Þjóðviljinn - 17.12.1986, Síða 8

MENNING
Brúarsmiður litur til baka
Halldór E. Sigurðsson fyrrverandi ráðherra lýkur að segja frá
stjórnmálaferli sínum
Uppúr 1960, þegar ég fór fyrst í
fóstur til þeirra sæmdarhjóna
Viggós og Ingu í Rauðanesi á
Mýrum, var bara einn maður sem
Mýramönnum af framsóknar-
kyni þótti sannkallaður foringi.
Það var Halldór E., þó vissulega
nyti annar flokksbróðir hans
mikillar virðingar, Jón
Steingrímsson sýslumaður í
Borgarnesi, sem lést 1961. En
Halldór E. var höfuð Kaupfé-
lagsins sem á Mýrunum var hið
sama og Flokkurinn í Sovét. Og
þar um slóðir voru fáir sem gáfu
upp önnur trúarbrögð en Fram-
sókn og Kaupfélagið fyrir utan
lúterskuna. Það var þá helst
Helgi á Þursstöðum sem hafði
sitthvað að athuga við Halldór E.
og Framsóknarflokkinn. Ungir
menn í Rauðanesi á Mýrum ólust
enda upp við að líta á Pursstaða-
bóndann, sem lifði í stöðugu til-
hugalífi við íhaldið, sem afskap-
lega sérstætt fenómen.
Nú er Halldór E. búinn að
senda frá sér annað bindi af
æviminningum sínum í kompaníi
við Örn og Örlyg. Það er um
margt ekki jafn skemmtilegt því
fyrra, þar sem ljónspartur bókar-
innar fór í að segja frá brýnum á
borð við Hriflu-Jónas sem fóst-
raði Halldór ungan inní flokkn-
um. í síðara bindinu, Bilin á að
brúa, stendur hins vegar aldinn
forystumaður á stalli við lok ferils
síns og lítur yfir sviðið, - og eins
og gjarnt er í slíkum bókum ver
hann drjúgum parti í að telja upp
þau kennileiti pólitísk á vegferð-
inni sem honum þykir hann sjálf-
ur hafa nokkuð til lagt. Það er
ólítill partur bókarinnar sem fer í
að greina frá því sem hinum fyrr-
verandi ráðherra þykir vert að
menn tengi minningu Halldórs E.
og Framsóknarflokksins, meðan
báðir hlupu saman.
Það er eðlilegt. En á köflum
verður þetta ansi þurr lesning
fyrir þá sem ekki ólust upp í
Borgarnesi eða hafa sérlegt yndi
af að lesa um meint afrek Fram-
sóknarflokksins. Halldór tíundar
afskipti sín af stofnun nokkurra
merkisfyrirtækja í Borgarnesi og
upplýsir lesendur um niðurstöður
sveitastjórnarkosninga í Borgar-
nesi. Reyndar stundum nokkuð
skemmtilega. En kaflarnir um
| landbúnaðarmálin og samgöngur
eru á pörtum langdregnir og iítt
skemmtilegir. En nafn Halldórs
E. mun líklega lifa lengst fyrir af-
skipti hans og frumkvæði varð-
andi Borgarfjarðarbrúna, sem
hann á sannarlega manna mestan
þátt í. Og auðvitað er ekki hægt
að sleppa slíku í frásögu einnar
mannsævi.
Halldór E. var traustur ræðu-
maður á sinni tíð, og hafði lag á
að ná athygli manna, þó ekki færi
mikið fyrir flugeldasýningum. En
hann hafði gáfu: með því að segja
stuttar kímnisögur á sinn þurr-
lega, hæga hátt gat hann snúið
heilum fundum. Þessi gáfa skýtur
víða upp kolli í bókinni, og gerir
hana að skemmtilegri og nota-
legri lesningu. Til að mynda lýsir
hann skemmtilegri kosningabar-
áttu, þar sem Páll Bergþórsson
veðurfræðingur háði vonlaust
stríð fyrir Alþýðubandalagið.
Páll hafði þá sent bréf með mynd
af sjálfum sér inn á hvert heimili,
og þótti dreifbýlishólkum ýmsum
vera mont. Halldór E. greip þá til
þess að bera blak af Páli, og kvað
hann í fullum rétti til að nota öll
ráð sér til framdráttar, ekki síst
það að senda kjósendum mynd af
sjálfum sér, enda væri Páll lang-
laglegastur frambjóðenda! Þetta
tók Ásgeir Pétursson frambjóð-
andi Sjálfstæðismanna óstinnt
upp og taldi af og frá að komminn
bæri nokkuð frá hinum í fríðleik!
Árið 1971 er Halldór E. fjár-
málaráðherra og beðinn að hafa
framsögu hjá Verði í Reykjavík,
gailsúrum íhaldsmönnum, um
skattatillögur. Halldór fann
strax, að þetta yrði þungur fund-
ur. í fundarbyrjun greip hann því
til þess ráðs að segja smásögu
sem gerðist á ráðherraárum
Bjarna Ásgeirssonar fyrir Fram-
sókn. Bjarni hafði litið inn hjá
Magnúsi sparisjóðsstjóra í Borg-
arnesi og hitt þar fyrir Davíð
hreppstjóra á Arnbjargarlæk. En
bæði Davíð og Magnús voru ör-
gustu íhaldsmenn. Eftir nokkra
viskíslurka lítur Magnús á Davíð
og segir: Nú er hann Bjarni orð-
inn ráðherra og við verðum þá að
kjósa hann nœst, Davíð”.
Hreppstjórinn lítur þá vantrúar-
augum á flokksbróður sinn og
segir með ábúðarþunga: „Hva, er
svona sterkt í þínu glasi, Magn-
ús?”.
Að sjálfsögðu lifnaði yfir
íhöldunum í Verði og Halldór fór
með fundinn léttur í lundu í far-
teski sínu í brottu.
Fyrr á öldinni minnist ég þess
að hafa komið með Viggó bónda í
Rauðanesi í kaffi heim til Jóns
Steingrímssonar sýslumanns.
Viggó var einn af iiðsforingjum
Halldórs E., sem Iíka var staddur
hjá Jóni. Ég hef líklega verið sex
ára, leit á þá Jón og Halldór sem
einskonar kynjaverur úr öðrum
heimi, og róaðist ekki fyrr en frú
Karítas, kona Jóns gaf mér
brjóstsykur. Þeir hafa vísast verið
að ræða pólitík því það var hiti
víðar en í bollunum.
Jón var heilladrjúgt yfirvald.
Hann á að líkindum meiri þátt í
velgengni Halldórs E. sem
stjórnmálamanns en margur
hyggur. Áður en Halldór fór á
þing lagði sýslumaður honum
tvennt í vegarnesti: farðu aldrei á
í Efri deild því þar ber aldrei neitt
á mönnum, og þú þarft að láta
vita af þér. Og reyndu að komast
í fjárveitinganefnd. Halldór fór
eftir hvorutveggju. Forðaðist
Efri deild, kom sér í fjárveitinga-
nefnd og varð síðan fjármálaráð-
herra.
Það eru margar skemmtilegar
sögur í bókinni af stjórnmála-
mönnum, sem fróðlegt er að lesa.
Þegar Halldór E. sest í ríkisstjórn
með ritstjóra Þjóðviljans, Magn-
úsi Kjartanssyni, segir hann við
Magnús að sér líki nú ekki allt
sem Austri skrifi. Þá segir Magn-
ús, sem frægur er fyrir Austra-
greinar sínar: Magnús Kjartans-
son og Austri eru ekki líkir.
Þetta er merkilegt svar. Eigin-
lega er bókin þess virði að hafa
verið skrifuð einungis útá það.
-ÖS
Régine Deforges
Stúlkan á
bláa hjólinu
ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA
H.F. hefur sent frá sér bókina (
BLÍÐU OG STRÍÐU eftir frönsku
metsöluskáldkonuna Régine
Deforges. Þetta er annað bindi af
þremur um Stúlkuna á bláa
hjólinu en fyrsta bindið kom út í
fyrra.
Stúlkan á bláa hjólinu fór af
stað sem einskonar tilbrigði við
bandaríska metsölusögu - Á
hverfanda hvéli - nema hvað-ást-
arfar var þar allt mun opinskárra.
Ekki mun það út af fyrir sig hafa
tryggt þessum bálki fágætar vin-
sældir, heldur það, að Régine
Deforges fer - og þá ekki síst í
þessu bindi hér - mjög út í við-
kvæma og bannhelga hluti, sem
lúta að samstarfi helst til margra
Frakka við Þjóðverja á hernáms-
árunum.
Lea Delnas er sem fyrr þyngd-
arpunktur sögunnar og um hana
spinnst mikill þráður og flókinn.
Þuríður Báxter þýddi bókina.
Helga Einarsdóttir um barnabækur:
Frásagnarhæfileikar
með kennslubrag...
Dóra Stefánsdóttir
Breiðholtsstrákur
í vetrarvist
AK„ Skjaldborg 1986
Kristlnn Jóhannsson
myndskreytti
Hér kemur framhald sögunnar
Breiðholtsstrákur fer í sveit sem
kom út í fyrra. Efni bókarinnar er
í stuttu máli á þá leið, Palli, 9 ára
strákur úr Breiðholti býr með
mömmu sinni sem er ein með
hann, í 2ja herbergja íbúð.
Mamma hans er ófrísk og veikist
og á að liggja á sjúkrahúsi þar til
barnið fæðist. Palli fer norður í
land á meðan, til fólksins á Egilsá
þar sem hann hafði verið sumarið
áður. Þar er hann hjá góðu fólki
þar til mamma hans eignast barn-
ið og fer heim.
Höfundur tekur á ýmsu í raun-
veruleika nútímans í sveit og borg
og ekki er það allt jákvætt. Flest
fólk sem Palli kynnist er elskulegt
og gott við hann. Hulda á Egilsá
er honum eins og besta móðir og
börnunum þar og Palla kemur vel
saman. Hins vegar er vinnuálag í
sveitinni mjög mikið og lítið hirt
um nám barnanna því að þau
þurfa alltaf að vera að hjálpa til.
Vinnuálag er líka í borginni, alla-
vega getur pabbi Palla ekki haft
hann meðan móðirin er veik, af
því að hann vinnur svo langan
vinnudag.
Palli uppgötvar að það er allt
öðruvísi að vera í sveitinni yfir
háveturinn en um sumarið.
Myrkrið er miklu svartara en í
borginni, veðrin harðari, snjó-
þyngslin meiri og samgöngur erf-
iðari. Einnig er drepið á að skó-
lamál séu etv. í ólestri og ýmislegt
fleira.
Palli saknar mömmu sinnar og
fær stundum heimþrá, ekki síst á
jólunum. Og þegar bróðir hans
fæðist verður hann afar glaður.
Þetta er að mörgu leyti raun-
sönn bók og ekki sneitt hjá til-
finningum, erfiðleikum og sorg-
um eða gleði. En mér þykir
stundum dálítill kennslubragur á
henni, eins og fyrri bók höfund-
ar, málið stundum dálítið stirt og
samtöl ekki alltaf á eðlilegu tal-
máli. Einnig er í þessari bók eins
og í fyrri bókinni um Palla, ein-
dregin og mér óskiljanleg tilhnei-
ging til að skrifa skyldi í stað
skildi. Þátíð af skilja er skildi,
skyldi er komið af skulu.
Palli er ákaflega góður dreng-
ur, næstum óeðlilega góður.
Hann hefur engar neikvæðar
hliðar, á ekki til öfund, afbrýði,
fýlu né geðvonsku. M.a.s. reiði
hans er alltaf réttlát.
Nokkrar prentvillur eru í bók-
inni. Letur er skýrt og myndirnar
fallegar en svolítið daufar.
Þótt bókin Breiðholtsstrákur í
vetrarvist sé ekki gallalaus, er
hún samt fullrar athygli verð.
Þetta er „alvörubarnabók" engin
flatneskjuleg brandarabók eða
furðusaga með stöðluðum per-
sónum. Höfundur á hæfileika til
persónusköpunar, góðan frá-
sagnarhæfileika og umburðar-
lyndi og allt þetta lyftir henni
langt yfir meðaimennskuna.
Helga Einarsdóttir
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvlkudagur 17. desember 1986
Sakamálasaga
Ólafs Hauks
Út er komin hjá Sögusteini ný
skáldsaga eftir Ólaf Hauk
Símonarson, og nefnist hún Lík-
ið i rauða bílnum.
Þetta er sakamálasaga og gerist í
sjávarplássi á íslandi. Ransókn-
arlögreglunni í Reykjavík berst
dularfullt nafnlaust bréf, sem
leiðir til þess að Jónasi Hall-
dórssyni rannsóknarlögreglu-
manni er falið að grafast fyrir um
sendandann. Jónas kemst að því,
að kennari við grunnskólann í
viðkomandi sjávarplássi er horf-
inn, að því er virðist sporlaust, og
án þess nokkur hafi séð ástæðu til
að lýsa eftir honum. Hvað veld-
ur? Getur heilt þorp verið morð-
ingi? Áður en yfir lýkur á Jónas
Iögreglumaður sjálfur fótum fjör
að launa. Bókin er 215 blaðsíður.