Þjóðviljinn - 16.08.1986, Blaðsíða 4

LEIÐARI
„Vinaþjóðin“ og við
Þaö er svo sannarlega kominn tími til aö taka öll
samskipti Bandaríkjanna og íslands til gagngerrar
endurskoðunar. Því fyrr - því betra. Um þaö eru nú
fleiri íslendingar sammála en nokkru sinni frá því
samskipti þjóöanna hófust að einhverju marki.
Bandaríkjamenn hafa sjálfir veriö iönir við aö klifa
á því sem í munni þeirra heitir „hiö sérstaka vináttu-
samband" á milli þjóðanna. Þessi fagurgali hinna
bandarísku „vina“ er auövitað aldrei jafn hátt kveð-
inn og þegar enn þarf að fala af okkur sneiö af
landinu - undir nýja herstöð, olíuhöfn, ratsjárstöö,
varaflugvöll eöa ný hernaðarmannvirki á umráða-
svæöi þeirra í Keflavík.
íslendingar hafa hins vegar fengiö smjörj}efinn af
hinu bandaríska réttlæti og hinu sérstaka „vinarþeli"
þeirra gagnvart smáþjóö norður á hjara veraldar. Við
höfum hvaö eftir annað reynt þá aö yfirgangi og
uþþivöðslu og í hnotskurn má segja aö viðhorf þeirra
gagnvart hinni íslensku þjóö mótist af viðhorfi herr-
ans til þjónsins: Þeir skipa - viö eigum að hlýöa.
Framkoma þeirra í hvalamálinu var nefnilega
síður en svo einangrað dæmi. En þaö var að vísu eitt
alversta dæmiö um fautahátt þeirra. Þar sýndu þeir
hiö rétta eðli sitt, hina réttu „vináttu". Menn þurfa
ekki aö hafa neina skoðun á hvalveiðum til aö vera
sammála um aö hótanir þeirra um valdbeitingu sem
fram komu í hvaladeilunni voru dæmi um hroka og
lítilsvirðingu stórveldis gagnvart smáþjóð. Engin
þjóð getur sætt sig viö valdbeitingu einsog þá sem
birtist í hvaladeilunni. Allra síst íslendingar, sem hafa
nánast verið aldir upp í þeirri villu, aö Bandaríkja-
menn teldu sig sérstaka vini okkar. Skiptir þá litlu,
hvort menn eru meö eða móti hvalveiðum - heldur
hitt, hvort menn sætta sig viö þá leið sem Banda-
ríkjamenn velja til aö jafna deilur viö „vinaþjóö": vald
og hótanir í staö hefðbundinna viöræöna. Sjálfstaeö
þjóö getur aldrei sætt sig viö slíkt. Hávaöinn af Is-
lendingum er þeirrar skoöunar, og þar skipta stjórn-
málaskoðanir nákvæmlega engu.
Því miöur er yfirgangur Bandaríkjanna í hvala-
deilunni ekkert einsdæmi. Á síöustu árum hefur ofríki
þeirra gagnvart íslendingum aukist, - stööugt eru aö
koma í Ijós fleiri dæmi um hvernig þeir hundsa ís-
lenskar reglur, íslensk lög, íslenskar óskir.
Ratsjárstöövarnar eru nýlegt dæmi. Þeir byrjuöu
að kanna byggingarstaði fyrir ratsjárstööina í Bol-
ungarvík áður en áætlanir þeirra voru kynntar lands-
mönnum. Og aö sjálfsögöu áöur en tilskilin leyfi
fengust í héraði.
Verri sögu er að segja af framgangi þeirra viö
byggingu ratsjárstöövarinnar á Gunnólfsvíkurfjalli.
Þar voru stórspjöll unnin á fjallinu, og tilskilinna leyfa
aldrei leitaö hjá náttúruverndarráði. Bandaríkja-
menn öfluöu sér ekki einu sinni framkvæmdaleyfis
frá skipulagsyfirvöldum áöur en lagt var á fjallið.
Hvers vegna? - Vegna þess aö þeim er nákvæm-
lega sama um íslensk lög og íslensk viöhorf. Þeir
fara því fram sem þeim þóknast. Hiö sorglega í mál-
inu er aö íslensk yfirvöld leyfa þeim aö komast uþp
með bókstaflega allt sem þeir æskja.
Hvernig stendur til dæmis á því, að Bandaríkja-
mönnum leyfist aö flytja inn nautakjöt til lándsins á
meöan landslög banna þaö gersamlega, af ótta viö
búfjársmit? Ergin- og klaufaveikin eitthvaö betri fyrir
bændur ef hún kemur frá Kananum? Og því ekki að
lögbanna þaö, skylda þá til aöéta hvalkjöt í öll mál?
Hvernig stendur á því aö Bandaríkjamenn komast
án vegabréfsáritunar til íslands, á sama tíma og
íslendingar þurfa sjálfir aö gangast undir lítilsvirð-
andi spurningar áður en þeir fá leyfi til aö fara til
guðseiginlands?
Þaö þarf ekki aö minna á Rainbow málið. Um þaö
eru skiptar skoðanir, ekki síst á meðal vinstri manna.
En þaö sýnir þó í hnotskurn viöhorf Bandaríkja-
manna til Islendinga. Þeirra hagsmunir hafa undir
öllum kringumstæöum forgang gagnvart okkar.
Kjarni málsins er sá, að þrátt fyrir tuö Bandaríkja-
manna um „sérstakt vináttusamband" milli þjóö-
anna þýöir það í reynd ekki annað en aö Bandaríkja-
menn vilja fá allt sitt fram, og eru ekki einu sinni til
viðræöu.
Þeir beita valdi. Þeir hóta. Þeir þvinga.
Um þetta segir Jónatan Þórmundsson, prófessor,
í grein í Morgunblaðinu í gær, þar sem hvaladeilan er
reifuö:
„Meginatriöi málsins er aö stórveldi hefur sýnt af
sér ótrúlegt ofríki miöaö viö lítið tilefni, látiö freistast
til aö knýja annað ríki til aö lúta sínum lögum í stað
þess aö fara viðurkenndar leiðir í alþjóöasam-
skiptum svo sem að semja um lausn með hliðsjón af
mismunandi lagareglum og ólíkri túlkun alþjóða-
reglna eöa meö því að leita úrskurðar alþjóðastofn-
unar, samtaka eöa geröardóms.1'
Framkoma Bandaríkjamanna í garö íslendinga er
einfaldlega komin á þaö stig, aö allir réttsýnir lands-
menn vilja aö nú fari sem fyrst fram gagngert endur-
mat á samskiptum ríkjanna - á öllum sviöum.
-ÖS.
LJOSOPIf)
Mynd: Einar Ól.
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphóðinsson.
Fréttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Kristín Ólafs-
dóttir, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, MörðurÁrnason, Sigur-
dórSigurdórsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Víðir Sigurðsson (íþróttir),
Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrita- og prófarkalesarar: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljó8myndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlit8teiknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Augiýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Hörður Jónsson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumula 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6 símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 40 kr.
Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 16. ágúst 1986