Þjóðviljinn - 26.07.1986, Síða 7

MÖDlflUINN
Umsjón:
Þórunn
Sigurðardóttir
Eitt af verkum Pic-
assos, „Dora
Maar“.
Pablo Picasso
meö skulptúr af
Jacqueline.
Samuel og
Ustasnobbin
NART
Mimensemblen frá Svíþjóð
Leikstjórn, kóreógrafía:
Per Eric Asplund
Handrit: Per Erlc Asplund og
Lena Olfgörs
Leikmynd: Martin Sjöberg
f síðasta hefti af „alþýðufræð-
aranum" Samúel má finna óund-
irritaðan greinarstúf um Picasso-
sýninguna að Kjarvalsstöðum.
Þar er komist að mörgum athyg-
lisverðum og bráðfyndnum nið-
urstöðum um Picasso, verk
hans, ekkjuna Jacqueline og
Forseta lýðveldisins, frú Vigdísi.
Hvort fréttin er tilviljun ein skal
ósagt látið. Hitt er víst að hún er
þannig skrifuð að „óundirritaður"
vill greinilega láta taka sig alvar-
lega. Vonandi boðar þetta ekki
sinnaskipti hjá ritstjórn blaðsins,
því hörmulegt væri ef Samúel
hætti að vera blað þeirra sem
áhuga hafa á bónuðum bílum og
berum stelpum. Það hefur nefni-
lega enginn fitnað á menningars-
krifum og þótt ritstjóri blaðsins sé
hinn mesti galdrakarl getur hann
áreiðanlega ekki fremur en aðrir
grætt á menningunni.
Hann, eða óundirritaður í
nafni hans, gerir þó heiðarlega
tilraun til að lauma gróðavænlega
matreiddu menningarefni inn í
síðasta heftið og notar til þess
gamla trikkið; það að þyrla upp
moldviðri hneykslis kringum
einn stærsta menningarviðburð
Listahátíðar 1986. Til þess fær
hann sér stækkunargler eins og
góðum rannsóknarblaðamanni
sæmir. Ekki hefur hann lengi
skoðað áður en hann kemst að
því að listamanninum hefur láðst
að árita flestar myndirnar að
Kjarvalsstöðum. „Aha, doktor
Watson! Listamaðurinn hefur
ekki kvittað fyrir þær vegna þess
að þær eru of lélegar til að hann
vilji setja nafn sitt við.“
En Sherlock Holmes glevmir
einu; nefnilega því að ekkjan
Jacqueline á myndirnar. Og hvað
táknar það? Jú, að myndirnar
hefur listamaðurinn ekki haft
tíma, eða vilja til að selja áður en
hann dó. Og hvenær kvitta flestir
eftirsóttir og heimsfrægir lista-
menn undir myndir sínar? Jú,
einmitt þegar þeir selja þær. Og
hvers vegna ekki fyrr? Vegna
þess að það væri að bjóða heim
innbrotsþjófum að liggja með of
mikið af dýrum, óseldum og árit-
uðum málverkum heima hjá sér.
Þetta hefði hver heilvita maður
getað sagt sér, eða er það e.t.v,
siður Samúelsmanna að kvitta
allar ávísarnir í tékkheftum sín-
um og geyma áður en þeir fylla
þær út og framselja? Bágt á ég
með að trúa því upp á svo slynga
útgefendur. En málverk árituð af
listamanni á borð við Picasso eru
í hagfræðilegum skilningi ekki
annað en kvittaðar og óútfylltar
ávísanir. Reyndir þjófar gætu
haft miljónir upp úr stuldi á einu
slíku verki. Nafnlaust er verkið
nokkuð óhult, því listamaðurinn
á þess kost að sverja það af sér ef
því er stoiið og þar með hafa þjóf-
arnir lítiö upp úr krafsinu.
Hvað segir þetta okkur? Að á-
ritun listamanns hefur ekki list-
rænt gildi heldur hagfræðilegt.
Og hvað segir það okkur um þá
Samúelsmenn? Ekki neitt minna
en það að þegar þeir væna forseta
íslands og aðra um listasnobb, fer
fyrir þeim eins og kúm bóndans
þegar þær fóru að kvarta undan
fjósalykt. Þeir eru nefnilega sjálf-
ir hin örgustu listasnobb. Því
hvað er listasnobb? Það er sá sem
ekki getur myndað sér persónu-
lega skoðun á listrænu gildi lista-
verks öðru vísi en hengja hatt
sinn á önnur gildi, einkum hag-
fræðileg, sem ekki koma listinni
sjálfri neitt við.
HALLDOR
B. RUNÓLFSSOt 'aM
Þar eð rannsóknarblaðamaði
Samúels sá fáar sem engar áritar
ir á verkum Picassos á Kjarvali
stöðum, var hann eins og fiskur
þurru landi. Hann gat ekki mync
að sér skoðun á verkunum. En
stað þess að viðurkenna takmör
sín og segja heiðarlega við sjálfa
sig að hann hafi því miður ekki v
á listum, íklæðist „óundirritaður
öðrum búningi listasnobbsin:
nefnilega tötrum blaðurskjóc
unnar sem reynir að sannfæra sé
takmarkaðri um ótvíræða séri
ræðiþekkingu sína. En Samúel t
huggunar má segja að það þur
einstakar gáfur til að hlaup
svona rækilega á sig í jafn stutti
grein. Því segi ég: „Strákar, svík
ið ekki núverandi lesendur Sam
úels. Haldið ykkur við það ser
þið hafið þekkingu á: bónaða bíl
og berar stelpur. Látið öðrum
eftir menninguna. Það er hvort
sem er ekkert á henni að græða í
þeim skilningi sem þið leggið í
það orð.“
En lítum nánar á forsendur
málsins. Það er fráleitt að ætla að
þeir Samúelsmenn hafi fundið
það upp hjá sjálfum sér að rann-
saka áritanir á málverkunum að
Kjarvalsstöðum. Trúlegra er að
einhver „gáfumaðurinn“ hafi
gaukað þessu að þeim. Og þar
erum við enn komin að vand-
ræðum sem rekja má til bágbor-
innar, almennrar uppfræðslu.
Svo virðist sem menn hafi búist
við allt öðru af Picasso-
sýningunni en því sem þeir sáu.
Þeir hafae.t.v. haldið að þarværi
að finna frægustu verk málarans,
þau sem prýða svo margar gjafa-
bækur og sýna einungis brot af
heildarframleiðslu listamanns-
ins.
Þegar sú von brást, hlupu þeir í
fýlu og þá var hendi næst að ata
sýninguna auri. Þar leggst lítið
fyrir landann eins og svo oft þeg-
ar hann fer með fleipur. Því hver
er bættari að sjá listaverk sem
hann gjörþekkir og veit af tugum
bóka hvaða gildi hafa? Hver æfist
í þeirri íþrótt að skoða listaverk,
þegar hann getur lesið sér til á
ótal stöðum hvaða skoðanir hann
eigi að hafa á þeim? Það fylgir
nefnilega sú blessun sýningunni á
Kjarvalsstöðum að hana er ekki
auðvelt að lesa af listaverkabók-
um, því verkin eru ekki í flokki
þeirra þekktustu eftir listamann-
inn. En þau eru ekki verri fyrir þá
sök, nema síður sé. Þau gera
nefnilega auknar kröfur til okkar
og heimta að við skoðum þau á
heiðarlegan og umbúðalausan
hátt.
Ég vil ekki trúa því á obbann af
samlöndum mínum að þeir þori
ekki að líta inn á Kjarvalsstaði og
mynda sér óvilhallar skoðanir á
því sem fyrir augu ber. Það eru
nefnilega forsendur allrar list-
skoðunar að menn virði það sem
fyrir augu ber og svari því svo
með sjálfum sér hvaða gildi það
hafi. Til þess þurfa þeir að sam-
hæfa huga og tilfinningar, en ekki
hlaupa eftir því sem misvitur
náunginn segir þeim. Vissulega
krefst það þjálfunar að mynda sér
óhlutdræga og persónulega
skoðun á listum, en sú þjálfun er
vart flóknari sú sem aðrir þættir
þjóðlífsins útheimta.
Fyrr eða síðar standa allir
menn frammi fyrir því að þurfa
að beita eigin dómgreind án utan-
aðkomandi hjálpar. Ég býst t.d.
við að flestir íslendingar sem
binda trúss sitt og ganga í hjóna-
band geri það á eigin ábyrgð. Hví
ætti þeim að veitast erfiðara að
gera upp við sig listrænar spurn-
ingar en velja sér maka til fram-
búðar?
Það dæmalausa dómgreindar-
leysi sem herjar á Vesturlönd í
skjóli frekjulegs auglýsinga-
skrums, virðist gera mönnum sí-
fellt erfiðara að mynda sér sjálf-
stæðar, persónulegar og frum-
legar skoðanir um hvaðeina.
Hvar endar þetta? Er nýr Göbb-
els í nánd? Ég spyr, því eftir því
sem Bragi Ásgeirsson segir um
þverrandi aðsókn að Kjarvals-
stöðum (Mbl. 24.7), þá er það
ekki nýr Picasso sem mest ítök
hefur meðal almennings.
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7.