Þjóðviljinn - 19.11.1986, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Niðunifið í Kvosinni
Á 200 ára afmæli Reykjavíkurborgar hefur
það nú gerst, að Sjálfstæðisflokkurinn hefur
knúið í gegn samþykki við stórkostlegt niðurrif á
sögufrægustu húsum borgarinnar í Kvosinni.
Þetta er gert undir því yfirskini að menn séu
að samþykkja nýtt deiliskipulag fyrir Kvosina,
elsta hluta Reykjavíkur. Hvílík vinnubrögð. Hví-
lík menningarleysa.
Það er óhætt að taka undir með Guðrúnu
Ágústsdóttur, borgarfulltrúa, sem í Þjóðviljan-
um lét hafa eftir sér að samþykkt Kvosarskipu-
lagsfns í skipulagsnefnd höfuðborgarinnar væri
sannkallað menningarsögulegt áfall. Og það er
vísast við hæfi að óska Sjálfstæðisflokknum
hjartanlega til hamingju með að hafa skráð sig
inn í borgarsöguna sem þann flokk, sem hélt
upp á 200 ára afmæli Reykjavíkurborgar með
því að leyfa niðurrif á elstu og sögufrægustu
húsum staðarins. Það veit hvað það á að gera
sér til frægðar, þetta lið.
Sem dæmi um eyðingarstefnuna sem felst í
hinu nýsamþykkta Kvosarskipulagi má nefna,
að gjörvöll húsaröðin frá Nýja Bíói í Lækjargötu
að bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar í
Austurstræti var dæmd til niðurrifs. í þessari
húsaröð er meðal annars Austurstræti 22,
þriðja elsta hús borgarinnar, með öfluga sögu
að baki. Niðurrif á því húsi er óverjandi, jafnt frá
fagurfræðilegum sem menningarsögulegum
sjónarmiðum. Það er bókstaflega óskiljanlegt.
Höfundar niðurrifsins drógu að vísu örlítið í
land. Vegna mikilla mótmæla við hugmyndum
um niðurrif húsaraðarinnar fyrrnefndu breyttu
þeir á síðustu stundu tillögunni að Kvosarskipu-
laginu þannig að forhliðar Austurstrætis 22 og
Lækjargötu fá að standa, en stórhýsi verði hins
vegar byggð fyrir aftan. Ýmsum kann að þykja
þetta áfangasigur. Það breytir hins vegar litlu.
Leiktjöld í hollívúddstíl geta aldrei orðið tenging
við söguna sem þarna gerðist. Slysið sem felst í
niðurrifinu út um alla Kvos er jafn geigvænlegt
sem áður.
Það er fróðlegt að kanna misræmið í annars
vegar yfirlýstum markmiðum höfunda Kvosar-
tillögunnar og hins vegar tillögunum sjálfum.
Þannig er lagt til að nýbyggingar taki sérstakt
mið af „sérkennum og hlutföllum núverandi
byggðar". En samhliða er svo lagt til að rifin séu
einmitt þau hús, sem gefa núverandi byggð
sterkast svipmót og ríkust sérkenni.
Höfundar staðhæfa einnig að þeir hafi lagt
„ríka áherslu á að halda þeim húsum, er hafa
menningarsögulegt gildi...“ Hvernig er hægt að
samrýma þetta niðurrifi eða misþyrmingu á húsi
á borð við Austurstræti 22?
Kvosarskipulagið sem nú er búið að sam-
þykkja mun leiða til niðurrifs nærfellt 30 af elstu
húsum borgarinnar. Og það hljóta að teljast
fordæmanleg vinnubrögð að við samþykkt
skipulagsins er ekkert mið tekið af því mati sem
Árbæjarsafn hefur lagt á varðveislugildi sumra
þessara húsa.
Það er líka vert að draga athygli manna að
því, að með hinu nýja skipulagi er gert ráð fyrir
stórauknu byggingarmagni í Kvosinni og þaraf-
leiðandi miklu meiri umferðaráþján í miðborg-
inni. Afleiðingin verður sú, að lagt verður í
breikkun gatna. Umferðaræðar munu skera
Höfnina, Tjörnina og austurhluta Lækjargötu
snyrtilega frá Kvosinni. Fríkirkjuvegur og Sól-
eyjargata verða breikkaðar svo nauðsynlegt
verður að fórna sneiðum af Hljómskálagarðin-
um og Tjörninni, perlu Reykjavíkur, á altari stór-
aukinnar umferðar. Það nær engri átt.
Þó vissulega megi vera sammála ýmsum
markmiðum Kvosarskipulagsins og taka undir
vissajákvæða viðleitni sem kemurfram íhenni,
þá hljóta Reykvíkingar að berjast gegn því órök-
studda niðurrifi sem verður afleiðingin af fram-
kvæmd skipulagsins.
í því felst einfaldlega atlaga að sögu og
menningu Reykjavíkur sem borgarbúar í nútíð
og framtíð hljóta að líta á sem ófyrirgefanleg
mistök. -ÖS
KUPPT OG SKORIÐ
I hvað fara
peningar?
Það var í fjölmiðladálkum
Morgunblaðsins á dögunum ver-
ið að hrósa Sambandi íslenskra
samvinnufélaga fyrir að hafa stutt
beina sjónvarpsútsendingu frá
keppni um titilinn Ungfrú
Heimur í London.
Betur að það væri háð en ekki
lof - blátt áfram vegna þess, að
landsmenn allir hefðu auðveld-
lega komist af án þess hrútleiðin-
lega auglýsingasjónarspils sem
alþjóðleg fegurðarsamkeppni
er.
Miklu meiri ástæða reyndar til
að þakka það, eins og Morgun-
blaðið gerir í leiðara sínum í gær,
að fjögur fyrirtæki lögðu fram
fjárhagslegan stuðning til að
þjóðin gæti séð í sjónvarpi II Tro-
vatore í flutningi íslensku óper-
unnar á sunnudagskvöldið var
(Almennar trygginaar.Eimskip,
Flugleiðir og Sól).
Stjórnendum íslenskra fyrir-
tækja hefur löngum verið annað
betur lagið en að hjálpa upp á
menninguna með fjárframlögum
- og þegar það gerist er rétt að
taka vel eftir því.
Ráðstefna um
óperuflutning
í leiðara Morgunblaðsins, sem
hér er til vitnað, er að vonum lok-
ið lofsorði á óperusýninguna og
flutning hennar um sjónvarp. ís-
lenska óperan sem á fimm ára af-
mæli innan tíðar, minnti á sig
með mjög eftirminnilegum hætti.
Um leið erum við minnt á það, að
þótt íslensk þjóð hafi árum sam-
an staðið í miklu stríði (með les-
endabréfum í blöðum ofl.) gegn
„aríugauli" í ríkisútvarpinu, þá
hefur hún tekið þetta listform í
sátt. Sýnir það vaxandi áhuga,
eins og dæmin sanna og gerir
okkar bestu söngvara að þjóð-
hetjum.
En eins og oft var bent á, á
ráðstefnu um óperuflutning á ís-
landi í nútíð og framtíð, þá er
þessi ástríka sambúð fólks við óp-
eruna mjög á skjön við þær að-
stæður sem óperuflutningi er bú-
inn hér á landi. Söngvarar eru
einir um það meðal sviðslista-
manna að njóta einskis atvinnu-
öryggis.
Operuflutningur er aukageta
hjá þeim. Og mikil óvissa fram-
undan - Þjóðleikhúsið í kröggum
miklum og getur hvort sem er
ekki ráðist í nema eina óperu á ári
(sum ár hefur óperuflutningur
fallið niður, m.a. vegna fjár-
skorts). íslenska óperan hefur
getað greitt um 70% af rekstrar-
kostnaði sínum með eigin tekj-
um, ríkisframlagið hefur verið
20% og tapið þá um tíu prósent
„afþessum sökum hefur fyrirtæk-
ið smám saman safnað skuldum
sem smám saman draga úr þrótti
óperunnar“ segir í skýrslu frá óp-
erumönnum, sem lögð var fram á
ráðstefnunni um helgina.
Því er það ekki nema eðlilegt,
að tvær meginkröfur komu fram
á ráðstefnunni: Önnur er sú að
söngvarar verði fastráðnir (þótt
ekki hefðu menn komið sér sam-
an um það í hvaða formi það helst
ætti að vera). Hin er sú að mótuð
verði stefna í óperumálum - sem
gerir ráð fyrir verulegri þátttöku
ríkisvaldsins - bæði að því er
varðar fjármál og svo vissa
samhæfingu á starfi íslensku
óperunnar og Þjóðleikhússins,
sem flestir vilja telja æskilega
(þótt komið hafi fram, að menn
eru enn ekki á eitt sáttir um það í
hvaða formi slík samvinna ætti
helst að vera).
Morgunblaðið víkur að þessu
líka í leiðaranum. Leiðarinn segir
um ráðstefnuna: „Eins og við var
að búast snerust umrœður þar að
verulegu leyti um hlut ríkisins íþví
að skapa óperustarfi fjárhags-
legan grundvöll. “ Og hvað segir
blaðsrisinn um það? Hann vísar
málinu frá sér með svotöldum
orðum:
„Þegar um þessi mál er rœtt má
hitt aldrei gleymast að til að
mynda, íslenska óperan er eins-
takt dœmi um það, að frumkvœði
einstaklinganna skiptir sköpum á
listasviðinu eins og oftast endra-
nœr. Það eru ekki opinberir aðilar
sem vinna listgrein á borð við
þann sem við kynntumst á sunnu-
dagskvöldið. “
Skoðum þetta ögn betur.
í fyrsta lagi er það „opinber
aðili“, það er að segja Ríkisút-
varpið sem flytur óperuna um
land allt.
í annan stað - hvað þýðir það
að „opinberir aðilar“ geti ekki
unnið listsigra? Hlýtur óperusýn-
ing í Þjóðleikhúsinu að verða
lakari en sýning í Gamla bíói,
vegna þess að leikhúsið við
Hverfisgötuna er ríkisfyrirtæki?
Vitanlega var framtak þeirra
sem stóðu að stofnun fslensku
óperunnar lofsvert. Þar voru
fyrst og fremst á ferð listamenn-
irnir sjálfir, sem fannst rétt og
nauðsynlegt að fara út fyrir þann
ramma sem óperuflutningi var
settur í Þjóðleikhúsinu (meðal
annars vegna þess að skammsýnir
stjórnmálamenn halda þeirri
stofnun í svelti). Þeim hefur tek-
ist að reka óperuna með þeim
hætti, að eigin tekjur nema 70%
kostnaðar, eins og fyrr sagði, og
mundi það þykja mikið afrek
hvar sem væri í heiminum. En
það hefur líka komið fram að það
dugir ekki til - ríkisstyrkurinn er
'20%, eins og er vantar 10%,
skuldir safnast upp. „Nú er svo
komið að áframhaldandi starf-
semi verður ekki tryggð nema
koma fjárhag óperunnar í betra
horf' segir í þeirri skýrslu sem
áður var vitnað til.
Sverrir Hermannsson mennta-
málaráðherra vék að þessum
málum á óperuráðstefnunni.
Hann sagði að menn ættu að
vera bjartsýnir og „nógir væru
andskotans peningarnir“. En rétt
eins og Morgunblaðið vfsaði
hann því frá sér, að þeir væru til-
tækir til óperustarfsemi.
Ráðherrann átti ekki einu sinni
það svar, sem Morgunblaðið
virðist bjóða upp á - að vísa á
fyrirtækin í landinu. Og mundi
það svar duga í reynd? Spyr sá
sem ekki veit.. ÁB
þlÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Utgefandl: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rit8tjórar: Árni Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur Skarphóðins1
son.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Kristín Olafs-
dóttir, Magnús H. Gíslason, Möröur Ámason, ólafur Gíslason.
Sigurður A. Friðþjófsson, Valþór Hlöðversson, Vilborg Davíðsdóttir
Vfðir Sigurðsson (íþróttir), Ingvi Kjartansson (Akureyri)
Handrita- og prófarkalesarar: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
LJÓ8myndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útllt8tolknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen, Guðmunda Kristinsdóttir.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðlr: Ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Hörður Oddfríðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning:<Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í tausasölu: 50 kr.
Helgarblöð: 55 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 500 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Mlövlkudagur 19. nóvember 1986