.
Össur Skarphéðinsson
Lækkun á skattbyrði
(fyrirtækja og fjármagnseigenda) )
Eftirgjöf á
vangoldnum sköttum 260 miljónir
Óinnheimtir beinir skattar 2.5 miljarðar
Lækkun skatta á hluta-
fjáreign og arði 1.6 miljarðar
Lækkun eignaskatts 160 miljónir
Afnám skatta á vaxtatekjum 570 miljónir
Alls 5 miljarðar
Laugardagur 10. nóvember 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5