Þjóðviljinn - 02.03.1985, Page 8

Þjóðviljinn - 02.03.1985, Page 8
/ hvoðo stíl er souð- kindin? Viðtal við Magnús Kjartansson, sem opnarsýninguí Listmunahúsinu Nafnið er Magnús Kjart- ansson... Fæddur 1949 í Reykjavík... Stúdentfrá MR 1969... Nám við Myndlista- og handíða- skólann í þrjú ár... Nám við Listakemíuna í Kaup- mannahöfn (Undirhand- leiðslu Richard Morten- sin)íönnurþrjúár...6 einkasýningar... Fjöl- margarsamsýningar... Opnar um helgina einka- sýningu í Listmunahúsinu... MENNING „Myndlistin sprakk í loft upp. Evrópumenn sigldu um öll heimsins höf og voru búnir að viða að sér svo mikilli þekkingu á hinum ólíku þjóðflokkum og löndum, að eitthvað hlaut að láta undan. Pað sem rétt var á einum stað var rangt á öðrum. Það sem leyft var hér var bannað þar o.s. frv.... Þeir voru eins og spila- menn með of mörg tromp á hendi og misstu því spilin út í veður og vind. Þeir gátu ekki annað, því vitneskjan var orðin of mikil til að allt sæti við það sama. Kanarn- ir sprengdu Hirosíma í lok stríðs- ins og þar með ruku vísindin út í veður og vind, en myndlistin sprakk rétt eftir aldamótin. Það voru þeir Picasso og Duchamp sem tættu hana sundur. Þeir gátu ekki annað. Undarlegir tímar „Síðan þá hafa menn verið að fara allra handanna leiðir og það er núna fyrst sem brotin eru fallin að mestu til jarðar. Mér finnst þetta hafa verið skrýtið tímabil. Þó er ég ósammála því að straumarnir hafi verið svo ólíkir. Ég sé margt skylt með þeim manni sem eltir uppi frjáls tján- ingarform og vill ekki sjá beinar línur og hinum sem notar ein- göngu línur. Þeir eru báðir að þræða einhvern veg, finna upp 'einhverja smíði. Að sumu leyti finnst mér þeir hvimleiðir, en þeir eru þó að reyna að búa til eitthvað sem kalla má stíl og segja: Svona er ég. Ef þeir hefðu verið uppi á endurreisnartíman- um gæti maður hugsað sér að annar hefði sérhæft sig í vængjum á englum, en hinn hefði málað kústsköft... Og allt er þetta til að vera öðruvísi, frábrugðinn, og til- gangurinn er auðvitað sá að öðl- ast frægð úr á sérviskuna.“ - En er þetta ekki einmitt dœmi um það að þegar frá líður sjáum við tengsl milli hluta sem við eygðum ekki meðan þeir voru nýir og ferskir? Og það sem þú sagðir um endurreisnina, sannast það ekki á Bruegel-feðgunum, sem kallaðir voru Bœnda-, Vítis- og Pell-Bruegel, allt eftir því hvað þeir máluðu? Beðið eftir nýrri sprengingu „Vissulega, það er ekkert rangt við þetta. Svona hefur það alltaf verið. En nú er svo komið að menn sjá í gegnum þetta. Það er orðið sama hvað menn fara langt frá grunninum, eða koma til baka; sjónræn vitneskja virðist ekki geta leitt neitt nýtt í ljós. Ég sé t.d. engan mun á abstrakti og fígúrasjón. Ef ég horfi svona á hlutinn er hann abstrakt; ef ég horfi öðru vísi þá verður hann fíg- úratívur. Það kemur mér ekkert á óvart lengur. Við erum stopp...“ - Viltu meina að sprengingin í byrjun aldarinnar sé endanlega um garð gengin og allt hafi verið til lykta leitt? „Já, það hefur skapast visst tómarúm. Picasso og Duchamp hafa endanlega náð saman. Nú klípa menn sig í fingurinn til að sannfæra sjálfa sig um að þeir séu ennþá til og sprelllifandi og svo reyna þeir að mála eins og frum- menn. En það er gjörsamlega út í hött, því allir vita að við erum frummenn. Sjáðu þennan sófa hérna... Það tók mannkynið milj- ón ár að ákveða sig að svona skyldi hann líta út. M.ö.o. þá hef- ur þessi sófi kostað mannsandann miljón ára strit. Það er í raun fár- ánlegt; beinlínis hlægilegt... Og sjáðu stjórnmálamennina. Allir telja sér trú um að þeir sjái gegn- um svínaríið, spillinguna og fals- ið. En það gildir einu, því menn elta pólitíkusana út á endalaust feigðarflan, jafnvel þótt þeir þyk- ist skilja hvað það sé gagnslaust. E.t.v. þurfum við að bíða eftir nýrri sprengingu". Að túlka klofninginn - Pú vilt þá meina að t þessu tómarúmi séu gjörðir mannanna og þá vœntanlega listin einnig, orðnar ósjálfráðar og vélrœnar? „Það má orða það svo, að menn breyti móti sannfæringu sinni. En ég hef sætt mig við þessa kleyfhugasýki þjóðfélagsins að svo miklu leyti sem ég get túlkað hana í verkum mínum. Áður fyrr leið mér illa vegna þess arna, því mér fannst ég verða að kanna hvern hlut ofan í kjölinn og skilja eðli hans. Mér fannst einnig óþol- andi það fals og þau látalæti sem mætti mér, þegar ég reyndi að kynnast ákveðnu fólki. Seinna hefur mér skilist að manninum reynist oftast ómögulegt að viðurkenna sjálfan sig gagnvart öðrum og að það er alltaf verið að reyna að troða inn hjá okkur að til hafi verið í sögunni „sterkir kallar“ sem alltaf höfðu það gott og efuðust aldrei. Kannski er það þess vegna sem fólk bíður eftir himnasendingu af þessum sterku köllum þegar óvissa ríkir í þjóðfélaginu". - En til þess að túlka þennan klofning íþjóðfélaginu, þarf visst stílleysi. Getur listamanni ekki orðið hált á slíku? „Ég hef alltaf hrifist af lista- mönnum sem túlkuðu hreyfingu þjóðfélagsins og þenslu þess. Pic- asso gat brugðið sér í alls konar líki. Hann hafði þetta næmi fyrir listasögunni og gat ruslað upp minnum frá hellnalistinni og upp- úr, án þess að tapa sér nokkurn tíma eða verða ópersónulegur. Hann var eins og tímavél sem gengur fram og aftur eins og ekk- ert sé sjálfsagðara. Þetta var ekki gratís og kostaði hann ómælda vinnu, en hann hafði einnig húm- or fyrir manninum og skringi- legheitum hans. Stundum er þessi húmor dálítið kaldrifjaður en alltaf sérstæður. Auðvitað ber ég einnig virðingu fyrir mönnum sem hafa haldið sig við einn á- kveðinn stíl og þróað hann, eins og Karl Kvaran hefur gert með frábærum árangri.“ Gamla góða lénsveldið - Pú talar um stíl. Ertu sam- mála þeim sem segja að listamenn komist ekki hjá því að móta sér stíl? „Stfll er bara ákveðin persónu- leg aðferð sem eins má finna í náttúrunni. Ég get t.d. spurt þig í hvaða stfl sauðkindin sé, því hún er ekkert annað en visst stflbrigði í þróunarsögu náttúrunnar. Það er ekkert til sem ekki er í ákveðn- um stfl. En reyndar eruð þið list- fræðingar afar hársárir gagnvart því þegar listamenn bregða skyndilega af leið og gera eitthvað í allt öðrum stfl. Mig hef- ur lengi langað til að lýsa frati á þá afstöðu ykkar.“ - Ég hef aldrei haft þá afstöðu. Hins vegar hef ég krafist þess að listamenn gerðu slíkt á meðvitað- an hátt, en ekki vegna klaufa- skapar né stefnuleysis. En svo við víkjum aftur að sprengingunni miklu sem þú telur að gœti verið í vœndum. Hvernig mun ísland koma út úr slíkri sprenginu? „Æ já, gamla góða lénsveldið. Ætli það þyrfti ekki nokkuð margar sprengingar til að breyta ástandinu hér. Meðan ráðamenn hafa ekki hundsvit á mynd- menntum, né til hvaða brúks þær eru, þá er einskis að vænta nema sama ósjálfstæðisins í listum sem og á öðrum sviðum. Menn munu halda áfram að hlaupa til útlanda til að sjá hvað er að gerast þar og flytja inn nýjustu stefnur og strauma eins og kökubotna, í þeirri von að ráðamenn vakni af þyrnirósarblundinum og fari að veita listinni athygli. En það er til lítils því ráðamenn hafa ekki hug- mynd um það sem er að gerast í listum erlendis.“ Listamenn eru utangarðs- fyrirbœri „Þeir láta sér nægja að góna á íslenska list frá því löngu fyrir stríð. Þó svo að sú list sé góð, er ekki hægt að nærast á henni ein- göngu. Síst er hún til þess fallin að örva menn til dáða í samkeppninni við aðrar þjóðir. Hugvit, iðnaður, hönnun og nýj- ar atvinnugreinar þróast ekki þar sem listin þarf að rykfalla í 50-100 ár áður en hún er metin að verð- leikum.“ - Viltu þá meina að það séu náin tengsl milli lista og þjóðfé- lags og listin hafi miklu hlutverki að gegna í nýsköpun hugmynda í iðnaði? „Það sér hver heilvita maður sem eitthvað gluggar í listasög- una...ítalir á 15. og 16. öld; Hol- lendingar á 17. öld; Frakkar og Englendingar á 18. og 19. öldinni og svo má lengi telja. Heldurðu að Japanir, Þjóðverjar eða ítalir standi svona framarlega í iðn- hönnun vegna þess að þeir fyrir- líti sína listamenn eins og íslend- ingar gera. Sá sem þorir ekki að horfast í augu við nýsköpun í list- inni, mun síst þora að horfast í augu við þörfina á nýsköpun í at- vinnulífinu. Þetta er sögulegt vandamál, því 1262 kusum við frekar að glata sjálfstæðinu en breyta okkar mölétna lénsveldi. Þess vegna er ég hræddur um að við munum halda áfram að vera taglhnýtingar okkur hugrakkari þjóða.“ - Heldurðu að listamenn muni þola það til lengdar að vera fyrir- litnir á þennan hátt? „Blessaður vertu, margir þeirra eru hæstánægðir með það að leika hirðfífl fyrir höfðingj- ana. Þeir þrá það að vera teknir sem utangarðsfyrirbæri því þá er séns að auglýsingamaskínan taki þá upp á sína arma og búi til úr þeim séní eftir gömlu, róman- tísku formúlunni um bóhemið „sem kom inn úr kuldanum". Vandinn er að margir þeirra drepa sig á þessu, því þegar þeir eru loksins hirtir upp af götunni eru þeir fyrir löngu útbrunnir. Eina skynsamlega afstaðan er sú að listamenn heimti það sem þeim ber; að fá að vera partur af þjóðfélaginu. íslenskir listamenn standa vel fyrir sínu og þurfa ekki að sanna eitt né neitt, til að þeim sé hleypt inn í hlýjuna. Það hefur hingað til ekki verið hægðar- leikur að vera skapandi listamað- ur á íslandi og því má telja árang- urinn undraverðan. Við höfum átt fleiri en einn listamann á heimsmælikvarða, eins og sagt er, þó svo að þjóðin kunni ekki skil nema á fáeinum þessara ósk- abarna sinna.“ Laugardaqur 2. mars 1985 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA Ljóðið ... Framhald af bls. 7 um jafnöldrum þess? Það verður að fylgjast með því sjálft! (Vé- steinn Olason) ■ Ofanjarðarskáldin eru haldin þjónustulund við útgefendur, stjórnmálaflokka, siðferðispré- dikara og bókmenntafólk. Þau eru ekki á ferð í húsagörðum um nætur. Svona hefur þetta alltaf verið. Svarið er neðanjarð- arljóðagerðin. (Sjón) ■ Akademían kemur sér aldrei saman um önnur skáld en þau gömlu, núna atómskáldin, - það vill enginn taka áhættu. Menn geta gerst bókmenntafræðingar á Islandi án þess að hafa nokk- urntíma lesið samtímaljóð. ■ Það er andstyggilegt að rit- dæma og ennþá andstyggilegra að úthluta fé til rithöfunda. Núna eru 6 milljónir til úthlutunar hjá Launasjóði rithöfunda. Umsækj- endur eru 160 og fara frammá 900 mánaða laun samtals. Hvernig er þetta hægt? ■ (Spurning:) Þið segið að ljóðið sé athöfn, það eigi að fórna sér fyrir það, kasta sér útí. En gefið okkur ljóðráð: hvernig er þetta hægt í hversdagsbasli og efna- hagsbágindum? Sjón: Elskist á hverjum degi og varpið öllu frá yður að kvöldi, dansið gegnum nóttina og sofnið ekki að morgni, heldur byrjið aft- ur að elskast. ■ Ljóðið er ekki lengur tjáning heldur athöfn sem vill áframhald. Við tökum ljóðið sem lífsmáta. Við vörpum okkur utangarðs, höfum engan áhuga á útgefend- um og engan áhuga á lesendum. Skáldið á að vera óháð kenning- um. Það á ekki að hafa guð og ekki meistara. Þeir sem hafa guð og meistara pína ljóðið. En ljóð- inu líður best hjá þeim sem pínir það minnst. (Sjón) ■ í ritdómum dagblaðanna sést vel afleiðing þess að akademían bannar samtímaskáldskap: gagnrýnendur fela fávisku sína bakvið ruglingslegan flaum af út- þvældum klisjum. Ósk útgefenda um blessun akademíunnar hefur ýtt skáldunum útí fjölritaútgáfu á eigin vegum. ■ (Spurning:) Þú snýrð baki við lesendum og umræðu. Er þögnin þá það sem ljóðinu er æskilegast? Sjón: Sumir fara með ljóðin sín á mannamót, aðrir fara með þau uppá Þjóðminjasafn - menn ráða því. En um leið og ljóðið snýr baki við lesendum þá fara allir að káfa á því, - þetta er einsog í ásta- málunum. ■ Ljóðið er fyrir skáldið. Um leið og skáldið er búið að skrifa ljóðið skiptir ljóðið skáldið ekki máli lengur. Augnablik skáldsins verður aldrei skýrt. (Þorri Jó- hannsson) ■ Menn segja hér að lesandinn sé ekki til. Það er misskilningur. Skáldið sjálft - ofanjarðar eða neðanjarðar - býr til lesandann um leið ogþað býrtil ljóðið. (Vé- steinn Ólason) ■ Hér hafa verið flutt erindi og ljóð og sumt er skáldlegt en það er eitthvað í þessu sem ekki er satt. Hvað er ljóðlist? Hvað erum við? Hvað er lífið? ■ Svo koma kommar sem eru að sleikja sig upp við grasrót sem ekkert er eftir af. Svo koma bók- menntafræðingar og segja „hef- ur“ og „gerst“ og „er“. Hverjir ákveða þetta? Svo kemur fræð- ingur og minnir á ársskýrslu og segir: svona er ljóðið í dag bla bla bla. Ljóðið í dag er fínt! ■ Málinskýrðust þegar Sjón talaði um ofanjarðarskáld og neðanjarðarskáld. Ég er nú of- anjarðarljóðagerðarmaður sjálf- ur: Það er ekki hægt að setja neitt niðrá blað fyrren menn eru búnir að rífa þetta frá mér og gefa það út. Ef ég væri neðanjarðarskáld fengi ég að minnsta kosti að hreinrita. En svona er þetta nú barasta - sennilega í fyrsta lagi vegna peningagræðgi útgefenda og í öðru lagi vegna minnar eigin peningagræðgi. Annars er það þannig og hefur alltaf verið að til eru góð skáld og semja góð ljóð. Ljóðið verður ekkert drepið, hvorki með tóm- læti né öðru. (Flosi Ólafsson) ■ (Spurning:) Þú segir að skáldið eigi að rugla skilningarvitin, steypa sér í geggjun og glötun. En þarf lesandinn ekki að steypa sér í sömu geggjun og glötun og skáldið? Sjón: Ljóðið á að steypa lesandanum í glötun! ■ Hér átti að ræða um stöðu ljóðsins. Það hefur ekkert verið talað um ljóðið og það er kannski ekki hægt. Ljóðið er bara til í þögninni milli skáldsins og les- andans. Ef svo er átt þú erindi til okkar. Við teljum okkur vera svolítið sér á báti í hönnun og fam- leiðslu á vönduðum innréttingum. Við framleiðum eldhússkápa, baðskápa, fataskápa, stiga, hurðir, handrið og ýmsa sérhluti. Við smíðum einnig utan um hugmyndir þínar. Smiðir okkar sérsmíða að óskum þínum og útkoman er góð þegar lögð eru saman fagleg vinnubrögð, gott hráefni, falleg hönnun og smekkur kaupandans. 8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 2. mars 1985 Auglýsingastofan örkinO

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.