Þjóðviljinn - 25.08.1985, Side 4

Gabriel Jackson
skrifar
Höfundur þessara greina,
bandaríski sagnfræöingurinn
Gabríel Jackson, var á ferö í
Nicaragua fyrr í sumar. Þess-
ar þrjár greinar eru eins konar
vitnisburður um ástandið í
landinu eftir valdatöku Sand-
ínista. í þessari fyrstu grein
kemst höfundur að þeirri
niðurstöðu að
stjórnmálastarfsemi í Nicar-
agua beri öll einkenni fjöl-
flokkakerfis, sem myndi hald-
ast ef friður ríkti og erlend
íhlutun hætti ásvæðinu.
1. GREIN
Nicaragua er stýrt af „Frente
Sandinista de Liberación Nacio-
nal“ (FSLN), pólitískri og hern-
aðarlegri samsteypu margra
þjóðfélagsafla, sem unnu að því
frá miðjum sjöunda áratugnum
að steypa harðstjórn Somozafjöl-
skyldunnar. Eftir það tókst í júlí
1979 hefur samsteypa þessi unnið
að því að skapa í landinu samfé-
lag félagslegs réttlætis, pólitísks
frelsis, trúfrelsis, með blönduðu
hagkerfi og hlutleysisstefnu f al-
þjóðamálum.
Á mælikvarða hugmyndafræði
Frá kosningafundi Lýðræðislega Ihaldsflokksins í Nicaragua í nóvember 1984.
Sandínistabyltingin í
Nicaragua sex órum síðar
okkar tíma sækja stjórnendur
hugmyndir sínar jöfnum höndum
í smiðju marxismans og vinstri
straum innan kaþólsku kirkjunn-
ar, bæði þá er tengjast „frelsun-
arguðfræðinni" svo og til manna
eins og Helders Cámara í Brazilíu
og Romero erkibiskups í San Sal-
vador, er myrtur var fyrir ekki
löngu.
En grundvallarstefnumörkun
sína sækja stjórnendur beint til
kenninga og athafna Augusto
César Sandinos, sem túlkaðar
hafa verið og útfærðar af síðari
baráttumönnum. Má þar fremst-
an telja Carlos Fonseca, andleg-
an föður FSLN, sem drepinn var í
bardaga af Somozaliðinu árið
1976. Af núlifandi hug-
myndafræðingum Sandinista ber
hæst þá Sergio Ramírez og Tóm-
as Borge.
Sandino hershöfðingi starfaði
á grunni þrenns konar megin-
markmiða sem hann uppfyllti án
nokkurra krafna um auð eða völd
sjálfum sér til handa. Hann skóp
lítinn her bænda og námaverka-
manna til að verja alþýðu lands-
ins gegn ágangi og arðráni at-
vinnurekenda og erlendra auðfé-
laga. Hann lofaði að leggja niður
vopn og viðurkenna borgaralega
stjórn í landinu á þeirri stundu er
síðasti landgönguliðinn úr flota
Bandaríkjanna yfirgæfi hersetið
Nicaragua. Við það loforð stóð
hann árið 1933.
Að loknu borgarastríðinu
helgaði Sandino krafta sína sköp-
un samvinnufélaga landbúnaðar-
verkamanna og námaverka-
manna þar til hann var myrtur í
febrúar 1934 að undirlagi Ánast-
asio Somoza, foringja þjóðvarð-
liðsins. Þjóðvarðlið þetta var
þjálfað af Bandaríkjamönnum til
að leysa af hólmi landgöngulið-
ana bandarísku svo halda mætti
uppi „reglu“ í landinu.
Núverandi stjórn FSLN skóp á
sínum tíma alþýðuher að dæmi
Sandinos til að þjóna og vernda
arðrænda þegna samfélagsins, til
að berjast gegn erlendri ásælni og
til að skapa hagkerfi, er ekki væri
kapitalískt heldur aðlagaði sig
þörfum og aðstæðum lands og
þjóðar. Núverandi stjórnkerfi
svarar því hvorki til alræðis-
kommúnistaflokka eins og í
Sovétríkjunum, né til lýðræðis-
legs þingræðis eins og við þekkj-
um á Vesturlöndum. Sandinista-
hreyfingin er pólitísk samtök,
miklu opnari og frjálsari en kom-
múnistaflokkar eru gjarnan og
óbundnari þeim kenningaklafa,
sem svo mjög einkennir marga
slíka flokka. Á sama tíma er Nic-
aragua þróunarland, sem aldrei
hefur búið við fjölbreytt efnahag-
slíf, né.átt sterka miðstétt, né
fengið reynslu af sjálfræði í hér-
aðastjórn, en allt þetta ruddi
brautina fyrir lýðræðisþróun í
Vestur-Evrópu, á Norður-
löndum og í Engilsaxneska
heiminum.
Heiðarlegar
kosningar
Frá júlí 1979 til nóvember 1984
var framkvæmdavaldið í landinu í
höndum Ríkisráðs undir forsæti
Daniels Ortega. Þann 4. nóvem-
ber 1984 efndi Ríkisráðið til
kosninga, þar sem Daniel Ortega
var kjörinn forseti, en auk þess
var kosið þjóðþing til að semja
nýja stjórnarskrá fyrir ríkið.
Fjölmargir útlendingar voru
viðstaddir kosningarnar og hafa
vitnað um framkvæmd þeirra. Ég
las og heyrði margar ásakanir frá
stjórnarandstöðuflokkunum um
oftjeldi og ofbeldishótanir við
kosningarnar. Kosningabaráttan
var mjög stutt og einkenndist
nokkuð af tilviljanakenndum rit-
skoðunum, sem unnt var að rétt-
læta af öryggisástæðum. Þann 22.
apríl s.l. birti „La Prensa“, helsta
blað stjórnarandstöðunnar, töl-
fræðilega úttekt sem gaf til kynna
að Sandinistar hefðu aukið sinn
hlut í kosningunum með 400.000
tilbúnum atkvæðum. Enda þótt
þessi gagnrýni sé tekin til greina
að öllu leyti stendur sú staðreynd
óhagganleg að Sandinistar fengu
meira en tvöfaldan atkvæða-
fjölda sterkustu andstæðinga
sinna.
Leiðtogar stjórnarandstöð-
unnar ásökuðu Sandinista einnig
fyrir að hafa beitt óheiðarlegu
bragði á síðustu stundu með því
að lækka kosningaaldurinn úr 18
árum í 16 og að gefa hermönnum
kost á að kjósa í fyrsta sinn. En
.mér virðist næsta erfitt að auka
lýðræðið með því að neita sextán
ára fólki um kosningarétt, því í
þróunarlandi eins og Nicaragua
hafa sextán ára unglingar þegar
axlað ábyrgð hina fullorðnu.
Sama gegnir um það fólk sem
gegnir herþjónustu og landvörn-
um.
Það er einnig staðreynd að'
Sandinistar töpuðu þúsundum at-
kvæða af völdum „contra-
skæruliða", en hernaður þeirra
kom í veg fyrir að þúsundir
manna kæmust á kjörstað. Þessi
margvíslegu ásökunarefni, sem
öll hafa nokkurn sannleik að
geyma án þess þó að unnt sé að
meta gildi þeirra að fullu, hafa ýtt
undir þá gagnrýni að stjórnar-
andstaðan hafi ekki eins mörg
sæti á þingi og henni beri. Það er
einnig ljóst að vegna hernaðar-
ástandsins á landamærunum hef-
ur þingið ekki enn hafið mark-
vissa vinnu við hina nýju
stjórnarskrá.
Hvort kosningarnar 1984
verða dæmdar jákvæðar eða nei-
kvæðar frá lýðræðislegu sjónar-
miði fer að sjálfsögðu eftir þeim
mælikvarða sem beitt er. Niður-
staðan verður að sjálfsögðu nei-
kvæð sé reiknað með því að Nic-
aragua geti haldið jafn heiðar-
legar kosningar og tíðkast í Bret-
landi eða á Norðurlöndum eftir
150 ára setu spilltra einræðis-
stjórna, þar sem hið raunveru-
lega vald hefur lengstum verið í
höndum alþjóðlegra auðfélaga.
En séu kosningarnar settar í
samhengi við sögu Nicaragua þá
reynast þær, þrátt fyrir alla sína
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 25. ágúst 1985