Þjóðviljinn - 23.12.1986, Blaðsíða 12

Steinar Sigurjónsson
Síngan Rí
Sjóna Sands
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
hefur gefið út skáldsöguna Síng-
an Rí eftir Sjóna Sands, en það
er höfundarnafn Steinars Sigur-
jónssonar.
f kynningu segir m.a.:
Steinar Sigurjónsson er einn af
sérstæðustu og frumlegustu höf-
undum okkar sem nú eru mið-
aldra og löngu kunnur af ljóðum
sínum, smásögum og skáldsögum
en einnig snjöllum ferðaþáttum
utan úr heimi.
Reyfari um
leiðtogafund
Bókaútgáfan Breiðablik er
búin að senda frá sér bókina
Snæfálkinn, eftir metsöluhöf-
undinn Craig Thomas. Þetta er í
fyrsta sinn sem Craig Thomas
kemur út á íslensku.
Breska leyniþjónustan hefur
gögn undir höndum sem benda til
þess að eitthvað óeðlilegt sé á
seyði við landamæri Finnlands og
Sovétríkjanna. KGB hefur feng-
ið vísbendingu um samsæri.
Hvort tveggja virðist tengjast
Ieiðtogafundinum þar sem undir-
rita á Helsinkisáttmálann. Vofir
þriðja heimsstyrjöldin yfir?
Leyniþjónustur þriggja landa
gera örvæntingarfullar tilraunir
til að komast til botns í málinu.
Athugasemd
við
„Hvítbók“
f Þjóðviljanum í dag, 20. des-
ember 1986, birtir Jón Thor Har-
aldsson ritdóm um Réttvísin
gegn Ólafi Friðrikssyni o. fl. Á
einum stað kemst hann svo að
orði: „Svona atriði geta svo aftur
orðið til þess að veikja trú manns
á sjálfa skjalaútgáfuna, sem ætíð
er vandaverk." Vegna þessara
orða tek ég fram:
1. í Handritadeild Landsbók-
asafnsins liggur frammi mappa
með ljósritum eða afritum af
skjölum þeim, sem í bókinni eru
prentuð,
2. og í bókinni er skrá yfir
geymslustaði skjalanna, svo að
hver sem er getur gengið úr
skugga um, hvort skjölin eru orð-
rétt prentuð.
Haraldur Jóhannsson
_____________FRA LESENDUM_______
Bréf til lesenda Þjóðviljans
skrifa Helga Hjörvar
vegna
Það er lenska um þessar
mundir aö segja að unglinga-
bækur séu óþarfar- og rökin þau
að þær seljist svo mikið. Ég man
vel að þegar byrjaö var að skrifa
reglulega gagnrýni í þetta blað
um barnabækur fyrir um fimmtán
árum át hver eftir öðrum að
barnabækur væru óþarfar, börn
ættu að lesa það sama og fullorð-
nir, það hefðu þeir sjálfir gert í
sínu ungdæmi. Nú viðurkenna
menn nauðsyn barnabóka, en
unglingabækur eru kallaðar tí-
skubóla, uppfundin af útgefend-
um.
Raunin er sú að undanfarna
áratugi hefur skapast þörf hér á
landi fyir sérstakar bækur handa
unglingum, sem rithöfundar og
útgefendur fóru furðuseint að
sinna, og ekki að undra þótt les-
endur tækju þeim opnum örmum
þegar þær komu loksins. Ung-
lingar hafa ekki beðið um að
þurfa að eyða fleiri árum en
nokkur fyrri kynslóð í biðsal
atvinnu- og einkalífs, breyttir
þjóðfélagshættir hafa neytt þá til
þess. Og eftir því sem þessi bið-
tími verður lengri og afmarkaðri
eykst þörfin fyrir bækur um ung-
linga sem eru unglingar, ekki
börn á unglingsaldri eða fólk sem
er farið að taka þátt í störfum
samfélagsins. Ég hef áður stungið
upp á því á prenti (í 3. hefti TMM
í ár) að lesendur þessara bóka séu
oft stálpaðir krakkar sem sjá
fram á unglingsárin og vilja taka
út forskot á sælu og sorgir - á
sama hátt og þau lesa fullorðins-
bækur nokkrum árum seinna.
Rithöfundar taka misjafnlega
á þessu efni eins og öðrum, enda
hafa bókmennirnar stóran faðm.
Það eina sem ekki er leyfilegt í
bókum fyrir unglinga - reyndar
ekki í neinum bókum - er
óheiðarleiki. Bækur eiga að segja
satt um mannlega tilveru, en það
geta þær gert þótt þær séu
spennusögur. Engin leið er fyrir-
skipuð til að segja sögu, sem bet-
ur fer. Sumir skrifa um stór
vandamál, börn einstæðra for-
eldra og stundum drykkfelldra,
aðrir um unglingaástir, báðir
kunna þó að taka á efni sínu af
jafnmikilli einlægni.
Einn þeirra sem skrifar af list
og gleði um íslenska unglinga er
Andrés Indriðason, sem hefur
verið gerður að umtalsefni í Þjóð-
viljanum. Greinar Helga Hjörvar
hafa snúist um hvort Mál og
menning geti verið þekkt fyrir að
gefa út nýjustu bók hans og mig
langar til að gera lesendum blaðs-
ins stutta grein fyrir henni. Andr-
és hóf reyndar feril sinn sem
barnabókahöfundur hjá Máli og
menningu með verðlaunasög-
unni Lyklabarni 1979 og hefur
gefið út níu bækur handa börnum
og unglingum hjá forlaginu á
þessum átta árum.
Sagan Enga stæla! gerist á góð-
viðrisdegi að sumri í Reykjavík
og segir frá þeirri uppákomu að
brotist er inn í skólahús og rænt
hljómflutningstækjum. Tveir
krakkar, strákur og stelpa, verða
vitni að þessum atvikum og á-
kveða að taka málin í sínar hend-
ur vegna þess að hjálp berst ekki í
tíma frá fullorðnum. Eftir spenn-
andi eltingaleik tekst þeim að
vísu ekki að góma þrjótana en
kyrrsetja þó góssið sem er fyrir
mestu. Þetta eru splunkunýjar
græjur og allir vita hvað skólar
hafa lítið fé til ráðstöfunar nú til
dags.
I byggingu minnir sagan á
ævintýri. Jón Agnar er minnstur
og vesælastur sinna félaga: yngsti
karlssonurinn. Hann þráir að
verða maður með mönnum,bælir
niður minnimáttarkenndina og
leggur út í slaginn án þess að sjást
fyrir. Tvisvar er hann sleginn út
af laginu en rís upp aftur. í fyrra
skiptið loka stóru strákarnir hann
inni í geymslu í kolniðamyrkri og
hann heldur að þeir hafi læst
hann inni og farið, kemst svo að
því að þeir hafa legið á hurðinni
af því þeir gátu ekki læst og hafa
þess vegna heyrt hann gráta þar
inni. Honum finnst hann ekki
stór karl þegar hann sleppur út.
Næst er það sjálf prinsessan sem
tugtar hann til, segir honum að
reyna ekki að vera annað en hann
er, hann sé prýðisstrákur og ást-
æðulaust að vera með stæla. Jóni
Agnari finnst ekki gaman az
hlusta á þetta en lærir kannski
ýmislegt af því samt. í þriðju til-
raun gengur honum allt að ósk-
um, og vopn hans eru snarræði og
kjarkur - eins og karlssonanna í
ævintýrunum - ekki leiservopn
eða súperkraftar. Eins og vera
ber í góðum ævintýrum nær karls-
sonur fjársjóðnum úr greipum
risans að lokum og hlýtur kóngs-
dóttur og hálft ríkið að launum.
Kóngsdóttir hefur vel að merkja
verið virkari í þessu ævintýri en
þeim gömlu, hún er að vísu háð-
fugl að eðlisfari og heldur sig
lengi vel í íronískri fjarlægð frá
mannalátum Jóns Agnars, en
þegar á reynir munar um hana.
Enga stæla! er vandlega unnin
spennusaga, söguflétta vel gerð,
ekki lausir endar, góð hlutföll
milli frásagnar og sviðssetninga,
umhverfi og aðstæðum afbragðs-
vel lýst eins og verður að vera til
að lesendur geti séð vettvang
fyrir sér. Samtöl eru lifandi. Og
þótt hetjan sé kát í lokin sýnir
Andrés á sama hátt og Astrid
Lindgren í vinsælum bókum um
Kalla Blómkvist sem Mál og
menning hefur gefið út, að hetjan
hefur iðulega efasemdir um eigið
ágæti og gerir marga flónsku. Við
það verður persónusköpun sann-
ari en gengur og gerist í spennu-
sögum fyrir unglinga.
I seinni hluta bókarinnar tekst
Andrési óvenjuvel að setja sig í
spor söguhetju og sýna lesendum
fordóma fullorðinna gegn ung-
lingum í skoplegu ljósi. Trúnaður
við þá sem minna mega sín er
einkenni gömlu ævintýranna, og
trúnaður við börn og unglinga
hefur frá upphafi verið styrkur
Andrésar sem höfundar. Hann
predikar ekki en sýnir í bókum
sínum að börn og unglingar eru
besta fólk, hvetur þau til að gef-
ast ekki upp þó móti blási, vera
sjálfum sér trú og virða annað
fólk.
Mesti kosturinn við Enga
stæla! er þó hvað hún er
skemmtileg. Hún kemur til dyr-
anna eins og hún er klædd, segir
lesendum skemmtilega sögu og
þrátt fyrir margt annað sem hún
býður uppá gleymir hún aldrei
því frumætlunarverki sínu. í
þessu minnir hún til dæmis á
Skottubækurnar sem Málfríður
Einarsdóttir þýddi á sínum tíma
fyrir Mál og menningu og ég
gleymi aldrei hvað skemmtu mér
sem unglingi. Mál og menning
getur sætt sig vel við að gefa út
slíkar bækur.
Silja Aðalsteinsdóttir
AFMÆLI
Sveinbjöm Þórðarson
sjötugur
Þeim sem þessar línur ritar
hefði fyrir ekki mörgum misser-
um þótt það harla ólíklegt að
hann ætti eftir að setjast niður og
skrifa afmælisgrein. Var þess
háttar ritsmíðum jafnvel and-
snúinn og skeytti þá engu hver
átti í hlut. En svo hagar víst til á
lífsins leið að upp koma þau atvik
og þeir atburðir að stefnuföstustu
menn verða að endurskoða af-
stöðu sína til manna og málefna
og stundum að breyta henni þrátt
fyrir að þeim sé það á móti skapi.
En nú er ég sem sagt sestur
niður og farinn að skrifa afmælis-
grein þvert ofan í fyrri skoðanir á
því fyrirbæri, vegna þess einfald-
lega að hjá því varð ekki komist í
þetta skipti. í dag 23. des., verður
nefnilega sá ágæti sósíalisti og
verkalýðssinni Sveinbjörn Þórð-
arson, Ólafsbraut 30 í Ólafsvík,
sjötugur.
Sveinbjörn mun snemma hafa
tileinkað sér þær skoðanir og þau
lífsviðhorf sem okkur sósíalistum
þykja fegurri og betri en aðrar. í
hálfa öld hefur hann verið einn af
þessum traustu félögum úr al-
þýðustétt sem aldrei missa sjónar
á þeim hugsjónum sem henni
liggja til grundvallar. Og þó að
forystan kunni að tapa áttum um
stund, þá halda þessir menn sínu
striki, stéttvísir, róttækir og
glöggir á hvað flokknum er fyrir
bestu hverju sinni. Þeirra skoð-
anir eru ekki til sölu og hafa enda
skömm á þeim mönnum sem gera
hugsjónir að verslunarvöru.
Eg hef sennilega ' ekki verið
gamall þegar ég fór að spekúlera í
pólitík, man eiginlega ekki eftir
mér öðruvísi en rammpólitískum
og verið alla tíð nokkuð forvitinn
um hvaða flokk menn styðja. Það
er því ekki ólíklegt að ég hafi fyrst
heyrt Sveinbjörn vin minn nefn-
dan vegna þess vafasama heiðurs
að vera sagður kommúnisti. En
þeir sem þess heiðurs urðu að-
njótandi skipuðu ansi sérstakan
sess í mínum huga lengi framan
af. Fyrir mínum hugskotssjónum
voru þetta æstir karlar, oftast fá-
tækir sem rifu kjaft og buðu
heldri mönnum þjóðfélagsins
byrginn og voru jafnan tilbúnir
og segja þeim að fara til and-
skotans hvenær sem færi gafst,
auk þess sem þeir sáu ekki sólina
fyrir þeirri hræðilegu þjóð, Rúss-
um. Það er alveg á hreinu að í
kringum þessa náunga var aldrei
nein lognmolla og frá þeim staf-
aði einhver forboðinn ævintýra-
ljómi.
Og svo leið tíminn. Það var svo
ekki fyrr en fyrir 5 árum, þegar ég
gekk í Alþýðubandalagsfélagið í
Olafsvík að ég fór að kynnast
Sveinbimi að ráði. Ég man hvað
hann var sposkur á svipinn þegar
hann spurði mig á mínum fyrsta
eða öðrum fundi í félaginu hvern-
ig stæði nú á því að maður af rót-
gróinni íhaldsætt gengi í Alþýðu-
bandalagið. Ári seinna var ég svo
gerður að formanni félagsins og
hef verið það síðan. Upp frá því
hefur Sveinbjörn verið minn hel-
sti pólitíski leiðbeinandi enda
glöggur og minnisgóður. Milli
okkar hefur aldrei verið neitt
kynslóðabil enda þekki ég fáa
sem betur gera sér grein fyrir
nauðsyn þess að virkja ungt og
baráttusamt fólk í Alþýðubanda-
laginu í staðinn fyrir að sitja á því
og fæla það í burtu eins og nú
virðist vera farið að tíðkast. En
það verður víst að halda hagfræð-
ingagenginu góðu annars er
hætta á að þeir fari í fýlu og neiti
að mæta á fundi með glærurnar
sínar, nú að maður tali ekki um
peningamennina og fasteigna-
safnarana sem ku vera að finna
meðal innstu koppa í búri flokks-
ins og talað er um £ viðtalsbók
Jónasar Árnasonar, fyrrv. al-
þingismanns, sem kom út í fyrra
(bls. 90-91 ef einhver vildi fletta
uppá). Það er ekki nema von að
okkur óbreyttum flokksmönnum
sé hætt að standa á sama. Undir
svona kringumstæðum er erfitt
fyrir ráðamenn flokksins að fara
fram á svokallaða flokkshollustu.
Ég ætla ekki að rekja lífshlaup
Sveinbjörns hér því þetta er
afmæliskveðja en ekki ævisaga en
get þó ekki látið hjá líða að geta
þess að árin 1966-1970 sat hann í
hreppsnefnd Ólafsvíkur, en þau
ár voru byrjun á endurreisnar-
tímabili í sögu staðarins. Næstu 8
ár þar á eftir var hann vara-
hreppsnefndarmaður. Þá sat
hann í stiórn verkalýðsfélagsins
Jökuls í Ólafsvík um árabil.
Ég vil heldur ekki fyrir hönd
ABFÓ láta hjá líða á þessum
tímamótum að þakka Sveinbirni
allar þær ferðir sem hann hefur
farið fyrir hönd félagsins á hina
ýmsu fundi flokksins, í uppstill-
ingarnefnd, kjördæmisráði og
landsfundi þær ferðir eru orðnar
margar í gegnum tíðina.
Og að lokum viljum ég, Anna
og stelpurnar árna Sveinbirni
heilla nú þégar hann hefur fyllt
sjöunda tuginn með bestu ósk um
góða daga í framtíðinni.
Jóhannes Ragnarsson
formaður Alþýðubandalagsins
í Ólafsvík
12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 23. desember 1986