Þjóðviljinn - 21.12.1986, Blaðsíða 17

Nafn vikunnar
Alvarleg mistök
í húsnœðismálum
Stefán Ingólfsson: Ráðherra hefur set;ð á upplýsingum sem hefðu
getað skipt sköpum fyrir fólk
Þaö mál sem vakið hefur einna
mesta athygli í vikunni er um-
ræðan um þær miljónir sem lán-
þegar Húsnæðisstofnunar eiga
inni hjá stofnuninni vegna of-
reiknaðrar lánskjaravísitölu. Sá
aðili sem hefur veitt bæði Áhuga-
mönnum um úrbætur í húsnæð-
ismálum, og fjölmiðlum skýrar og
greinargóðar upplýsingar um
þetta mál sem og svo mörg önnur
sem tengjast húsnæðismálum er
Stefán Ingólfsson deildarverk-
fræðingur hjá Fasteignamati
ríkisins. Stefán hefur nú, vegna
upplýsinga sem hann gaf, þurft
að sæta árásum á Alþingi frá Al-
exander Stefánssyni fél-
agsmálaráðherra og jafnframt
hefur hann verið hrakinn burtu frá
Fasteignamati ríkisins. Að sögn
Stefáns fyrir að aðhyllast frjálst,
opið og hlutlaust upplýsinga-
streymi.
Við hittum Stefán og spurðum
hann fyrst hverju hann vildi svara
árásum Alexanders Stefánssonar
á hann á Alþingi í vikunni.
Árásir ráðherra eru í rauninni
ekki gagnrýni á þær tölur sem ég
setti fram, heldur hreinlega
gagnrýni á það að ég sem emb-
ættismaður skyldi leyfa mér það
að láta tölur í té til fjölmiðla og
gera þannig mögulega umræðu
sem búið var að sitja á í 3 ár. Á
þennan hátt opinberast mál sem
hann er búinn að vera þrísaga í á 3
árum og allir aðilar virðast skilja
misjöftium skilningi. Þegar hann
síðan fer með þetta á Alþingi þá
kýs hann að gera sem allra minnst
úr þeirri upphæð sem ofreiknuð
lánskjaravísitala nemur og grípur
til þess úrræðis annars vegar, að
setja fram rangar tölur og hins
vegar að fela fýrir þinginu þær
tölur sem voru sambærilegar við
mínar. Ég áætla vissulega mínar
tölur ekki á sama grundvelli og
hann því ég er að tala um niður-
færslu á höfuðstól á öllum lánum,
en hann og Seðlabankinn, tala
aðeins um niðurgreiðslu miðað
við lánskjaravísitölu. Það skiptir
reyndar ekki höfuðmáli því
stærðargráðan í báðum þessum
tölum skiptir hundruðum milj-
óna. Það sem skiptir máli núna er
að ráðherra hefur fj andskapast út
í aðila sem hafa komið þessari
umræðu af stað.
Álítur þú að ráðherra hafi vís-
vitandi haldið þessum upplýsing-
um leyndum eða er þetta bara
klaufaskapur hans ?
Ég held að þetta sé gert af
klaufaskap og ráðherra hafi ekki
áttað sig á því hvað þetta er mikið
mál.
En eru einhverjar upplýsingar
frá ykkur sem koma almenningi
við og ráðherra heldur leyndum?
Já. Ég get nefnt sem dæmi að
nefnd sem ég sat í skilaði skýrslu
til ráðherra fyrir ári síðan þar sem
sett eru fram 13 markmið í hús-
næðismálum og 55 leiðir að þessu
markmiði. Þessi skýrsla hefur
aldrei verið lögð fram og ég veit
að pólitískir andstæðingar ráð-
herra hafa átt í miklum erfið-
leikum með að nálgast þetta. í
öðru lagi get ég nefnt það að þeg-
ar verið var að vinna að því að
semja nýju húsnæðislögin lá ráð-
herra með skýrslu frá sömu nefnd
þar sem segir m.a.: „Hækkun op-
inberra lána til kaupa á notuðu
húsnæði munu aðeins hafa tak-
mörkuð áhrif á kaupgetuna á
markaðnum í heild á meðan
greiðslugeta er jafn slæm og raun
ber vitni". Þetta segir í stuttu máli
að þeim markmiðum sem lögun-
um er ætlað að ná verður ekki
náð eins og að þeiin er staðið. f
skýrslunni koma fram upplýsing-
ar sem gera mönnum kleift að
áætla á raunhæfari hátt þetta
dæmi. Það að þessar upplýsingar
komu ekki fram gerðu það að
verkum að það var farið út í von-
laust kerfi frá upphafi og nú þessa
dagana eru menn að horfa uppá
að þetta nýja húsnæðiskerfi er í
raun og veru hrunið áður en það
er komið í gang. Ef að menn
hefðu notað þær upplýsingar sem
fram komu í skýrslunni hefði ver-
ið hægt að gera hliðarráðstafanir
og bjarga hugmyndum aðila
vinnumarkaðarins þannig að þær
hefðu komið að gagni.. Þetta eru
dæmi um upplýsingar sem hefðu
getað skipt sköpum fyrir fólk.
Hvers eðlis eru þessar hliðar-
ráðstafanir í örstuttu máli?
Þær beinast að því að beita op-
inberum stjórnaðgerðum til þess
að minnka fjármagnsþörf fast-
eignamarkaðarins. Með því að
minnka útborgun og lengja eftir-
stöðvar.
Endurspegla viðbrögð ráð-
herra nú gagnvart upplýsingum
þínum kannski þœr efasemdir
sem hann er e.t.v. farinn að hafa
um húsnæðislögin?
Það hefur aldrei verið fjallað
jafn faglega um húsnæðismál í
fjölmiðlum og síðustu árin og
a.m.k. 80% af þeim upplýsingum
sem hafa gert þessa umræðu
mögulega hafa komið frá Fast-
eignamati ríkisins. Fél-
agsmálaráðherra er farinn að
gera sér grein fyrir því að þegar
allt kemur til verði ástandið í
húsnæðismálum þegar hann fer
frá embætti sínu verra en þegar
hann tók við því. Núna geta
menn lagt saman 2 og 2 og metið
það hvort það sé tilviljun að ráð-
herra skuli veitast að mér eins og
hann hefur gert sama dag og Þor-
steinn Pálsson ýtir mér út úr Fast-
eignamatinu. Ég segi að þetta sé
ekki tilviljun heldur sé verið að
vega að opinni upplýsingamiðlun
og að hér eftir verði reynt að stýra
henni þannig að óæskilegar upp-
lýsingar fari ekki út. Eg hef í
mínu starfi lagt áherslu á hlut-
lausa upplýsingamiðlun og látið
mínar skoðanir liggja á milli
hluta. En úr því að svona er kom-
ið og ég verð ekki opinber starfs-
maður nema fram að áramótum
sé ég ekki ástæðu til þess að fela
mínar skoðanir lengur á þeim að-
gerðum sem ég hef horft á í hús-
næðismálum síðustu árin og mun
ítrekað benda á, að þar hafa verið
gerð alvarleg fagleg mistök.
—K.Ól.
|
|
1
I
i
_____________LEIÐARI_________
Ráðherra klúðursins
Enn eina ferðina eru húsnæðismálin í brennidepl-
inum og enn einusinni hefur Alexander Stefánsson
sýnt og sannað hversu duglítill ráðherra hann er.
Hann snýst einsog köttur í kringum heitan graut og
ásakar undirmenn sína til hægri og vinstri.
Það fer ekki á milli mála, að húsnæðismálin eru
einn mikilvægasti þáttur opinberrar stjórnsýslu. Það
er öllum lífsnauðsynlegt að hafa þak yfir höfuðið og
þáttur stjórnvalda í fjármögnun húsnæðisins hlýtur
að vera mikill. Fæstir búa það vel að geta snarað út
nokkrum milljónum á einu bretti. Þar verður ríkið að
hlaupa undir bagga og gera fólki kleift að borga
húsnæðið á löngum tíma og á skikkanlegum kjörum.
Á þessu hefur verið alvarlegur misbrestur í tíð
Alexanders Stefánssonar, félagsmálaráðherra.
Fyrsta verk núverandi ríkisstjórnar var að taka launin
úr sambandi en leyfa lánskjörunum að æða áfram.
Misræmið sem skapaðist milli lánskjara og launa
gerði það að verkum að fjöldi heimila fór á vonarvöl.
Þeir sem höfðu í bjartsýni sinni álitið að hægt væri að
koma yfir sig þaki, einsog kynslóðin á undan hafði
gert, uppgötvuðu allt í einu að þeir voru rúnir, ekki inn
að skinni heldur inn að beinum. Þeir sem reyndu að
stækka við sig á þessum árum, þar sem fjölskyldan
hafði stækkað, uppgötvuðu allt í einu, að andvirði
íbúðarinnar sem þeir höfðu átt fyrir stækkunina var
étið upp af prósentugreiðslum til lánardrottna og ef
þeir seldu»nýju íbúðina kæmu þeir út á núlli.
Stjórnvöld voru blind. Alexantfer sat í sínum turni
og varð ekki var við það sem var að gerast allt í
kringum hann í þjóðfélaginu. Ekki fyrr en þúsundir
mannra söfnuðust saman í Sigtúni og heimtuðu
leiðréttingu.
Alexander lofaði leiðréttingu. Hún fólst í svokölluð-
um viðbótarlánum sem manna á meðal gengu undir
nafninu aumingjalánin. Ekki vegna þess að þeirsem
sóttu um þessi lán væru aumingjar, heldur vegna
þess hversu aum þau voru. Lenging á hengingaról-
inni, sögðu þeir sem notfærðu sér þessi lán, en ekki
leiðrétting. Misgengið hafði að þeirra dómi verið rán
og nú átti að leiðrétta það með láni, á sömu okurvöxt-
um.
Allir muna hvernig Alexander snérist einsog
skopparakringla í málefnum Búseta. Hann lofaði og
lofaði, en svo kom Halldór Blöndal og settist á Alex-
ander, og loforðin gufuðu upp í loftið.
(ársbyrjun sá verkalýðshreyfingin að við þetta gat
ekki setið. Það varð að grípa í taumana. Róttækra
úrbóta var þörf í húsnæðiskerfinu og í febrúarsamn-
ingunum tóku aðilar vinnumarkaðarins að sér að
koma einhverju skikki á þessi mál. Reyndar er ekki
enn séð hvernig nýja húsnæðislánakerfið reynist og
vafalítið þarf að betrumbæta það á ýmsan máta.
Strax í byrjun hafa umsækjendur verið sviknir því
Húsnæðisstofnun lofaði skriflegu svari innan
lyeggja mánaða og nú er langt liðið á fjórða mánuð-
inn síðan fyrstu umsóknirnar bárust en e'rin bólar
ekkert á svari frá Húsnæðisstofnun.
Nú hefur komið í dagsljósið að ráðhérra húsnæð-
ismála samþykkti lækkun á vísitölu gagnvart lántak-
endum úr Byggingarsjóði ríkisins. Sú lækkun kom
aldrei til framkvæmda. Alexander varð svo marg-
saga í málinu að erfitt er að henda reiður á. Stundum
var allt Húsnæðisstofnun að kenna. Stundum eng-
um, en loksins fann hann blóraböggul. Stefán Ing-
ólfsson hjá Fasteignamati ríkisins. Ekki fyrir ranga
útréikninga, heldu'r fyrir að hafa komið upplýsingum
á framfæri við almenning.
-Mál þetta átti semsagt að þaga í hel. Stefán segir
að það snúist um hundruð milljóna króna sem ríkis-
sjóður hefur ofreiknað sér í vexti af lánum. Hann
hefur nú fengið að gjalda fyrir það, að telja almenn-
ing eiga rétt á að vita hvernig kerfið hefur gengið á
hlut hans. Þráttfyrir að allir viðurkenni hann hæfasta
umsækjandann af þeim fjórum sem sóttu um stöðu
sem forstjóri Fasteignamatsins, ákvað Þorsteinn
Pálsson, fjármálaráðherra, að ganga fram hjá Stef-
áni. Þjóðviljinn fordæmir slíkt gerræði.
(gær ákvað Húsnæðisstofnun að standa við sam-
þykktina frá 1983 og endurgreiða lántakendum
stofnunarinnar það sem hafði verið ofreiknað. Það
sýnir best hvílík nauðsyn það er að fjölmiðlar og
almenningur hafi aðgang að þeim útreikningum og
upplýsingum, sem eru til staðar í kerfinu. Við hljótum
öll að taka undir þá kröfu að þetta harðlæsta kerfi
verður að opna enn meir.'
(leiðara DV á föstudag var þess krafist að Alex-
ander Stefánsson, ráðherra klúðursins, yrði vikið úr
embætti. Þjóðviljinn tekur undir þá kröfu. Jafn mikil-
vægan málaflokk og húsnæðismálin má ekki setja í
hendur manni sem segir eitt í dag, annað á morgun
og álasar undirmönnum sínum fyrir sitt eigið klúður,
-Sáf
Sunnudagur 21. desember 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17