Þjóðviljinn - 22.12.1985, Blaðsíða 15

I Danmörku eru 20 skólar sem
halda námskeið fyrir verkafólk í
ýmsum greinum. Skólarnir eru
kostaðir af ríkinu en stýrt af aðil-
um vinnumarkaðarins. I ná-
grenni við helstu fiskibæi Dan-
merkur eru skólar sem bjóða
uppá námskeið fyrir sjómenn og
fiskvinnslufólk. Sækir tífallt
fleira fiskvinnslufólk skólann en
sjómenn, þar af 90% konur.
Kennsla er ókeypis fyrir nemend-
ur. Atvinnulaust fólk heldur bót-
um sínum óskertunr meðan það
er á námskeiðum og fólk í starfi
fær launatap bætt með sömu upp-
hæð og nenrur atvinnuleysisbót-
um, eða allt að 90% af launum.
Því má skjóta hér inní að það
eina sem heyrst hefur hér á ég
landi um menntum verkafólks í
fiskiðnaði er þingsályktunartil-
laga Skúla Alexanderssonar al-
þingismanns um að taka upp
braut í fjölbrautaskólum landsins
í sjávarútvegsfræðum. Þetta er
einhver besta tillaga sem kornið
hefur fram á Alþingi í mörg ár, en
sefur nú í einhverri góðri nefnd
þingsins.
Danmörk
að því er SA og SIS segja. Spurn-
ing hlýtur að vakna: Hvernig er
það hægt? Danir segjast hagnast
á sínum fiskiðnaði, annars væru
þeir ekki í honum, segja þeir, en
Islendingar reka allt með tapi.
Það skal tekið fram að launa-
tengd gjöld eru mjög svipuð á ís-
landi og í Noregi, en aðeins lægri í
Danmörku.
Öll tæknivæðing í frystihúsum í
Danmörku og í Noregi er meiri
og betri en hér. Jón Kjartansson
segir að sjálfvirkni sé svo mikil að
varla nokkrum hlut sé lyft eða
hann fluttur til á handafli.
Noregur
í kaflanum um Noreg í skýrsl-
unni kemur fram, að meðaltím-
akaup í þeim fyrirtækjum sem
heimsótt voru, það er taxtakaup
og bónus nam frá 244 kr. ísl. og
uppí 368 kr. ísl. mismunandi eftir
því í hvaða grein fiskvinnslunnar
er unnið. f>að er tekið fram að
eftirvinna er lítil sem engin í Nor-
egi og óþekkt í Danmörku. Aftur
á móti er meðaltímakaup hér á
landi, taxti, bónus og aukavinna
174 kr. í Danmörku var tíma-
kaup með bónus að meðaltali frá
247 kr. og uppí 341 kr. íslenskar.
Það vekur athygli að í skýrsl-
unni segir að í öllum frystihúsun-
um, sem heimsótt voru í Noregi
var heitt vatn frá kælivélum not-
að til upphitunar eða uppþíðing-
ar á fiski, en tvífrysting er mjög
mikið stunduð í Noregi. í einu
fyrirtækjanna sem heimsótt var
hefur vinna ekki stöðvast í 10 ár
vegna hráefnisskorts. Segir í
skýrslunni að það sem einkenni
norskan fiskiðnað sé hve tvífryst-
ing er mikið stunduð. En meira
um nýtinguna. I Noregi er allt
afrennslisvatn frá frystihúsunum
hreinsað og föst efni notuð í dýra-
eða laxafóður, auk þess sem allur
Frœðslumál
Norðmenn hafa tekið ákvörð-
un og hrundið í framkvæmd
miklu fræðsluverkefni í fiskiðn-
aði. Aðalmarkmið verkefnisins
er að auka fagþekkingu í fiskiðn-
aði til að geta betur mætt vaxandi
kröfum í framtíðinni. Önnur
markmið eru:
Að auka álit á störfum í fiskiðn-
aði.
Að koma á iðnnámi í fiskiðnaði.
Að styrkja fræðslustarfsemi
fyrirtækjanna.
Að gera fullorðinsfræðslu
sveigjanlegri.
Að fjölga tækifærum til iðnnáms.
Að samhæfa námskeið og aðra
menntun.
Að hvetja til menntunar og starfs
innan fiskiðnaðarins.
Ástæðurnar fyrir því að Norð-
menn hafa nú farið inná þessa
braut, segir í skýrslunni, eru að
90% af norskum sjávarfurðum
eru seldar erlendis og samkepp-
nin við aðrar fiskveiðiþjóðir á
hefðbundnum mörkuðum og
uppbygging nýrra markaða krefj-
ast aukinnar framleiðni, mikillar
vöruþróunar og markvissrar
Ástandið í þessum málum er
mjög svipað í Danmörku og í
Noregi. Þó er hráefnisverð hjá
flestum fyrirtækjunum sem
nefndin heimsótti hærra í Dan-
mörku en í Noregi. í Danmörku
er kælivatn notað á sama hátt og í
Noregi, sömuleiðis er nýting á
öllu nýtanlegu sú sama. í Dan-
mörku er hægt að segja fisk-
vinnslufólki upp störfum fyrir-
varalaust vegna hráefnisskorts,
en greiða verður lágmark 4 klst.
fyrir útkall. Fólki sem sagt er upp
fyrirvaralaust vegna hráefnis-
skorts, fer strax á atvinnuleysis-
bætur sem eru 90% af launum, en
þó aldrei hærri en 8.700 krónur á
viku.
I Noregi er ekki hægt að segja
fólki upp vegna hráefniskorts
nema með 3ja daga fyrirvara.
Markaðsmál
Allar þjóðirnar þrjár sem
heimsóttar voru selja á nokkuð
öðrum mörkuðum en við, en
Norðmenn og Danir selja þó tals-
vert á Bandaríkjamarkaði eins og
við. Einn aðili sem rætt var við í
Noregi taldi ekki borga sig að
selja í 5 punda pakkningum til
Bandaríkjanna vegna of mikils
framleiðslukostnaðar. Málið er
það að enginn markaður gerir
Þrátt fyrir hverskonar tölvuvæðingu og aukna tækni í fiskiðnaði á (slandi eru
laun fiskvinnslufólks allt að 125% lægri en í Noregi og Danmörku.
úrgangur fer í dýrafóður. Sem
fyrr segir fer afskurður flaka í
marning sem seldur er háu verði.
Hér á landi fer þetta allt í gúanó
eða í skolpleiðslur til sjávar.
í skýrslunni segir svo unt viðtöl
sem nefndarmenn áttu við stjórn-
endur norskra fiskvinnslufyrir-
tækja um álit þeirra og viðhorf til
íslenskrar fiskvinnslu:
1. Vinnuhraði of lítill.
2. Of margt fólk í framleiðsl-
unni.
3. Mikið gert af því að flytja
fiskinn frá einum stað yfir á ann-
an.
4. Frystihúsin of langt frá lönd-
unarstað.
markaðsþróunar. Nýjar fram-
leiðsluaðferðir og ný tækni ryðja
sér til rúms í iðnaðinum. Þá tala
Norðmenn um að takmarkaðar
veiðar hefðbundinna tegunda og
nýting tegunda sem ekki hafa
verið nýttar áður krefjast aukinn-
ar fjölhæfni í fyrirtækjum.
aðrar eins kröfur til fullkominnar
gerilsneyðingar og sá bandaríski.
Þar má ekki sjást korn hvað þá
hreistur eða bein. Þetta stafar af
því að Bandaríkjamenn eru ekki
fiskneysluþjóð. Aðeins á milli
1% og 2% þjóðarinnar borðar
fisk. Það rná því segja að þar sé
óplægður akur fyrir þá sem nenna
að kenna Bandaríkjamönnum að
borða fisk, eins og við íslending-
ar erum að gera, en það er dýr
kennsla, því hráefnið verður að
vinna svo mikið og nákvæmt að
ekki finnist á því kusk.
Norðmenn selja sinn fisk til
Svíþjóðar, Finnlands, Bretlands,
Frakklands, V-Þýskalands,
Tékkóslóvakíu, Ungverjalands
og Bandaríkjanna.
Danir selja til Bandaríkjanna,
Bretlands, Frakklands, annarra
Norðurlanda, Japans, Grikk-
lands, Nígeríu, Kanada, Sviss,
Spánar, Belgíu, Ástralíu svo
dæmi séu tekin. Fiskurinn, bæði í
Noregi og Danmörku, er unninn í
hinar ýmsu pakkningar, en mest í
blokk og neytendapakkningar.
Fyrirtækin sem heimsótt voru í
Englandi selja mest á heima-
markaði, en einnig nokkuð til
Evrópulanda og Mið-
Austurlanda.
Og hvað svo?
Hvaða lærdóm ætli íslenskir at-
vinnurekendur dragi nú af þess-
ari skýrslu, en þeir áttu, sem fyrr
segir fulitrúa í ferðinni og eru því
aðilar að skýrslugerðinni. Sumir
segja að útkoma skýrslunnar hafi
dregist vegna þess að vinnu-
veitendur voru að reyna að finna
leiðir til að gera sinn hlut heldur
skárri en hann er, þ.e. finna not-
hæfar skýringar og skella nú allri
skuld á orminn. Ekki skal dregið
úr því að ormatínsla sé okkur dýr,
en hún getur ekki verið öll skýr-
ingin. Áður en hún varð svo stór
þáttur í flakasnyrtingu sem fisk-
verkendur segja hana vera nú,
var munurinn á kjörum íslensks
fiskvinnslufólks og fiskvinnslu-
fólks í Noregi svona mikill. Það
er ekkert nýtt að bent sé á hinn
mikla kjaramun á íslandi annars
vegar og öðrum Norðurlöndum
hins vegar. Ég held að það hljóti
að vera öllu venjulegu fólki
óskiljanlegt að Danir geti greitt
allt að 123% hærri laun og 100%
hærra hráefnisverð en selt til SH
á sama verði og íslendingar gera.
Á fréttamannafundi sem hald-
inn var við útkomu skýrslunnar
var sagt að boðað yrði til ráð-
stefnu um þetta mál í byrjun
næsta árs og er það gott. Aftur á
móti dregur það nokkuð úr von
manna um raunverulegar úrbæt-
ur þegar horft er til skýrslu
þeirrar um hollustuhætti og að-
búnað á vinnustöðum fisk-
vinnslufólks sem kom út á vegum
ASÍ og VMSÍ fyrir rúmu ári síð-
an. Niðurstaða þeirrar skýrslu
var vægt sagt alvarlegur álits-
hnekkir fyrir frystihúsaeigendur,
sem og aðra fiskverkendur. Þar
kom fram að með betri aðbúnaði
væri bæði hægt að stórauka af-
köst og fækka veikindadögum.
Að einu ári liðnu frá útkomu
þeirrar skýrslu var það tilkynnt á
fyrrnefndum fréttamannafundi
að loks nú væri búið að skipta um
nefnd, sem hefði að vísu ekki
tekið til starfa, en myndi gera það
innan tíðar, til að kanna þetta
mál.
Þessi nýja skýrsla Kjararann-
sóknarnefndar er harður áfellis-
dómur yfir íslenska fiskverkend-
um. Hvort þeir draga lærdóm af
henni er annað mál, en það hlýtur
að verða verkefni verkalýðsfélag-
anna að krefjast sömu launa fyrir
sitt fólk hér á landi og kollegar
þess fá í Noregi og í Danmörku.
Það er svo atvinnurekenda að
kippa því í liðinn sem að er hjá
þeim, samanborið við fiskiðnað-
inn áNorðurlöndum. Það að hafa
1 hlutina í jafngóðu lagi hér og þar
er einvörðungu mál atvinnurek-
enda, sem verkalýðsfélögin geta
ekki tekið tillit til.
-S.dór
Sunnudagur 22. desember 1985 ÞJÓOVILJINN - SIÐA 15