Þjóðviljinn - 15.08.1986, Side 9

M 1 -*r WM. W
«IilÍÍÍM
mmm
mmá

■MyýX-yy.
vXrXrf*

lÍfáÍl
á eftir áttu svo þeir Hörður
Bjarnason sendiráðunautur og
Guðmundur Eiríksson þjóðrétt-
arfræðingur nokkra fundi um
málið með dr. Calio í viðskiptar-
áðuneytinu bandaríska og starfs-
mönnum hans. Greinilega voru
svör íslensku sendimannanna
ekki nægilega greinargóð, - að
minnsta kosti vildi sá góði dokt-
or, Calio, fá Halldór aftur utan.
Og Halldór beislaði fákinn einn
ganginn enn og mætti til fundar
við Calio þann 16. júlí. Þar var
Bandaríkjamönnum gerð frekari
grein fyrir áformaðri ráðstöfun
hvalafurða sem vísindaveiðarnar
gætu af sér.
En Calio var ekki sáttur við
svör íslenska sjávarútvegsráð-
herrans. Hann fann þef af mis-
jöfnu og vildi frekari sundur-
greiningu á ráðstöfun afurðanna.
Teningunum var kastað - Banda-
ríkjamenn lýstu því strax yfir að
loknum lestri hinna nýju upplýs-
inga að þetta gætu þeir einfald-
lega ekki sætt sig við.
Strax á þessum fundi hótaði dr.
Calio viðskiptaþvingunum, nema
því aðeins að hvalveiðarnar yrðu
stöðvaðar strax.
Beinaskýrslan
Á fundinum með dr. Calio
hafði áður ríkt „mjög góður
andi“, að sögn forsætisráðherra.
Bandaríkjamenn tóku hins vegar
gagngerum sinnaskiptum þegar
þeir fengu hina svokölluðu
„beinaskýrslu" í hendur. Þar
kom nefnilega augljóslega fram,
að Halldór Ásgrímsson var í
heldur barnalegum blekkingaleik
við þá. Einsog áður sagði var
samþykkt á þinginu í Malmö að
meginhluti hvalafurðanna skyldi
fara til neyslu innanlands. Á
furðu bernskan hátt ætlaði Hall-
dór ráðherra að fara í kringum
þetta með því að segja að beinin
(sem skýrslan dró nafn sitt af hér í
Þjóðviljanum), spikið, blóð og
innyfli væru um 53 prósent af
þunga hvalsins og þarmeð meiri-
hluti afurðanna! Þetta yrði eftir
innanlands „til neyslu" (!!) en allt
kjötið yrði flutt út til Japans! í
reynd þýddi þetta að hinar nýtan-
legu afurðir yrðu allar fluttar út
einsog fyrir veiðibann, en draslið
og úrgangurinn, sem ekki er nýtt,
yrði eftir innanlands. Auðvitað
var þetta ekkert annað en fárán-
legur feluleikur, og mistök af
hálfu Halldórs. Með.engu móti er
hægt að teygja Malmö samþykk-
tiná 1 til að réttlæta þetta.
Þessi mjög svo frjálslega túlk-
un sjávarútvegsráðherra á sam-
þykktinni réttlætir hins vegar á
engan hátt hin fordæmanlegu
viðbrögð Bandaríkjamanna. Þeir
gátu með gildum rökum haldið
því fram að íslendingar færu ekki
að alþjóðasamþykkt urn málið.
En rísi ágreiningur milli ríkja er
fyrst reynt að leysa hann með við-
ræðum, reynt að sætta sjónar-
mið. í tilviki þjóða sem hafa „sér-
stakt vináttusamband" sín á milli
- einsog Bandaríkjamenn tönnl-
ast sífellt á við okkur íslendinga
þegar þeir þurfa pláss fyrir frek-
ari hernaðarumsvif - er auðvitað
enn sjálfsagðara að freista
lausnar með viðræðuleiðinni.
Bandaríkjamenn sýndu hins veg-
ar sitt rétta eðli. Þeir tóku þann
kost að hundsa allar eðlilegar
samskiptareglur og beittu hótun-
arvaldi á fyrsta stigi deilunnar. Sá
góði doktor Calio gaf íslending-
um tveggja daga frest í upphafi til
að fresta veiðunum. Ella myndi
viðskiptaráðherra Bandaríkj-
anna neyðast til að leggja til við
forsetann að þvingunum yrði
beitt á íslendinga. Svona fram-
koma er auðvitað fáheyrð í milli-
ríkjaviðskiptum.
Gersamlega án tillits til þess
hvort menn eru með eða á móti
hvalveiðum hljóta allir að mót-
mæla svona vinnubrögðum.
Samninga: já. En að beygja sig
fyrir hótunum: NEI! Sjálfstæð
þjóð lætur ekki uppivöðslusama
stórþjóð beygja sig mótstöðu-
laust með hótunarvaldi. Þess-
vegna átti ríkisstjórnin að mót-
mæla þvingunarhótunum Banda-
TÍkjamanna harðlega þegar í
stað. En hún hefði jafnframt átt
að bjóða upp á viðræður unt mál-
ið þar sem hefði mátt leggja til
breytingar þannig að útflutningur
afurðanna væri betur í samræmi
við alþjóðasamþykktir.
Upphaflega voru viðbrögð
ríkisstjórnarinnar, fyrst og fremst
Steingríms og Halldórs, mjög af
hinu góða. Halldór kvað
nauðsynlegt að endurskoða öll
samskipti ríkjanna létu Banda-
ríkjamenn ekki af derring sínum.
En stuðningur kom enginn frá
Sjálfstæðisflokknum. Ráðherrar
hans þögðu þunnu hljóði. Matt-
hías utanríkisráðherra fór í felur
og bókstaflega lét málið ekkert til
sín taka.
Framsóknarráðherrarnir
þorðu ekki að standa einir - án
ráðherra Sjálfstæðisflokksins.
Blaðinu var snúið við á einni
nóttu. Þvert ofan í stólpakjaft
fyrstu daga deilunnar var veiðun-
umfrestað. Ogeftir viðræður dró
ríkisstjórn niður fánann og gafst
upp fyrir nær öllum kröfum
Bandaríkjamanna. Við sátum
eftir með óbragð hins barða þræls
í munninum - en að vísu snöggt-
um betri skilning á eðli og „vin-
áttu" Bandaríkjamanna.
Hroki
Bandaríkjanna
Yfirgang einsog þann sem
Bandaríkjamenn sýndu íslend-
ingum er ekki hægt að þola. Sam-
úð eða andstaða við hvalveiðar
skiptir þar engu máli, - heldur er
hér spurt hvort, stórþjóð eigi að
takast að leysa deilur með hreinni
valdbeitingu - eða viðræðum.
Hroki Bandaríkjamanna er hins
vegar slíkur, að þeir töldu sér
ekki skylt eða þarft að ræða málið
við fslendinga. Þeir börðu fram
lausn með hótunum.
En ef til vill er afstaða þeirra
skiljanleg. Núverandi ríkis-
stjórnarflokkar hafa ævinlega
beygt sig fyrir öllum kröfum sem
koma að vestan. Þegar Banda-
ríkjamenn hafa þurft landrými
undir nýjar herstöðvar, ratsjár-
stöðvar, olíuhafnir eða önnur
mannvirki hefur þessum flokkum
aldrei dottið annað í hug en láta
þeim allt eftir. Þetta fordæmi um
undirlægjuhátt og linku til
margra ára setur að sjálfsögðu
mark sitt á samskipti ríkjanna, og
í því ljósi er hægt að skýra hinn
dæmafáa ruddaskap Bandaríkja-
manna. Þeirerueinfaldlegavanir
að setja fram kröfur í viðskiptum
við íslendinga - og fá þeim fram-
gengt án málalenginga.
Hræsni Bandaríkjamanna birt-
ist einnig vel í því, að sama dag og
þeir settu fram hótanir um við-
skiptaþvinganir gegn íslending-
um, þá afneitaði Reagan forseti í
ræðu að setja þvinganir sama eðl-
is á suður-afrísk stjórnvöld sem
drepa menn í hundraðatali árlega
- en láta að vísu hvali í friði.
Hvernig má skilja svona fram-
ferði?
Japanska leiðin
Bandaríkjamenn lofuðu við
lausn deilunnar að beita íslend-
inga ekki beinum viðskiptaþving-
unum. En það var hins vegar
aldrei ætlan þeirra. í samtali milli
íslensks sendinefndarmanns og
eins af stafsmönnum Baldrigde
viðskiptaráðherra kom fram, að
Bandaríkjamenn hugðust fara þá
óbeinu leið að láta Japani hafna
kaupum á kjötinu, og væri þá
veiðum íslendinga sjálfhætt.
Bandaríkjamenn geta hins
vegar ennþá farið þessa króka-
leið gegn hvalveiðum íslendinga,
án þess að hún brjóti í bága við
samkomulagið á dögunum. Og
nú bendir margt til að japanska
leiðin verði farin.
Margir öldungadeildarþing-
menn eru hvalveiðunum mjög
öndverðir. Fyrir þeim flokki fer
Packwood öldungadeildarþing-
maður, en fimnt aðrir kollegar
hans eru einnig framarlega í
andófinu. Packwood er formaður
þingnefndar sem fer með þessi
mál. Baldridge viðskiptaráð-
herra skelfist ntjög nefnd Pac-
kwood og allar gerðir hans í mál-
inu niiðuðust við að komast hjá
því að vera kallaður til yfir-
heyrslu hjá henni. En andúð al-
mennings í Bandaríkjunum á
hvalveiðunum er slík, að enginn
stjórnmálamaður vill láta bendla
sig við stuðning við þær. Pack-
wood hefur látið svo urn mælt að
hann muni kanna þetta mál ofan í
kjölinn, og finnur samkomulag-
inu allt til foráttu. Til marks um
hvesu grannt liann fylgdist með
viðræðunum milli íslendinga og
Bandaríkjanna má nefna, að
samkvæmt heimildum Þjóðvilj-
ans sat fulltrúi hans alla fundi
sendinefndanna.
Kosningar verða til þingsins í
haust, og friðunarmenn eru þeg-
ar farnir að knýja frambjóðendur
til að lofa andófi við hvalveiðarn-
ar. í ofanálag er ljóst að embætt-
ismenn bandarískir eru veiðun-
um afar móthverfir.' Þess vegna
er líklegt að bandarísk stjórnvöld
láti að lokum undan þrýstingi og
fái Japani til að loka á kjötkaup-
in. Formaður samtaka 14 náttúr-
uverndarhópa (Monitor) hefur
raunar sagt, að Baldridge við-
skiptaráðherra hafi þegar fengið
munnlegt loforð Japana til að
verða við slíkri beiðni.
Þarf að drepa?
Þurfi íslendingar að gera upp á
milli hagsmuna heillar atvinnu-
greinar eins og sjávarútvegs á
annað borð og á hitt borðið
hagsmuna eins fyrirtækis, Hvals
hf., þá er niðurstaðan sjálfgefin.
Meiri hagsmunir hlóta forgang
yfir minni.
Friðunarhópar hyggjast nú
fara í herferð gegn fiskmörkuð-
um okkar í Bandaríkjunum og
gætu haft erindi sem erfiði. Hjá
því verður að komast. Það er yfir-
lýst af íslendinga hálfu, að vís-
indaveiðarnar eigi fyrst og fremst
að meta veiðiþo! með því að afla
upplýsinga um stofnstærð. Því
má velta fyrir sér: er hægt að afla
þessara upplýsinga án þess að
drepa hvalina og komast þannig
hjá því að bandarískur almenn-
ingur sniðgangi íslenskar vörur?
Þessu má nær örugglega svara
játandi. Nýlega upplýsti Haf-
rannsóknastofnun að talningar á
hrefnu úr flugvél hefðu tekist
mjög vel og sýnt að stofninn er
sterkari en menn hugðu. Hvers
vegna er ekki hægt að meta stærð
stórhvelastofnanna eins? Má
ekki telja þá á svipaðan hátt frá
flugvélum, úr skipum, jafnvel um
gervihnetti?
Auðlind og
lögsaga
Hvalir eru auðlind, - alveg
einsog þorskstofninn. Hvala-
deilan varðar því rétt okkar til að
ráðstafa auðlindum í íslenskri
lögsögu alveg eins og landhelgis-
deilan á sinni tíð. Það er spurt um
sjálfstæði þjóðar. Það breytir því
hins vegar ekki að við verðum að
hlíta alþjóðasamþykktum. Brjóti
hvalveiðarnar í bág við þær er
sjálfgefið að við hættum þeim.
Sekt okkar í því máli verður hins
vegar ekki ákvörðuð á skrifborð-
um í viðskiptaráðuneyti Band-
ríkjanna.
Össur Skarphéðinsson
Föstudagur 15. ágúst 1986 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9