Þjóðviljinn - 23.01.1987, Blaðsíða 4

LEHDARI
„Hreinsanir í kerfinu“
Einhvers staöar stendur skrifaö, aö vald spilli
mönnum og alræöisvald spilli þeim algerlega.
íslenskum ráöherrum eru falin mikil völd og
sem betur fer beita ráöherrar þessum völdum
oftast af hófsemi og varfærni, bæöi vegna
mannkosta og svo vegna hinnar löngu lýðræð-
ishefðar, sem þrátt fyrir allt ríkir hér á landi.
Frá þessu eru þó undantekningar.
Það er kunnara en frá þurfi að segja, aö
Sverrir Hermannsson menntamálaráðherra
beitir valdi sínu á annan hátt en landsmenn eiga
að venjast þegar um ráðherra er aö ræöa. Hóf-
semi og varfærni eru ekki orö sem koma upp í
hugann, þegar stuttur valdaferill menntamála-
ráðherrans er skoðaður.
Nýjasta uppátæki Sverris, eins og kunnugt
er, var að víkja Sturlu Kristjánssyni úr starfi
fræðslustjóra á Norðurlandi eystra. Sverrir gef-
ur fræðslustjóranum að sök að hafa virt að vett-
(ugi fyrirmæli frá ráðuneytinu og tekið upp á
ýmsum ráðstöfunum án samráðs við yfirboð-
ara.
Þetta kann vel að vera rétt. Enda dettur eng-
um manni í hug, að Sverrir hafi einfaldlega
ákveðið að reka einhvern starfsmann ráðuneyt-
isins af handahófi sér til skemmtunar. Og eng-
um dettur í hug að efast um að menntamálaráð-
herra hafi heimild til að segja undirmönnum
sínum upp störfum.
Hitt þykir mönnum verra að svona uppsögn
skuli koma eins og þruma úr heiðskíru lofti og
vekja upp jafnharða andstöðu og raun ber vitni
meðal þeirra sem best þekkja til, samanber þau
samstilltu og hörðu mótmæli sem borist hafa úr
umdæmi fræðslustjórans.
Réttmæti þessarar uppsagnar er því mjög
umdeilt.
Nú er því ekki að leyna að slagferðugar ráð-
stafanir af þessu tagi vekja hrifningu meðal
sumra manna, einkum þeirra sem tilbiðja vald
og valdbeitingu. Mörgum er uppsigað við um-
hverfi sitt og stjórnarfarið og beina óánægjunni
hugsunarlaust að einhverri ófreskju, sem þeir
sjá eins og í móðu og kalla „kerfið".
Og það að reka einhvern úr „kerfinu" vekur
kátínu í þessum hóp. Stjórnmálamenn hirða
gjarnan upp fáein auðtekin prósent í vinsælda-
könnunum með tali um að það þurfi að „hreinsa
til í kerfinu" ellegar með því að segjast vera á
móti „skriffinsku" án þess að fara út í nánari
skilgreiningar á því.
Þessi hrifning á „hreinsunar-“ og „brottrekstr-
artali" á sér að öllum líkindum þá skýringu að
öllum almenningi blöskrar að horfa upp á slím-
usetur alls konar nátttrölla í embættismanna-
kerfinu. Fólki blöskrar að horfa upp á háttsetta
menn og háttlaunaða gera stórfelld mistök eða
hafast ekkert að án þess að þeir séu nokkurn
tímann látnir standa fyrir máli sínu. Fólki blöskr-
ar líka að horfa upp á embættismannaveitingar
til manna, sem hafa það helst sér til ágætis að
hafa sömu stjórnmálaskoðun og sá sem emb-
ættið veitir, meðan hæfari menn annarrar skoð-
unar mega snapa gams.
En agnúar kerfisins verða ekki sniðnir af með
groddalegri valdbeitingu fyrrverandi kommiss-
ara úr Framkvæmdastofnun.
Brottvikning fræðslustjórans er ekki merki um
stjórnunarhæfileika manns sem vill sníða agn-
úa af kerfinu og fjarlægja óþarfa embættis-
menn. Þessi brottvikning er enn eitt uppátæki
mannsins, sem rak úr starfi framkvæmdastjóra
Lánasjóðs og borgaði síðan væna summu í sár-
abætur-og gaukaði starfi Háskólakennara að
postula „frjálshyggjunnar“ - allt í krafti valds og
embættis.
Og hafi ráðherrann viljað koma til móts við þá
sem heimta „hreinsanir í kerfinu" var það ein-
staklega ólánlegt að velja sem fórnarlamb
fræðslustjóra, sem hefur eytt of miklum pening-
um í sérkennslu á landsbyggðinni. Með góðum
vilja hefði hann getað fundið verri afglöp á öðr-
um stöðum. En til þess nægði stjórnviskan ekki.
Þegar öllu er á botninn hvolft má til sanns
vegar færa að Sturla Kristjánsson hafi tæplega
sýnt næga húsbóndahollustu, en menn virða
honum þó meðal annars til vorkunnar hver hús-
bóndinn var.
- Þráinn
KUPPT OG SKORIÐ
Paö er erfitt að halda úti þætti
eins og þessum hér án þess að
minnast á sjónvarpið svosem
einu sinni í viku. Sjónvarpsmál
gegna nú orðið sama hlutverki og
rórill manna um veðurfar áður
fyrr, ellegar þá spurningar um
eilífðarframhaldstilveru einstakl-
ingsins. í þessum málflokkum
öllum verða flestir jafnvitrir -
nema síður sé.
Hin hreina
hugsjón
Það er oft um það rætt, að
samfélagið bjóði ekki lengur upp
á annað en erfið störf og leiðin-
leg. Undantekningar frá því sýn-
ast helst tengdar þeim reyfara
sem kallast markaðsöflun og svo
sjónvarpinu sjálfu: sá sem þar er
er sæll og hefur ekki framar sið-
ferðilegan rétt til að öfunda
nokkurn mann.
Þó býður okkur í grun, að
meira að segja sjónvarpsfrelsið sé
fljótt að snúast upp í sína and-
hverfu og verða að sjónvarps-
þrældómi einskonar. Þessi grun-
ur fær nokkurn byr undir vængi
þegar við sáum þessa klausu hér í
sjónvarpsgagnrýni Morgunblaðs-
ins. Takið nú eftir:
„Ég segi fyrir mig, að ég nýti
þessar endursýningar Stöðvar 2 á
þann veg að ég safna á myndbönd
svo til allri dagskrá beggja stöðv-
anna og er svo önnum kafinn
langtfram á nótt við að skoða sem
allra mest af efninu. Auðvitað
missi ég af mörgu enda bara 24
tímar í sólarhringnum, en oft nœ
ég í skottið á kvikmyndum Stöðv-
ar 2 þá þœr eru endursýndar. “
Eða eins og kerlingin Moggans
sagði: það er mikið á suma menn
lagt. En það er þó huggun harmi
gegn, að sá maður, sem verður
fyrir þessari undarlegu keppni
við sjálfan sig um það hve miklu
sjónvarpsefni hann kemur fyrir í
sínum sólarhring, hann þjáist
ekki neitt að ráði. Nei, hann er
sæll og glaður, hann. brosir undir
sínum þungu skyldum, sínum
svipuhöggum.
Hvatningarorðum
rignir
Jón Óttar Ragnarsson er af-
skaplega glaður og hamingju-
samur með sína sjónvarpsstöð,
og hver getur neitað því, að sú
vellíðan sé góð í sjálfri sér? Pað er
alltaf gleðilegt þegar menn trúa
af einlægni á það sem þeir eru að
gera - hversu fáfengilegt sem það
annars kann að vera.
Pað er eins og hver sjái upp
undir sjálfan sig með það.
Jón Óttar á Stöð 2, hann segir
til dæmis:
„Innástöðina bókstaflega rign-
ir hvatningarorðum frá ánægðum
viðskiptavinum. Æ fleiri segjast
með öllu hættir að horfa á dag-
skrá keppinautar okkar.
En öfugt við R ÚV er það ekki
okkar markmið að níða niður
keppinaut okkar. “
Nei, auðvitað ekki - og allra
síst er það „níð“ að segja að allir
séu hættir að horfa á keppinaut-
inn. Og allt er í góðu gengi enda
hafa nokkrir þætti Stöðvar 2
fengið verðlaun í keppni sem
bandarískir framleiðendur efna
til sín í milli um hylli sterkra
auglýsenda.
Það er reyndar betra en ekki,
að Jón Óttar telur þá gagnrýni
réttmæta, að Stöð 2 hafi verið of
engilsaxnesk. Enda svo miklu
upp á okkur þröngvað úr þeirri
átt, að sjálft Morgunblaðið hefur
hvað eftir annað varað við „hol-
skeflu engilsaxneskra áhrifa“.
Jón Óttar lofar nokkurri bót og
betrun á þeim dagskrárhlutföll-
um og það er ekki nema sjálfsagt
að brosa við góðum áformum.
Við sjáum hvað setur.
Vandamálin
En svo fer Jón Óttar meðal
annars að tala um sína menning-
arstefnu. Stöð 2 hefur sýnt
nokkra þætti, sem byggðir eru á
samtölum við rithöfunda og lista-
menn - það er ágætt - og hér
hefur stöðin það fram yfir Sjón-
varpið, að reyna ekki að þrengja
of mörgum atriðum inn í einn
þátt, telja ekki mínúturnar af of
mikilli smámunasemi. En það er
líka allt og sumt. Jón Óttar
bregður á það ódýra ráð að segja
sem svo um þær aðfinnslur sem
borist hafa um dagskrá Stöðvar 2:
„Þeir sem reiknuðu hins vegar
með stórum skömmtum af skand-
inavískum vandamálamyndum
og fjölmennum umrœðuþáttum
um menningarmál œttu að leita á
önnur mið“.
Fjölmennir eða fámennir um-
ræðuþættir eru eins og hvert ann-
að tæknilegt smámál. En að því
er varðar þennan eilífðarsöng um
„skandinavískar vandamála-
myndir“, þá er þar um að ræða
óvenju lævísa herferð, sem miðar
að því, að annaðhvort séu menn
að tala um „afþreyingu“ eða
„menningu". Og þar með fylgir
að það sé eiginlega óþarfi að
„menningin" komi okkur við.
Mál til komið reyndar, að minnt
sé á það, að bækur eins og Sjálf-
stætt fólk og íslandsklukkan
fjalla um vandamál kotbóndans í
heiminum og um vandamái smá-
þjóðar. Og meðferð þeirra
„vandamála“ - skandinavískra
og sovéskra og indverskra -
ræður miklu um það, að hve
miklu leyti þessi verk eru „af-
þreying" og „menning“. ÁB
þlÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphéðinsson.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Ðlaðamenn: GarðarGuðjónsson, Ingólfur Hjörleifsson, Kristín
Ólafsdóttir, Magnús H. Gíslason, MörourÁrnason, ÓlafurGíslason,
SiaurðurÁ. Friðþjófsson, Valþór Hlöðversson, Vilborg Davíðsdóttir,
Víðir Sigurðsson (íþróttir), Yngvi Kjartansson (Akureyri).
Handrtta-og prófarkaieaarar: Andrea Jónsdóttir, ElíasMar.
Ljóamyndarar: EinarÓlason, SigurðjrMarHalldórsson.
Útlitstolknarar: Sævar Guðbjömsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjórl: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglyslngar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen, Guðmunda Kristinsdóttir.
Sfmvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Husmóðir: Ólöf Húnfjörð.
Bflstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgrelð8lu8tjórl:HörðurOddfríðarson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúlað, Reykjavfk, sfmi681333.
Auglýsingar: Sfðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðvlljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lausasölu: 50 kr.
Helgarblöð:55 kr.
. Áskriftarverð á mánuði: 500 kr.
4 SÍÐA - PJÓÐVILJINN Föstudagur 23. janúar 1987