Þjóðviljinn - 15.02.1985, Side 17

Tónlist
Franz Liszt í
Þjóðleikhúsinu
Martin Berkofsky gengstfyrirtónleikum á mánudagskvöld og
mun allur ágóði þeirra renna til samtaka um byggingu
tónlistarhúss
Myndimar eru til sýnis á Gallerí Borg en uppboöiö verður á Hótel Borg.
Teikning eftir Gylfa Gíslason.
Gallerí Borg
Listmuna-
uppboð
á sunnudaginn
Gallerí Borg gengst fyrir ööru
listmunauppoði sínu f samráði
við Listmunauppoð Sig. Bene-
diktssonar hf. sunnudaginn 17.
febrúar að Hótel Borg og hefst
það klukkan 15:00.
Tónlist verður leikin ira KiuKKan
15:00.
Myndirnar og verkin sem upp
verða boðin verða sýnd í Gallerí
Borg föstudag og laugardag fyrir
uppboð.
80 þús. manns
á tónleikum
Líklega gera margir sér ekki
grein fyrir því, en á örfáum árum
hefur fjöldi þeirra margfaldast,
sem stunda tónlistarnám hér á
landi, og eru tónlistarnemendur
nú á níunda þúsund. Á síðasta
vetri voru haldnir um 200 tón-
leikar sóttir af um 80.000 manns;
gömul tónlist, ný tónlist, konsert-
ar einstaklinga og hljómsveita,
og svo að sjálfsögðu nýjasta rósin
í hnappagati tónlistarlífs á ís-
landi, þ.e. íslenska óperan.
Eins og á upphafsárum þessar-
ar aldar þá hafa þessir tónleikar
verið haldnir í kvikmyndahúsum,
skólum, kirkjum, söfnum og
Martin Berkofsky og Franz
Liszt eru orðnir samofnir í
hugum íslenskratónlistarunn-
enda eftir Liszt-tónleika þess
fyrrnefnda í Þjóðleikhúsinu
vorið 1983. Berkofsky hefur
verið ötull stuðningsmaður að
byggjatónlistarhús í Reykja-
vík og nú gengst hann fyrir
tónleikum í Þjóðleikhúsinu á
mánudagskvöld kl. 20.30 og
mun allur ágóði þeirra renna
til Samtaka um byggingu tón-
listarhúss. Gerist þetta á svip-
uðum tíma og Fílharmoníu-
hljómsveit Lundúna heldur
tónleika undir stjórn Vladimirs
Askenasí til styrktarsama
málefni.
sína við Peabody tónlistar-
skólann, hann var styrkþegi við
ríkt lognmolla um píanóleik
Vínarakademíuna og Yale há-
skólann, þar sem hann lagði
stund á fræðimennsku. Fræði-
störf hans á sviði tónlistar eru
allrar athygli verð, þannig hefur
hann t.d. fundið og komið á
framfæri konsertum eftir nokkra
gamla meistara.
Sem konsertpíanisti hefur
Berkofsky komið fram í 4
heimsálfum. Hann hefur leikið
m.a. með Lundúna- og Berlínar-
symfóníunni, hann hefur leikið í
yfir 70 útvarps- og sjónvarpsþátt-
um beggja vegna Atlantshafs svo
og á listahátíðum. Þegar hann
kom fyrst fram í New York árið
1965, þá fullyrti gagnrýnandi
Myndir
Franz Liszt
Nafn Franz Liszt kallar fram í
hugann ýmsar öfgakenndar
myndir; myndir af loddara og pí-
anósnillingi, mynd af spjátrungi
og djúphugulu tónskáldi,
glaumgosa og ástríkum föður.
Þessar andstæður eiga allar við
um Franz Liszt, undrabarnið,
sem varð eftirlæti aðalsins, sem
varð bráðþroska listamaður og
tónskáld, og sem 17 ára varð bók-
staflega dauðvona vegna ástar-
sorgar og varð naumlega forðað
frá því að ganga í klaustur. Yfir-
borðsmaður, en um leið vinur
fremstu hugsuða síns samtíma á
sviði lista og stjórnmála.
Hann umbylti hefðbundinni
tækni píanóleiks, og áhrifa hans
sem tónskálds má finna í tón-
smíðum 20. aldar tónskálda eins
og t.d. Bartok og Schönberg. En
þó lífsstfll hans ylli hneykslun
samtímamanna hans, og kæmi
jafnvel páfastóli í vanda, þá hafði
hann lokið flestum áfangaprófum
að prestskap þegar hann lést.
Pönkari síns tíma eða framsæk-
inn hugsuður og listamaður? Sú
flokkun skiptir líklega engu máli,
enda eru þetta ekki endilega
ósættanlegar andstæður.
Ýmsir gagnrýnendur hafa í
áranna rás haft tilhneigingu til að
afgreiða tónsmíðar Liszt sem bil-
legar tæknibrellur án dýptar.
E.t.v. væri réttara að segja, að
ýmis verk Liszt krefjist meiri
dýptar af flytjanda verksins en
flestir skólar í dag rækta með
nemendum sínum. Hin rómant-
íska túlkun hefur oft óverð-
skuldað fengið óorð á sig, „býr-
ókratar píanósins“ hafa fremur
verið í fararbroddi. Það er því
gæfa okkar hér norður við
heimskautsbaug, að Martin
Berkofsky telur sig ekki í hópi
hinna síðasttöldu.
Franz Liszt; pönkari síns tíma eða framsækinn hugsuður og listamaður?
jafnvel í íþróttahúsum. Sem og
ekki skyldi forsmá, ef góður
hljómburður væri til staðar. En
enn er ekki til hús á íslandi, sem
er sérhannað með hljómburð í
huga. Því miður.
Það var því ekki að ófyrir-
synju, að nokkrir menn tóku sig
saman vorið 1983 og hófu undir-
búning að stofnun samtaka til
byggingar tónlistarhúss. Þátttaka
í tónlistarlífinu hefur verið metin
m.t.t. heppilegrar stærðar sala,
kannaðir hafa verið möguleikar á
að kaupa hús, og borgarlandið
hefur verið fínkembt með bygg-
ingu nýs húss í huga. Niðurstaðan
hefur orðið sú, að heppilegast sé
að byggja tónlistarhús með ein-
um 1400 manna sal og öðrum
fyrir 250 manns. Vilyrði borgar-
yfirvalda hefur fengist fyrir lóð í
Öskjuhlíð, og er nú undirbúning-
ur fyrir hönnunarsamkeppni á
lokastigi.
Á efnisskrá tónleikanna á
mánudagskvöld eru eftirtalin
verk eftir Franz Liszt: 1. Ung-
versk rapsódía nr. 9 „Le Carnival
de Pesth“, 2. Harmonies de Soir
(Nr. 11 úr „Études Transcenden-
tales“), 3. Un Sospiro (Konsert-
etýða í Des dúr), 4. Lyon (úr „al-
bum d’un Voyageur - Impressi-
ons et Poésies), 5. Valse Oubliée
nr. 1, 6. Waldesrauschen Kons-
ertetýða, 7. Eftir fyrirlestur
Dantes (Fantasia quasi Sonata).
Martin Berkofsky; ótaminn og eldlegur.
En hver er þessi rúmlega fer-
tugi Bandaríkjamaður, sem nú er
nýkominn úr 6 vikna tónleika-
ferðalagi á vegum U.S. State
Department til Sovétríkjanna og
annarra Austur-Evrópulanda
auk Tyrklands og Kýpur, og sem
nú býr suður á Garðskagavita
ásamt eiginkonu sinni, píanóleik-
aranum Önnu Málfríði Sigurðar-
dóttur? Hann er fæddur í Was-
hington, hlaut tónlistarmenntun
New York Times: „Tónleikar
þessir voru þeir áhrifamestu og
áhugaverðustu í ár“. Aldrei hefur
Berkofsky og eru flestir sammála
um yfirburðatækni hans. Er því
kannski rétt að enda á orðum
gagnrýnanda sem skrifað um
Liszt-tónleika hans í Stuttgart:
„Aldrei heyrt slíkan flutning
fyrr... ótaminn og eldlegur...
djöfullega uppljómandi in-
ferno... ótrúlega þrumandi”.
Föstudagur 15. febrúar 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17