Þjóðviljinn - 08.01.1987, Qupperneq 5

LANDSBYGGÐIN
Forspjall
Á meðan jólabókaflóðið geng-
ur yfir ásamt auglýsingum, þar
sem fóik er eindregið hvatt til þess
að koma aurunum sínum sem
fyrst í lóg, verður ýmislegt undan
að láta á litlum blöðum. Þess
verðum við svo sannarlega vör
hér á Þjóðviijanum.
Því Landsbyggðarefni, sem hér
birtist nú, var ætlað að koma fyrir
augu lesenda um miðjan desemb-
er s.l. Það lenti utangarðs, eins og
fjölmargt annað. Telja verður
þó, að það sé á engan hátt úrelt
orðið. Ályktun bændafundarins í
Ásbyrgi og þær þýðingarmiklu
ábendingar, sem þar koma fram,
er t.d. enn í fullu gildi.
-mhg
Frá Ytri-Ey á Skagaströnd. Það var þungt hljóð í Húnvetningum á bændafundinum í Ásbyrgi.
V-Hún.
Búmarkið 440 ærgildi
fullvirðisrétturinn 137 ærgildi
Föstudaginn 5. des. boðaði
Búnaðarsamband V-Húnvetn-
inga til almenns fundar í félags-
heimilinu Ásbyrgi á Laugar-
bakka í Miðfirði. Til umræðu var
það ástand, sem leitt hefur af
setningu búvörulaganna frá 1985
og reglugerðar þeirrar er land-
búnaðarráðherra gaf út 29. nóv.
s.l. um fullvirðisrétt til handa
bændum.
Fundurinn var mjög vel undir-
búinn og fjölsóttur. Munu flestir
bændur sýslunnar, sem á annað
borð áttu heimangengt, hafa ver-
ið mættir, auk fjölda Hvamms-
tangabúa. Þingmenn kjördæmis-
ins voru boðnir á fundinn og
mættu þeir allir nema Eyjólfur
Konráð Jónsson, sem var er-
lendis. Framsöguræður fluttu
þeir Aðalbjörn Benediktsson,
ráðunautur og Gunnar
Sæmundsson, bóndi í Hrúta-
tungu, formaður Búnaðarsam-
bandsins. Fréttaritari Þjóðviljans
á Hvammstanga Eyjólfur R.
Eyjólfsson var mættur á fundin-
um og fer frásögn hans hér á eftir.
Það vakti athygli að allir þing-
mennirnir virtust í höfuðdráttum
vera andvígir framleiðsluráðslög-
unum, jafnt stjórnarliðar sem
stjórnarandstæðingar. Til dæmis
sagði Pálmi Jónsson, að með því
að miða framleiðsluréttinn við
framleiðslu síðustu tveggja ára en
ekki við búmark, væri komið aft-
an að bændum. Nauðsynlegt væri
að halda uppi hefðbundnum
landbúnaði meðan leitað væri
nýrra leiða. Forystulið bænda
hefði sofið á verðinum.
Páll Pétursson taldi lækkun út-
flutningsbóta of hraða og kaup á
framleiðslurétti hið mesta glap-
ræði. Sú verslun gerði þá fátæku
fátækari og hina ríku ríkari og til
þess gerð, að hinir betur stæðu
hefðu meira eftir en áður. Reglu-
gerðin væri meingölluð og nota
þyrfti veturinn til að breyta
henni.
Stefán Guðmundsson, sem
jafnframt þingmennsku er for-
maður stjórnar Byggðastofnun-
ar, lítur aftur á móti á fram-
leiðsluráðslögin sem varnrlínu,
sem stoppa eigi við til þess síðan
að hefja nýja sókn. Var ekki að
furða þó að menn ræddu um það
sín á milli eftir ræður stjórnar-
þingmannanna að með ólíkind-
um væri að lögin skyldu nokkru
sinni hafa verið samþykkt.
Ragnar Arnalds sagði Alþýðu-
bandalagsmenn hafa miklar
áhyggjur af þróun þessara mála,
enda allar aðgerðir í sambandi
við þau meingallaðar. Óverjandi
Frá bœndafundi í Asbyrgi í Miðfirði
væri að tilkynna bændum þá fyrst Gunnars Sigurðssonar, kaupfé- vegna byggingar á 440 kinda fjár-
lagsstjóra. Allir lýstu þeir áhyggj- húsi. Ekki stóð á láninu og hófst
hann þegar handa um byggingu,
enda gömlu fjárhúsin að hruni
komin. Búmark hans var þá 142
ærgildi en gömlu fjárhúsin rúm-
uðu lítið meira. Haustið 1981
voru fjárhúsin tilbúin til úttektar
vegna lánveitingar, en þá kemur
bréf frá Stofnlánadeild um að lán
fáist ekki vegna þess hve búmark-
ið sé lágt, þ.e. 142 ærgildi. Fram-
kvæmdastjóri Stofnlánadeildar
ráðleggur að óska eftir stækkun á
búmarki og var það gert. Þann
10. nóv. 1981 barst tilkynning frá
Framleiðsluráði um að búmarkið
sé hækkað upp í 440 ærgildi. Vor-
ið 1984 fæst svo loforð fyrir láni til
að byggja votheyshlöðu og þá var
samstæðan komin.
En 4. nóv. s.l. kemur svo náð-
arhöggið frá landbúnaðarráðu-
neytinu. Þar er það viðurkennt
að bóndinn hafi að vísu 440 ærg-
ilda búmark en í nýju fjárhúsun-
um fái hann því miður ekki að
hafa nema 137,5 kindur. Líklega
meiningin að nágranninn hafi
helminginn af hrútnum. Þeir
um framleiðslurétt þeirra löngu
eftir að búið væri að loka slátur-
húsum. Hæpið væri að taka ekki
tillit til hlunninda og einnig að
, setja ekki stjórn á alla kjötfram-
leiðslu í landinu. Sölusamdrátt-
urinn á dilkakjöti stafaði ekki
hvað síst af stjórnarstefnunni þar
sem dregið væri úr niður-
greiðslum á kjöti samhliða
minnkandi kaupgetu. Frjálsa
verðlagningin hafði leitt til þess,
að nú fengi kaupmaðurinn svip-
aða upphæð fyrir að rétta kjöt-
lærið yfir búðarborðið og bónd-
inn fyrir að framleiða það. Vegna
vaxtastefnu þeirrar, sem við-
gengist, tapaði ríkissjóður árlega
miljörðum króna. Væri þeim
fjármunum betur varið til niður-
greiðslu á búvörum öllum til
hagsbóta.
í öðru lagi vakti athygli sam-
staðan milli bænda og íbúa þétt-
býlisstaða eins og Hvammstanga.
Kom það glöggt fram í máli Þórð-
ar Skúlasonar, sveitarstjóra,
Arnar Gíslasonar, formanns
Verkalýðsfélagsins Hvatar og
um sínum vegna landbúnaðar-
stefnunnar, sem bitnaði jafnt á
þéttbýliskjörnum landsbyggðar-
innar og sveitunum sjálfum. Las
Örn upp ályktun stjórnar Hvatar,
sem birt hefur verið hér í blaðinu.
í þriðja lagi vökti athygli frá-
sögn ungra bænda af viðskiptum
þeirra við Stofnlánadeild, Fram-
leiðnisjóð, Búmarksnefnd „eða
hvað það nú heitir allt þetta farg-
an þar sem ómanneskjuleg,
tölvuvædd stjórnun embættis-
manna-kerfisins ríkir og enginn
virðist hafa pólitískt þor til þess
að hrófla við“, eins og það var
orðað.
„Búmark þitt er 440 ærgildi en
fullvirðisréttur þinn er 137,7 ær-
gildi. Eitthvað á þessa leið hljóð-
aði bréfið sem ég fékk frá Fram-
leiðsluráði 4. nóv. s.I.“ Það var
ungur bóndi í Hrútafirðinum,
Eyjólfur Gunnarsson, sem var að
lýsa viðskiptum sínum við kerfið
fyrir sunnan.
Haustið 1980 sótti hann um
lánveitingu til Stofnlánadeildar
hefðu allt eins vel getað haft
bréfið á þessa leið:
„Drengur minn. Við höfum
endanlega ákveðið að setja þig á
hausinn. Við gerum þér tilboð,
sem þú getur ekki hafnað. Þú sel-
ur okkur fullvirðisréttinn, ferð af
jörðinni með nýju húsunum og
flytur á mölina. Þú getur eflaust
fengið inni í bragga vestur á
Suðureyri, þeir eru alltaf með út-
lendinga hjá sér í frystihúsinu
hvort sem er. Þú getur svo borgað
af nýju húsunum með nætur-
vinnu. Virðingarfyllst“, o.s.frv.
Já, það var þungt hljóðið í
ungu bændunum á fundinum og
sögurnar allar í svipuðum dúr.
Þeir fengu líka að heyra það,
þingmennirnir, að til annars væri
ætlast af landsbyggðarþingmönn-
um en að þeir stuðluðu að því að
leggja byggðir landsins í eyði. Og
glöggt kom fram að menn efuð-
ustu stórlega um að þessar að-
gerðir landbúnaðarráðherra
stæðust lagalega.
ere/mhg
Alyktun bœndafundar í Asbyrgi
Tafarlausa endurskoðun reglugerðar um fullvirðisrétt
Eftirfarandi ályktun var ein-
róma samþykkt á bændafundin-
um í Ásbyrgi í Miðfirði 5. des. sl.:
Nú blasa við bændum miklir
erfiðleikar vegna samdráttar í
hefðbundnum búgreinum.
Mjólkurframleiðslan hefur dreg-
ist saman og boðaður er mikill
samdráttur í sauðfjárframleiðslu.
Þetta bitnar harðast á frumbýl-
ingum og þeim, sem lagt hafa út í
miklar fjárfestingar á síðustu
árum. Margir þessara bænda sjá
nú gjaldþrot blasa við.
Abyrgð á núverandi ástandi
hvílir fyrst og fremst á alþingis-
mönnum þessa lands. Bænda-
samtökin óskuðu eftir stjórnun-
araðgerðum 1972 en löggiafar-
valdið var ekki reiðubúið. Áhugi
og skilingur æðstu ráðamanna
þjóðarinnar nú fyrir þróttmiklum
landbúnaði, virðist hafa horfið að
mestu. Við setningu laga um
framleiðslu, verðlagningu og sölu
á búvörum, er sett voru 1985, var
ekki haft nægilegt samráð við
samtök bænda. Nú er ljóst að
ýmsir þeir ágallar, sem þá var
bent á, hafa komið fram í reynd.
Ljóst er, að ef ekki verður
brugðist við þessum vanda, sem
blasir nú við, brestur byggð í
sveitum þessa lands og þá bresta
einnig forsendur fyrir afkomu
fólks í mörgum þéttbýlisstöðum
vítt og breitt um land allt. Hvað
margir missa atvinnuna og hvað
skaðast þjóðarbúið ef ullar- og
skinnaiðnaður dregst stórlega
saman og svo önnur úrvinnsla
landbúnaðarafurða, sem væri þó
eðlilegt að ykist fremur en hitt?
Alþingismenn verða að gera sér
þennan vanda ljósan og taka
ákvörðun um hvort halda á
landinu í byggð eða ekki. Hér
duga ekki orðin tóm, aðgerðir
verða að koma til nú þegar.
Fundurinn telur þjóðhagslega
hagkvæmt að þróttmikill land-
búnaður haldist og byggð verði
sem næst því, sem hún er nú. Því
til styrktar bendum við á eftirtal-
in atriði:
1. Marka þarf langtímastefnu
hvað varðar byggð, framleiðslu
og hiutverk landbúnaðarins í
þjóðfélaginu.
2. Endurskoða verður lög nr.
46/1985 um verðlagningu og sölu
á búvörum, svo sem:
a. Valdsvið landbúnaðarráð-
herra og tengsl landbúnaðar-
ráðuneytis og Framleiðsluráðs.
b. Setja verður skýrari reglur
um skyldur ríkisins varðandi bú-
vörusamninga, hvað varðar
ábyrgð á birgðum og sjá til þess,
að afurðastöðvun verði tryggt fé
til að greiða vöruna.
c. Setja verður ákvæði um
stjórn á allri búvöruframleiðslu.
d. Lengja verður aðlögunar-
tíma laganna um a.m.k. 5 ár,
þ.e.a.s. til 1995 og
útflutningsbótum breytt sam-
kvæmt því, enda ljóst að uppbyg-
ging nýrra búgreina hefur mistek-
ist að verulegu leyti á hinum
skamma tíma, sem verið hefur til
umráða.Þarna þarf sérstaks átaks
við.
3. Reglugerð nr. 445/1986 um
fullvirðisrétt til framleiðslu
sauðfjárafurða verðlagsárið
1987/1988 verði endurskoðuð
þegar í stað. Þar verði tekið mun
meira tillit til búmarks og bendir
fundurinn á hugmyndir frá stjórn
Stéttarsambands bænda. Þá verði
einnig tekið tillit til staðfestingar
líflambasölu.
4. Sérstakar ráðstafanir verði
gerðar til að bæta stöðu þeirra,
sem harðast verða úti, svo sem
frumbýlinga og þeirra, sem eru
með miklar fjárveitingar.
5. Tryggt verði lágmarksverð
fyrir umframframleiðslu sauð-
fjárafurða, sem ekki verði lægra
en 50% af grundvallarverði. Þar
með verði reynt að koma í veg
fyrir sölu fram hjá verðlagskerfi
landbúnaðarins, enda komi skýr
ákvæði þar um.
6. Unnið verði að markaðsmál-
um bæði innanlands og erlendis
og ríkisvaldið hafi þar meiri af-
skipti af. Stöðvaður verði inn-
flutningur búvara til varnarliðs-
ins á Keflavíkurflugvelli og
varnarsamningi verði sagt upp ef
með þarf til að koma því í kring.
Gerð verði könnun á því hve
margar miljónir lítra af mjólk eru
fluttar inn í landið í formi ýmiss
konar matvara.
7. Þegar í stað verði gerð bú-
rekstrarkönnun um allt land með
svipuðu sniði og gert var á Norð-
urlandi á sl. sumri, á vegum
Ræktunarfélags Norðurlands. Á
grundvelli þeirrar könnunar
verði stjórnunaraðgerðir mótað-
ar og tekið verði tillit til landsins
gæða þannig, að saman fari skyn-
samleg nýting og verndun lands-
ins, skal athygli vakin á ályktun
Stéttarsambandsfundar 1986,
einkum tölulið 8.
8. Unnið verði skipulega að út-
rýmingu sauðfjársjúkdóma, svo
sem riðu og garnaveiki.
ere/mhg
Fimmtudagur 8. janúar 1987 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5