Þjóðviljinn - 30.01.1986, Blaðsíða 17

HEIMURINN
Geimferjuslys
Bandaríkjamenn harmi slegnir
Andrúmsloftið svipað ogþegar Kennedy var myrtur. Challengerslysið setur verulegtstrik í reikning bandarískra
Kanaveralhöfða — Björgunar-
skip leituðu í gær að leifunum
af bandarísku geimferjunni
Challenger sem sprakk
skömmu eftir flugtak í fyrra-
dag. Skipin hafa fundið töiu-
vert af braki úr ferjunni en talið
er óhugsandi að nokkurt
þeirra sem í henni voru hafi
komist lífs af. Enn hefur engin
skýring verið gefin á slysinu.
Talsmenn bandarísku
geimferðastofnunarinnar,
NASA, vörðust í gær allra fregna
af hugsanlegum orsökum slyss-
ins. Sögðu þeir að öllum áform-
um um ferðir geimferjanna yrði
skotið á frest þar til rannsókn á
orsökum slyssins í fyrradag lýkur.
Það gæti tekið langan tíma því
þegar eldur kom upp í banda-
rísku geimfari árið 1967 og kost-
geimrannsókna,
aði þrjá geimfara lífið tók rann-
sóknin 22 mánuði.
Ýmsir sérfræðingar leiddu í
gær getum að því hvað hefði
grandað Challenger sem vóg 100
tonn og kostaði 50 miljarða
króna. Aður en sprengingin varð
sáust eldtungur leika um elds-
neytistank burðareldflaugarinn-
ar en hann var tvískiptur og
geymdi annar hlutinn fljótandi
vetni en hinn fljótandi súrefni.
Töldu sérfræðingarnir hugsan-
legt að leki hefði komið að tank-
inum og efnin blandast saman en
við það getur orðið sprenging.
Talsmenn NASA vísuðu á bug
getgátum um að ísing hefði getað
valdið slysinu en mjög kalt var á
skotstað þegar flugtakið átti sér
stað og hafði því verið frestað um
tvo tíma af þeim völdum.
Áætlunin um flug geimferj-
þám. Stjörnustríðsins.
Geimferjan Challenger sem fórst í
fyrradag sést hér við störf úti í
geimnum fyrir tveimur árum.
anna hefur staðið yfir í fimm ár og
verður henni nú frestað um óá-
kveðinn tíma. Áformað hafði
Engar skýringar
verið að fara 15 ferjuflug á þessu
ári. Slysið í fyrradag getur sett
verulegt strik í reikning banda-
rískra geimvísindamanna og er
talið hugsanlegt að það geti vald-
ið töfum á tilraunum með
geimvarnaráætlun Reagans for-
seta. Bandaríska varnamálaráðu-
neytið hefur notfært sér geimferj-
ur að talsverðu leyti við rann-
sóknir tengdar Stjörnustríðinu og
hafði áformað enn frekari notkun
ferjanna á næstu mánuðum og
árum.
Bandaríkjamenn voru harmi
slegnir vegna slyssins og sögðu
margir að hugarástand þeirra
væri ekki ósvipað því sem greip
um sig þegar John F. Kennedy
forseti var myrtur í Dallas haustið
1963. Víða voru hengdar upp
myndir af sjömenningunum sem
fórust með Challenger, í
kauphöllinni í New York var fyr-
irskipuð einnar mínútu þögn í
virðingarskyni við hina látnu og
margir bandaríkjamenn sóttu
kirkju.
Erlendir þjóðhöfðingjar um
víða veröld sendu bandarískum
stjórnvöldum samúðarkveðjur í
gær, þám. Jóhannes Páll páfi,
Mikhail Gorbatsjof leiðtogi So-
vétríkjanna, Li Xiannian forseti
Kína, Helmut Kohl kanslari
Vestur-Þýskalands og Margaret
Thatcher forsætisráðherra Bret-
lands. Sjónvarpsstöðvar um allan
heim sýndu atburðinn í fréttatím-
um og til þess var tekið að sjón-
varpið í Kína varði fjórum mínút-
um í upphafi aðalfréttatíma dags-
ins í umfjöllun um slysið. Er það
mjög sjaldgæft að erlendum við-
burðum séu gerð svo mikil skil í
kínverska sjónvarpinu.
Haítí
Dagar Baby Doc brátt taldir?
Erlendir sendimenn telja sennilegtað herinn taki völdin. Róstusamt á
Haítí undanfarna daga. Kaþólska kirkjan virk íandófinu
Cap Haitien — Erlendir sendi-
menn á eynni Haítí i Karíbahaf-
inu segja þessa dagana að
ekki sé ósennilegt að innan
tíöar verði bundinn endir á
veldi Duvalier feðga sem
drottnað hafa yfir eyjarskeg-
gjum í 28 ár. Telja þeir líklegt
að herinn steypi honum úr
stóli og flest bendir til að íbúar
eyjarinnar muni fagna því.
Það sem veldur þessum bolla-
leggingum er að undanfarna daga
hafa orðið miklar róstur í borg-
inni Cap Haitien á norðurhluta
eyjarinnar. Stjórnarherinn hefur
mætt mótmælendum af mikilli
hörku, 3 hafa fallið og yfir 30
særst. Mótmælendur eru stað-
ráðnir í að halda andófi sínu til
streitu og fara fram undir kjör-
orðinu „Niður með Duvalier!"
Líkir fréttamaður Reuters
stemmningunni í borginni við
andrúmsloftið sem ríkti í Teher-
an, höfuðborg írans, vikurnar
fyrir fall keisarans árið 1979.
28 ára ognarstjórn
Veldi Duvalier-ættarinnar hef-
ur staðið á Haítí síðan Francois
Duvalier, oftast nefndur Papa
Doc, varð forseti og einvaldur
árið 1958. Papa Doc ríkti með
harðri hendi og voru lífvarðar-
sveitir hans sérstaklega illræmdar
fyrir pyndingar, morð og önnur
ofbeldisverk. Voru starfshættir
þeirra ekki ósvipaðir og hinna
hötuðu dauðasveita í Mið- og
Suður-Ameríku. Með aðstoð
þessara sveita hélt Papa Doc íbú-
um eyjarinnar, sem nú eru um 6
miljónir, niðri svo enginn þorði
að æmta.
Árið 1971 féll Papa Doc frá og
eins og í hverju öðru fjölskyldu-
fyrirtæki tók sonur við af föður.
Sonurinn, Jean-Claude Duva-
lier, oftast nefndur Baby Doc,
hefur haldið íbúunum í sömu fá-
tæktinni og faðir hans gerði. Hins
vegar hafa ekki farið sömu sög-
urnar af grimmd sonarins og þess
gamla.
Haítí er í hópi fátækari ríkja
heims og meirihluti íbúanna
dregur fram lífið á tekjum sem
samsvara rúmlega 4.000 krónum
á ári. Vannæring er útbreidd og
ömurleikinn ríkir í allri sinni nekt
í fátæktarhverfum borganna.
Það er mikið ginnungagap milli fá-
tæktarbælanna í borgum Haítí og
þeirra glæsihalla sem ...
... lífstíðarforsetinn Jean-Claude
„Baby Doc“ Duvalier hefur komið sér
upp um víða veröld. Að ekki sé
minnst á alla minkapelsa eiginkon-
unnar.
Andspænis þessu standa svo
stórhýsi fámennrar yfirstéttar og
glæsilegastar eru villur Baby Doc
og skyldmenna hans. Reyndar
segja erlendir sendimenn að
húsakaup hans hafi að undan-
förnu einkum átt sér stað er-
lendis. Hann hafi komið sér upp
fjölda glæsihalla víðsvegar um
heiminn.
Sagt er að andstaðan gegn
Baby Doc hafi magnast um allan
helming þegar hann giftist fyrir
nokkrum árum. Kona hans, Mic-
hele sem er 34 ára gömul, fer í
tíðar innkaupaferðir í dýrustu
verslanir Evrópu og hún mun
eiga eitthvert glæsilegasta safn
minkapelsa í víðri veröld þótt
veðurfarið á Haíti ýti ekki
beinlínis undir slíkar fjárfesting-
ar.
Byltingin
að hefjast?
Eins og áður segir eru flestir
erlendir sendimenn í höfuðborg-
inni, Port-au-Prince, þeirrar
skoðunar að dagar Duvalier á
forsetastóli séu brátt taldir. Telja
þeir sennilegast að herinn velti
honum og sendi hann í útlegð.
Margir íbúar í Cap Haitien sem
fréttamaður Reuters ræddi við
kváðust myndu fagna valdatöku
hersins ef hún þýddi að þeir losn-
uðu við Baby Doc.
Margir töldu einnig að vegna
nálægðar Haítí við Kúbu fylgdust
bandarísk stjórnvöld grannt með
gangi mála á eynni. Er talið lík-
legast að þau muni í það minnsta
grípa til sinna ráða bak við tjöldin
til að koma í veg fyrir að eftir-
menn Duvalier verði of róttækir.
Kaþólska kirkjan tekur virkan
þátt í andófi almennings. Til
dæmis hófust óeirðirnar nú í vik-
unni á tröppum dómkirkjunnar í
Cap Haitien þar sem fólk safnað-
ist saman, gerði hróp að her-
mönnum, veifaði krossum og
leitaði skjóls í kirkjunni þegar
hermenn réðust til atlögu. í gær
stóðu prestar í samningavið-
ræðum við hermenn sem höfðu
sjúkrahús borgarinnar á sínu
valdi um að fá lík þeirra sem féllu
í óeirðunum svo hægt væri að
veita þeim verðuga útför.
Flestir sem fréttamaður ræddi
við voru sammála um að
óeirðirnar í Cap Haitien boðuðu
straumhvörf í andófinu gegn
Baby Doc. „í fyrsta sinn stóð
fólkið augliti til auglitis andspæn-
mis hermönnum og hrópaði
„Niður með Duvalier!“,“ sagði
kennari einn og bætti við: „Á því
leikur enginn vafi, þetta var stórt
skref fram á við í andófinu."
Margir tóku svo sterkt til orða að
kalla andófið fyrsta skrefið í bylt-
ingunni.
I gær ríkti mikil spenna í Cap
Haitien þar sem Kristófer Kól-
umbus steig fyrst á land árið
1492. Á yfirborðinu var allt ró-
legt, verslanir voru lokaðar, fáir á
ferli og bílaumferð sáralítil. Út-
varp kaþólsku kirkjunnar endur-
sendi ræðu sem Jóhannes Páll
páfi hélt þegar hann heimsótti
Haítí árið 1983 og íbúar Cap Ha-
itien stilltu tæki sín á hæsta styrk.
Rödd páfa hljómaði um göturnar
og fólkið fagnaði þegar hann
skipti yfir í kreólamál, tungu
innfæddra, og sagði: „Verið hug-
rökk, ég er með ykkur, treystið
mér.“
Skák
Samkomulag
um einvígi
Karpofs og
Kasparofs
Luzern — Heimsmeistarinn í
skák, Garrí Kasparof, féllst í
gær ár að sltðra sverðið í stríði
sínu við Alþjóða skáksam-
bandið, FIDE, og taka þátt í ein-
vígi um heimsmeistaratitilinn
gegn Anatolí Karpof.
Einvígið á að hefjast í lok júlí
eða byrjun ágúst í Lundúnum.
Síðan er hugmyndin að flytja ein-
vígið til Leníngrad og ljúka því
þar. Báðir keppendúr hafa þó
látíð í ljósi óskir um að allt einvíg-
ið verði háð á sama stað og helst
munu þeir vilja keppa í heima-
landi sínu, Sovétríkjunum.
Lundúnaborg bauð uþb. 40
miljónir króna í verðlaunafé en
Leníngrad rúmlega 20 miljónir.
Ekki hefur verið ákveðið hvernig
kostnaðinum við verðlaunin
verður skipt ef einvígið fer fram á
báðum stöðum. Samkvæmt ein-
vígisreglum tefla þeir Karpof og
Kasparof 24 skákir og verða regl-
ur þær sömu og í einvíginu í
Moskvu í haust.
ERLENDAR
FRÉTTIR
haraldsson/R EUTER
...51 % breskra kjosendur telja að
Margaret Thatcher forsætisráð-
herra beri að segja af sér áður en
kjörtímabil hennar rennur út
snemma árs 1988. 55% kváðust
vantrúaðir á skýrlngar hennar á
blrtingu bréfs til Michaels Heselt-
ine varnarmálaráðherra...
...Leiðtogi skæruliða í Úganda,
Yoweri Museveni sem er fertugur
að aldri, var í gær skipaður forseti
landsins. 100.000 íbúar höfu-
ðborgarinnar Kampala fögnuðu
valdatöku hans við hátíðlega at-
höfn í gær...
...Deng Xiaoping leiðtogl Kína-
veldis og maður ársins í banda-
ríska vikuritinu Time er sagður
vera við bestu heilsu. Sögur um
hið gagnstæða hafa komist á kreik
vegna þess að leiðtoginn hefur
ekki komið fram opinberlega siðan
stuttu fyrir jól...