Þjóðviljinn - 08.11.1985, Blaðsíða 5

FISKIMAL
Nálög
Tilefni þessarar spurningar
minnar er sú að fyrir liggur álits-
gerð Sigurðar Líndals lagapróf-
essors þar sem hann leiðir að því
rök að reglugerð um fyrirkomu-
lag mats og eftirlits með sjávaraf-
urðum til útflutnings, frá 15.
mars 1985 sé ekki í samræmi við
lög um ríkismat sjávarafurða sem
samþykkt voru á Alþingi 22. maí
1984. En fyrrnefndri reglugerð er
líka ætlað að túlka þau lög. Sig-
urður samdi sína reglugerð að
beiðni Péturs H. Ólafssonar fisk-
matsmanns, sem er einn þeirra
sem vefengt hefur rétt sjávarút-
vegsráðherra til þess að túlka lög-
in á þann hátt sem gert er í
nefndri reglugerð.
Ríkismatið ráði
í álitsgerð Sigurðar Líndals
segir m.a. „Hin almennt orðaða
heimild til að fela öðrum mat og
eftirlit í 1. og 14. grein laganna á
einungis við vinnsluna, sbr. orðin
á öllum stigum vinnslu í 14. grein
og 1. málsgrein.“
f öðru lagi er einsýnt að yfirmat
á öllum fiskafurðum til útflutn-
ings er algjörlega í höndum af-
urðadeildar Ríkismatsins og lög-
in hafa ekki að geyma neina hei-
mild til að fela „öðrum“ eða „sér-
stökum“ aðilum það verk.
Þetta er sá lagalegi kjarni í
álitsgerð Sigurðar sem hann rök-
styður með því að vitna í ýmsar
greinar laganna um ríkismat sjáv-
arafurða. Tilefni þess að Sigurð-
ur Líndal var fenginn til að semja
álitsgerðina var sú að sjávarút-
vegsráðherra fól Sölusambandi
ísl. fiskframleiðenda á sl. vetri út-
tekt, þ.e. yfirmat á öllum saltfiski
sem fluttur er héðan á erlenda
markaði. Síðan að þessi afhend-
ing fór fram hefur hlutverk af-
urðadeildar breyst í það að vera
stimpilstofnun útflutningspapp-
íra S.Í.F., án þess að yfirfisk-
matsmenn hafi komið nærri út-
tektinni, þ.e. ekki framkvæmt yf-
irmat. Um þetta segir Sigurður
Líndal í álitsgerð sinni.
„Það er fráleitt að Ríkismatið
gefi út útflutningsvottorð byggt á
úttektar og matsvottorðum fram-
leiðenda. Slík plögg eru engin
vottorð."
Og Sigurður heldur áfram
gagnrýni sinni á reglugerð sjávar-
útvegsráðherra og segir: „í 2.
mgr. 7. gr. segir svo. Sjávarút-
vegsráðuneytið getur þó veitt
einstökum útflytjendum með
viðurkenndar eftirlitsdeíldir sbr.
2. grein leyfi til útgáfu útflutn-
ingsvottorða til tiltekinna landa.
Sjávarútvegsráðuneytið veitir
slík leyfi til ákv. tíma að fenginni
umsögn fiskmatsráðs.“
Um þetta ákvæði í reglugerð-
inni hefur lagaprófessorinn þetta
að segja: „Eins og þegar hefui
verið sýnt fram á fer það í bága
við lögin að útflytjendur amist
yfir mati afurða til útflutnings.
Þar af leiðir að sjávarútvegsráðu-
neytið getur ekki heimilað þeim
útgáfu útflutningsvottorða ai
neinu tagi.“
Og nokkru síðar í álitsgerðinni
segir Sigurður: „Þá er í annan
stað ljóst af því sem rakið hefui
verið, að veigamikil ákvæði
reglugerðarinnar nr. 137/1985
verða ekki samþýdd lögum. Þeim
ákvæðum verður ekki beitt.“
Með lögum skal
land byggja
Hér að framan hef ég vitnað í
álitsgerð Sigurðar Líndals þar
sem hann rökstyður að lögin um
ríkismat sjávarafurða heimili
ekki þær breytingar á fram-
kvæmd útflutningsmatsins sem
Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra hefur verið og er að
framkvæma í krafti sinnar eigin
reglugerðar sem í veigamiklum
atriðum verður ekki samþýdd
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
137/1985. Eftir stendur hins veg-
ar óhögguð álitsgerð hins merka
lagafræðimanns, Sigurðar Lín-
dals um að sjávarútvegsráðherra
hafi farið út fyrir valdsvið sitt
með setningu nefndrar reglu-
gerðar og framkvæmd hennar.
Meðal kjósenda þessa lands,
hvar í stjórnmálaflokki sem þeir
standa, er talin mikil nauðsyn á
því að virðingu Alþingis sé haldið
uppi. En því aðeins er þetta hægt
að alþingismenn upp til hópa
standi vörð um þau lagafyrirmæli
sem frá Alþingi koma á meðan
þau eru í gildi. Séu alþingismenn
og ráðherrar ekki ánægðir með
þau lög sem samþykkt eru, þá er
leiðin sú að fá þeim breytt. Hitt er
fyrir neðan allt velsæmi, að gefa
út reglugerð sem stangast á við
ríkjandi lög eins og Sigurður hef-
ur sýnt fram á að sjávarútvegs-
ráðherra hafi gert. Virðingu Al-
þingis verður ekki haldið uppi
nema þessu máli verði komið á
hreint.
4/11. 1985
lögunum að áliti Sigurðar Lín-
dals.
Það hefur verið styrkur þing-
ræðisins að semja lög sem ákveða
hvað þegnunum sé heimilt og eru
ráðherrar þar ekki undanþegnir.
Hinsvegar er í flestum lýðræðis
og þingræðisríkjum tekið harð-
ara á lögbrotum ráðherra en ann-
arra manna. Þetta er eðlilegt því
þeir eiga að sjá um, hver á sínu
sviði, að farið sé að lögum. Al-
þingi var kunnugt um álitsgerð
Sigurðar Líndals á sl. vori, um að
núverandi sjávarútvegsráðherra
hefði farið útfyrir það lagasvið
sem lögin um ríkismat sjávaraf-
hefur hinsvegar ráðandi meiri-
hluti Alþingis ekkert aðhafst.
Ráðherra þessa meirihluta hefur
farið útfyrir valdsvið sitt við
framkvæmd laga, að áliti laga-
prófessors við Háskóla fslands
sem nýtur virðingar og trausts um
land allt sem sterkur fræðimaður
á þessu sviði. Á næstsíðasta degi
Alþingis á sl. vori vakti stjórnar-
andstaðan athygli á þessu
óvenjulega máli sem þá var kom-
ið fram í dagsljósið. Varnir frá
hendi ráðherra voru þá engar
nema órökstuddar fullyrðingar
um að hann hefði farið að lögum
við útgáfu reglugerðar sinnar nr.
Valdníðslan
heldur áfram
Sigurður Líndal hefur fært fyrir
því sterk lagaleg rök að með af-
hendingu úttektar og yfirmats á
saltfiski í hendur framleiðenda
eða sölustofnunar þeirra S.Í.F.
hafi ráðherra farið útfyrir vald-
svið sitt. Og að þær greinar reglu-
gerðar hans sem ekki hafi stoð í
lögum séu markleysa. En það er
meira blóð í kúnni eins og karlinn
sagði. Lögbrotin eiga sjáanlega
að halda áfram hvað svo sem lög
frá Alþingi segja. Á nýafstöðnum
yfirmatsmannafundi sem haldinn
var í Framsóknarhúsinu að
Hamragörðum 5 í Kópavogi, þar
tilkynntu sendimenn ráðherranas
yfirfisksmatsmönnum framhald-
ið. Á næstunni stendur til að haf-
ið verk ráðherrans verði
fullkomnað. Það á að afhenda
sölusamtökum framleiðenda út-
flutningsmat á freðfiski og
skreið. Eftir stendur þá eitt ríkis-
mat á saltaðri síld fyrir erlenda
markaði. En það virðist ráðherra
ekki treysta sér til að afnema eins
og stendur. hvað sem síðar verð-
ur. Á áðurnefndum fundi var sá
boðskapur líka tilkynntur að til
stæði flokkun yfirmatsmanna,
sérstaklega hér á suðvesturhorni
landsins. Það segir sig líka sjálft
að ekki er hægt að halda uppi á
ríkislaunum mönnum sem starfs-
svið hefur verið tekið frá og feng-
ið í hendur framleiðenda. Ég hef
hér að framan einungis haldið
mig við hina lagalegu hlið þessa
máls enda ættu allir að vera því
samþykkir að hún er það mikils-
verð að ekki verður frá henni vik-
ið nema með valdníðslu. En það
kalla ég valdníðslu þegar ráð-
herra fer útfyrir valdsvið sitt með
setningu reglugerðar sem stang-
ast á við gildandi lög. En fyrir því
hefur Sigurður Líndal fært rök í
sinni álitsgerð.
Að síðustu vil ég með fáum
orðum koma inn á hina faglegu
hlið málsins, en hún er sú að á
sama tíma og íslenskur sjávarút-
vegsráðherra er að afhenda fram-
leiðendum alla þýðingarmestu
þætti á útflutningsmati sjávaraf-
urða og breyta því sem eftir
stendur í eins konar skötulíki, svo
notað sé sjómannamál, þá hafa
samkeppnisþjóðir okkar á fisk-
mörkuðum heimsins afnumið hjá
sér síðustu leifar af framleðenda-
mati og allar tekið upp mjög
strangt ríkismat til að standa vörð
um þjóðarhagsmuni á erlendum
mörkuðum. Hér er farið öfugt að
og það í trássi við gildandi lög,
eins og sýnt hefur verið fram á.
Ætlar Alþingi að halda þannig
vörð um virðingu sína, að vald-
níðsla ráðherrans haldi áfram?
JÓHANN
J. E. KÚLD
urða heimila honum með útgáfu
reglugerðarnr. 137/1985 ogfram-
kvæmd hennar.
í nágrannalöndum okkar hafa
ráðherrar, undirslíkum kringum-
stæðum, orðið að hreinsa sig af
áburði sem þessum eða segja af
sér að öðrum kosti. í þessu tilfelli
á íslandi ekki yfir ráöherra?