Þjóðviljinn - 30.10.1986, Blaðsíða 4

LEIÐARE
Gladíatorinn og netið
Hinir fornu gladíatorar Rómaveldis notuöu
gjarnan haglega riöin net til að fanga í menn,
sem þeir ýmist köstuðu fyrir Ijónin aö geðþótta
sínum eöa gerðu úr þræla.
í Alþýöuflokknum hefur ekki skort Ijónagryfjur
gegnum tíöina. Ef til vill er þaö þess vegna sem
formaður Alþýðuflokksins heldur stundum að
hann sé gladíator og sveiflar þá sem óðast neti
sínu til að veiða í menn.
En ólíkt hinum fornu rómverjum kann vest-
firðingurinn illa að stilla kapp sitt og þær lyktir
verða einatt að hann veiðir loftið tómt eða festir í
þeim skepnum sem ef til vill skyldi síst.
Mönnum er ennþá ferskt í minni er hinn krat-
íski gladíator lýsti grunnreifur yfir í fjölmiðlum að
einhverjir forystumenn Alþýðubandalagsins í
verkalýðshreyfingunni væru rammlega flæktir í
netjum hans og hyggðust senn taka sér fasta
búsetu innan Alþýðuflokksins. En þetta
reyndust ómerk orð, tóm orð. Ekki einn einasti
maður úr þeim hópi sem Jón Baldvin gat um
hafði dreymt um að ganga til liðs við krata, ekki
einu sinni í hinum villtustu martröðum. En kann-
ski Jón hafi dreymt...
Veruleikafirring formannsins er raunar slík,
að hann kvaðst samt hafa átt í viðræðum við
slíka menn um að gerast liðsspjótar krata. En
enginn hefur þó fundist sem tók þátt í þeim
viðræðum. Yfirlýsingar hans voru því einfald-
lega rangar, ómerkir órar.
Það hlýtur að vera lærdómsríkt fyrir íslensku
þjóðina að kynnast þannig af eigin raun hversu
mikið er að marka þann mann, sem opinberlega
hefur talið sig þvílíka himnasendingu fyrir
hnípna þjóð í vanda að henni sé fyrir bestu að
skjóta undir hann forsætisráðherrastóli.
Jón Baldvin hefur kannski ekki gert sér grein
fyrir að það þarf helst að vera hægt að taka
mark á þeim sem vilja verða forsætisráðherra.
Þeir mega ekki bara gaspra og gaspra.
Nýjasti drátturinn úr neti Jóns gladíators er
svo nafni hans Sigurðsson hjá Þjóðhagsstofn-
un. Og það er sjálfsagt að óska formanni Alþýð-
ufloksins til hamingju með fenginn. Þar hittast
sannkallaðir svarabræður, þó samstarf þeirra
kunni að boða litla gæfu fyrir launafólk í landinu.
Formaður Alþýðuflokksins var á sínum tíma
hlynntur þeim hörmulegu lögum sem núverandi
ríkisstjórn setti 1983 og leiddu til kjaraskerðing-
arinnar sem íslensk þjóð hefur búið við síðan.
Og faðmlag þeirra nafnanna hlýtur að verða
heitt, því Jón Sigurðsson átti einmitt ríkan þátt í
að setja upp kaupránslögin 1983.
Sannleikurinn er sá, að forstjóri Þjóðhags-
stofnunar, kerfismaðurinn Jón Sigurðsson, hef-
ur hvað eftir annað átt þátt í að móta lög sem
hafa illa skert hlut launamannsins á götunni.
Jón Sigurðsson var þannig aðalhöfundur
kauplækkunarlaga Framsóknar og Sjálfstæðis-
flokks veturinn 1978, sem urðu síðan ríkisstjórn
Geirs Hallgrímssonar að falli, eftir harðskeytta
baráttu stjórnarandstöðunnar undir vígorðun-
um „Samningana í gildi“ og „Kjósum ekki
kaupránsflokkana".
Jón Sigurðsson var andvígur myndum vinstri
stjórnarinnar haustið 1979 og tók þátt í að kippa
fótunum undan henni. Hann studdi allar
kauplækkunarlotur Alþýðuflokksins þá, og var
raunar höfundur frumvarpsins að Ólafslögun-
um, sem í raun brutu stallinn undan stjórnar-
samstarfinu.
Hann var að vísu sendur í útlegð í tíð stjórnar
Gunnars Thoroddsens, þegar kaupmáttur
kauptaxta var einna hæstur. En heimkominn
tók hann upp fyrri háttu og átti sinn drjúga þátt í
að móta kaupránslögin 1983, sem nafni hans
Baldvin fagnaði svo af hrærðu hjarta.
Forstjóri Þjóðhagsstofnunar, sem reykvískir
kratar hyggjast nú tefla fram í kosningum hefur
því sannarlega fylgt kauplækkunarstefnu í starfi
sínu um langt skeið. Sé hann ekki því meiri
skopparakringla á hinu pólitíska sviði er viðbúið
að hann haldi því áfram. Verði krötum að góðu.
Hinn kratíski gladíator að vestan hefur enn
einn ganginn flækt flokk sinn í netinu.
-ÖS
KLIPPT OG SKORIÐ
Grímur fær
kirkju
Sem betur fer gerist fleira
markvert á landinu ennþá en
jarðnesk pólitík. Til dæmis var á
sunnudaginn vígð kirkja á Skóla-
vörðuholti í Reykjavík að við-
stöddu svo miklu fjölmenni að
margir stóðu og einn sat á klapp-
stól, og var sú athöfn „hátíðleg og
virðuleg en þó látlaus“ samkvæmt
frásögn Ieiðarahöfundar Tímans.
Að vísu vantar enn ýmislegt inní
kirkjuna, en guðshúsið er þó
komið í gagnið og er mikð gleði-
efni þeim sem að hafa staðið; er
hérmeð óskað til hamingju.
Það hefur að vísu velkst lengi
fyrir þeim sem hér klippir til
hvers Hallgrími presti Péturssyni
er kennd kirkja í Reykjavík, - sá
strákur ólst upp fyrir norðan og
Iifði í Jesú nafni sín bestu ár uppí
Hvalfirði (nema þau hafi verið
enn kátari í Kaupinhafn) og
komst næst Reykjavík þegar
hann var settur í að þjónusta fant-
alýð á Suðurnesjum. En þeim
sem þykja Hallgrímsrímur góðar
á líka að þykja vænt um þá upp-
hefð skáldsins að kennd er við
það hæsta og voldugasta bygging
í höfuðborginni (fyrir utan Hag-
kaupshúsið ef til vill) og sú sem
hvað lengst hefur verið í smíðum.
Eða eins og Grímur sagði sjálfur í
hymnum sömdum handa þeim
sem þykir yndi að sitja öls við pel:
Gott er að hafa góðan sið
sem betur fer
Aldrei skartar óhófið
og er sá sæll sem gáir að sér
Með sætum són
Athuga, sál mín: ættum hér
fæst einnig sá heiður Hallgrími og
sú ánægja okkur lifendum að inní
kirkjunni hefur vel tekist til um
hljómburð og gæti byggingin lagt
gott lið þeim sem guð gaf eyra:
„Ég hygg að þýðing Hallgríms-
kirkju geti orðið umtalsverð fyrir
tónlistarmenningu íþessu landi ef
stjórnendur bera gæfu til að laða
til sín vaxtarbroddinn á þeim svið-
um sem njóta sín í kirkjunni,"
segir Geirharður Þorsteinsson
arkitekt í kirkjusyrpu í Þjóðvilj-
anum í gær. Og undir þau orð
Geirharðs er vert að taka að
hvaða meiningar sem menn
kunna að hafa um ytrabyrðið á
Hallgrímskirkju skiptir mestu
máli núna hvernig nýtt verður
það rými sem skapast hefur
innanveggja.
Reyndar hafa við vígsluna
vaknað gamlar umræður um
sköpulag Hallgrímskirkju. Tím-
inn segir til dæmis að kirkjan setji
„mikinn og glæsilegan borgarsvip
á Reykjavík, “ sem væri öll „tölu-
vert kollhúfulegri að sjá“ ef turn-
inn stæði ekki þarna uppí loft, og
félagi Ólafur Gíslason segir í
Þjóðviljanum um æsku sína að
turninn ,fékk okkur til að horfa
til himins. Að vísu ekki beint,
heldur var eins og sum sjónarhorn
drægju í efa stefnulínur turnsins
og reyndu að beina honum í aðra
átt, þannig að í raun bar turninn í
sjálfum sér spurninguna um það
hvert hann stcfndi. “
Tímaskekkja?
Turninn hefur reyndar frá því
hann varð til á teikniborði Guð-
jóns hrært nokkuð við hugum
manna. Svo mikilfenglegur er
hann að skáld hafa ort um, til
dæmis ber það við í smásögu eftir
Megas að turninn öðlist eigið líf
og vilja og skálmar niður Skóla-
vörðustíginn til alls búinn, - aðrir
hafa svo dregið glannalegar
ályktanir uppá Freud af turn-
laginu.
Einar Þorsteinn segir í Þjóð-
viljanum í gær frá því að útlend-
ingur hafi bent honum á að í raun
væri turninn táknmerki sægarpa
af víkingakyni og því dáindisvel
settur aftanvið þann sem fann
Ameríku: efsti hluti tumsins væri
í rauninni ,yá sæfarahjálmur sem
er til í menningu allra siglinga-
þjóða jarðarinnar". í sama Þjóð-
viljabíaði er að því komist að
turninn sé minnismerki þeirra ís-
lenskra kynslóða sem þurftu að
fást við spurningar um þjóð eða
ekki þjóð: „sterkur en ef til vill
dulinn hvati" að baki sé „undir-
strikun þess að hluti af forræði
þjóðarinnar hafði verið tekið í
eigin hendur". Og ólg minnir á að
turn sé að fornu fari táknleg brú
milli himins og jarðar, tilraun til
að binda aftur þau bönd sem
rofin voru með erfðasyndinni.
Við nútímamenn eigum hinsveg-
ar erfitt með að hugsa okkur
heiminn í lóðréttu formi á tímum
gervihnatta og stjörnustríðs,
segir Ólafur, - „sú trúarlega tákn-
fræði miðaldanna sem birtist í
turnforminu er líklega tíma-
skekkja í dag. “
Þarsem trúarleg táknfræði
samtímans gæti talist vera leit
innávið og sókn að kjarnanum er
hér með hægt að skjóta
heimspekilegum rökum undir
gamla galgopatillögu sem á sín-
um tíma var sett fram af fagur-
fræðilegum ástæðum: Að snúa
Hallgrímskirkju við og grafa
tuminn og kirkjuskipið ofaní
Skólavörðuholtið.
Hörður
skorinorður
Hversu mjög sem menn lystir
að í Hallgrímskirkju verði farið
fram að guðrækni, góðum siðum
og virðingu fyrir menntagyðjun-
um sýnist staðreyndin um ytra-
byrðið að menn sætta sig við, en
láta standa á húrrahrópunum.
Einhver sagði til dæmis að þetta
væri í lagi, - í hinni fögru Róma-
borg gnæfði líka yfir húsþökin
önnur stórbygging af sama smek-
ktæi: Minnishöllin um Viktor
Emanúel.
Þeir eru þó enn til sem ekki
liggja á meiningu sinni. Hörður
Ágústsson Iistmálari og húsrann-
sóknamaður svarar spurningum
Þjóðviljans í gær þannig:
„Spurt er hver sé menningar-
söguleg þýðing þess að Hall-
grímskirkja hefur nú verið vígð.
Svar mitt við þeirri spurningu er
sú að menningarsöguleg þýðing
hennar sé engin.
Spurt er hvort einhverja
táknrœna merkingu megifinna út
úr formum hennar. Svar mitt við
þeirri spurningu er að táknræn
merking íformum hennar sé eng-
in. “
Hinsvegar er svo til hópur
manna sem finnst kirkjan
beinlínis til prýði. Klippari hefur
til dæmis haft þá ánægju að kynn-
ast þremur Thoroddsenbræðrum
úr austurbænum sem finnst
Hallgrímskirkja eitt allra feg-
ursta hús norðan Alpa. En þeir
Einar, Jón og Guðmundur þykja
hafa framandlegar skoðanir um
margt annað líka.
Veðurfar
Þegar mönnum finnst þeir
skrensa á hinum gullna meðal-
vegi er alltaf gott að líta í Tímann.
í leiðara hans segir að sennilega
hafi á sínum tíma verið rétt að
hefjast handa við bygginguna
„þegar öllu er á botninn hvolft".
Kristin trú eigi í okkur sterk ítök
þótt oft sé „sagt um okkur íslend-
inga að veðurfarið hér geri okkur
svo dul og lítið fyrir að flíka til-
finningum okkar.“
Einsog Hallgrímur sagði sjálf-
ur: Bœn þína aldrei byggðu fast/á
brjóstvit náttúru þinnar. “ Eða
einsog skáldbróðir hans Steinn
Steinarr sagði við annað tækifæri
en þó skylt: „Húsameistari ríkis-
ins! Ekki meir, ekki meir!“
- m
UOÐlflUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Utgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Rit8tjórar: Árni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur Skarphéðina
son.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Ðlaðamonn: Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Knstín Olafs-
dóttir, Magnús H. Gíslason, Mörður Árnason, Úlafur Gíslason.
Sigurður A. Friðþjófsson, Valþór Hlöðversson, Vilborg Davíðsdóttii,
Víðir Sigurðsson (íþróttir), Ingvi Kjartansson (Akureyri)
Handrita- og prófarkalesarar: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljó8myndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlit8teiknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrífstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Auglysingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
CÍausen, Guðmunda Kristinsdóttir.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
AfgreiÖ8lustjóri: Hörður Oddfríðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Björnsson.
Utkeyrsla, afgreiðsia, ritstjórn:
Siðumula 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 50 kr.
Helgarblöð: 55 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 500 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVÍLJINN' Flmmtudagur 30. október 1986