Þjóðviljinn - 06.02.1987, Blaðsíða 5

Umsjón:
Álfheiður
Ingadóttir
Haukur í dúfulíki: Matthías A. Mathiesen utanríkisráðherra túlkar stefnu haukanna í Washington þó hann hafi ekki meirihluta á alþingi fyrir þeirri túlkun.
Alþingi
Matthías varði sprengjuna
Flokkur utanríkisráðherra einangraður í hernaðarhyggju sinni á alþingi.
Hjörleifur Guttormsson: Hlýturað reynafrekar ávilja alþingis| í þessu máli
Hjörleifur Guttormsson
kvaddi sér hijóðs utan dagskrár á
alþingi í gær til að fordæma
kjamorkusprengingu Banda-
rikjamanna í Nevada-eyðimörk-
inni s.l. þriðjudag. Hann spurði
utanríkisráðherra um afstöðu
ríkisstjórnarinnar tii þessa fram-
ferðis Bandaríkjamanna, sem
hefur m.a. verið fordæmt af þing-
flokki demókrata á Bandarikja-
þingi.
Hjörleifur sagði þessa þróun
mála uggvænlega. Miklar vonir
hefðu verið bundnar við að hitt
risaveldið, Sovétríkin, hefði í eitt
og hálft ár haldið að sér höndum
varðandi tilraunasprengingar og
menn hefðu vænst góðra undir-
tekta hjá gagnaðilanum, Banda-
ríkjamönnum. Sú staðreynd að
Bandaríkin hefðu þrátt fyrir
mikla hvatningu til annars,
sprengt sína 20. sprengju s.l.
þriðjudag, yki líkur á því að So-
vétmenn taki á nýjan leik upp til-
raunasprengingar. Þróun mála
stefndi því í mikinn háska.
Kjarnorkuvopn
tryggja friðinn
Matthías Á. Mathiesen sagði
alla vilja lifa í heimi sem ekki býr
við ógn helsprengjunnar. Mark-
miðið væri að útrýma kjarnorku-
vopnum en menn deildu um
leiðir. íslendingar væru þátttak-
endur í varnarbandalagi, og hefði
það gegnt lykilhlutverki sínu að
viðhalda friði í okkar heimshluta
vegna fælingarstefnunnar. Hún
hefði sannfært hugsanlegan árás-
araðila um tilgangsleysi stríðsað-
gerða. Kjamorkuvopn hefðu
gegnt lykilhlutverki í að stöðva
útþenslu Sovétmanna í Evrópu
og afvopnun mætti aldrei leiða til
minna öryggis og stefna þannig
friðinum í hættu.
Utanríkisráðherra sagði vest-
rænum ríkjum vandi á höndum:
Þau vildu heim án kjarnorku-
vopna en um leið vildu þau við-
halda því öryggi sem kjarnorku-
vopn hefðu tryggt. Á meðan ekki
hefði tekist að skapa gagnkvæmt
traust milli austurs og vesturs,
væri það mat vestrænna þjóða að
það yrði að halda uppi
„sannferðugum fælingarmætti“.
Þetta væri ástæðan fyrir því að
Bandaríkjamenn hefðu kosið að
halda áfram kjamorkusprenging-
um sínum.
Matthías fór aftur til áranna
1958-1961 til að sanna þingheimi
að reynslan af framferði Sovét-
manna sýndi að þeim væri ekki
treystandi. Þá hefðu Bandaríkja-
menn og Bretar sett á einhliða
tilraunabann sem þeir hefðu
treyst Sovétmönnum til að virða.
Þeir hefðu þvert á móti á laun
undirbúið stórkostlega röð til-
raunasprenginga og hefðu
skyndilega haustið 1961 sprengt
40 sprengjur á 2 mánuðum. Þessi
spor hræða, sagði ráðherrann.
Hann sagði það nú velta á Sovét-
mönnum og framkomu þeirra við
samningaborðið hver þróun mála
yrði. Það væri mælistikan en ekki
„fagrar yfirlýsingar í vestrænum
fjölmiðlum". Að lokum sagðist
ráðherrann myndi fylgjast með
framvindu mála á vettvangi
Nató, og þar myndu íslendingar
koma fram með þau sjónarmið
sem þeir vildu koma fram á hverj-
um tíma.
Kratar fordæma
sprenginguna
Kjartan Jóhannsson sagði það
hörmulega reynslu að þegar ann-
ar aðilinn vildi, þá neitaði hinn.
Hann sagði tilraunasprengingar
Samtök um kjarnorkuvopna-
laust ísland hafa í ályktun skorað
á Matthías Á. Mathiesen að skipa
íslenskan fulltrúa í embættis-
nefnd til að kanna hugmyndir um
kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum, og leggja til að
hann geri þetta á fundi utanríkis-
ráðherra Norðurianda í Reykja-
vík í lok mars.
Ályktun samtakanna frá 3. fe-
brúar hljóðar svo:
„í þingsályktun Alþingis frá
23. maí 1985 um stefnu Islend-
inga í afvopnunarmálum var
utanríkismálanefnd falið að
kanna í samráði við utanríkisráð-
þránd í götu árangurs í afvopnun-
armálum og það væri hörmulegt
að tækifærið eftir Reukjavíkur-
fundinn hefði ekki verið notað.
Kjartan sagðist taka undir með
bandarískum þingmönnum, sem
segja að glugga tækifærisins hafi
verið skellt aftur og hann sagðist
átelja að Bandaríkjastjórn hefði
ekki notað þetta tækifæri. Það
væri nauðsynlegt fyrir íslendinga
að ræða þessa þróun mála hjá
Nató.
Kvennalisti
sendi mótmæli
Guðrún Agnarsdóttir sagði
Kvennalistann þegar hafa sent
Bandaríkjastjórn mótmæli vegna
sprengingarinnar s.l. þriðjudag.
Hún sagðist styðja þá bandaríska
þingmenn sem hafa barist gegn
tilraunasprengingum Banda-
ríkjamanna og minnti á að þær
væru liður í áætlun Reagans um
geimvamir. Þær hefðu aftur verið
aðalþröskuldur í vegi árangurs á
Reykjavíkurfundinum. Guðrún
lýsti hryggð og hneykslan vegna
orða ráðherra og spurði hann að
lokum hvort hann vissi hve marg-
ar sprengjur Bandaríkjamenn
hygðust sprengja á þessu ári og
herra hugsanlega þátttöku Is-
lands í frekari umræðu um kjarn-
orkuvopnalaust svæði á Norður-
löndum. Með hliðsjón af því
verður að telja mjög miður ef
utanríkisráðherra treystir sér
ekki til að fallast á að skipaður
verði fulltrúi íslands í samnorr-
æna embættismannanefnd til að
kanna möguleika á og undirbúa
tillögu um að Norðurlönd verði
kjarnorkuvopnalaust svæði. Um-
mæli sem gætu bent í þá átt komu
fram í umræðu í Sameinuðu þingi
29. jan. s.l.
Samtökin telja að hvert það
skref sem stigið er til afvopnunar,
lítið eða stórt, sé mikilvægt, og þá
hve margar þær þyrftu að vera til
þess að íslenska ríkisstjórnin
mótmælti þeim.
Matthías og Reagan
Hjörleifur Guttormsson sagði
viðbrögð og svör ráðherrans
myndu vekja athygli langt út fyrir
landsteina. Hann hefði tekið gall-
harða afstöðu með Reagan-
stjórninni, andstætt þeim rödd-
um á Bandaríkjaþingi sem for-
dæma og vara við tilraunaspreng-
ingum. Hjörleifur fagnaði orðum
Kjartans Jóhannssonar sérstak-
lega og sagði það koma gleðilega
á óvart að Alþýðuflokkurinn
hefði aðra afstöðu í utanríkismál-
um en Sjálfstæðisflokkurinn.
Rök ráðherrans hefðu verið rýr:
Fælingin hefði varðveitt friðinn
og þess vegna ætti að halda áfram
hinu geigvænlega vígbúnaðar-
kapphlaupi. Sig undraði ef Fram-
sóknarmenn í ríkisstjórn væru
sammála þessum rökum og
óskaði hann eftir því að forsætis-
ráðherra lýsti skoðun síns flokks
á þessu máli.
Framsókn fordæmir
Steingrímur Hermannsson
sagðist hljóta að fordæma til-
ekki síst í samvinnu við frænd-
þjóðirnar á hinum Norðurlönd-
unum. Umræða um Norðurlönd
sem „kjarnorkuvopnalaust svæði
í Norður-Evrópu" á fullan rétt á
sér og í því felst að þar verði
aldrei staðsett kjarnorkuvopn né
leyfð umferð með slík vopn.
Samtökin telja að ekkert tæki-
færi megi láta ónotað til að um-
ræða um þessi mál fari fram hvort
sem er á meðal embættismanna
eða stjórnmálamanna. Því skora
Samtökin á utanríkisráðherra að
standa að skipun nefndarinnar á
fundi utanríkisráðherranna hér
25. og 26. mars.“
raunasprengingu Bandaríkja-
manna s.l. þriðjudag. Þarna
hefði verið rétt fram hönd til
sátta, sem vert hefði verið að taka
og stöðva tilraunir með kjarnork-
uvopn ef það mætti vera spor í átt
til afvopnunar. Reyndar sagði
hann tilraunir með kjarnorku-
vopn aukaatriði í samanburði við
fækkun kjarnorkuvopna og út-
rýmingu þeirra, en stöðvun
þeirra gæti þó verið skref í áttina.
Mannkyn gæti ekki sætt sig við
minna.
Páll Pétursson lýsti yfir óá-
nægju með afstöðu Matthíasar.
Ræða hans hefði verið óþarflega
herská. Hann hefði alltaf talið að
ráðherrann hugsaði eins og dúfa,
en nú hefði hann talað sem
haukur. Það væri fráleitt að taka
ábyrgð á fordæmanlegu tiltæki
Bandaríkjamanna s.l. þriðjudag.
Sjálfur hefði hann ekki trú á fæl-
ingarmættinum og óttaðist að sú
árátta myndi ganga af mannkyni
dauðu einhvern daginn. Loks
sagðist Páll óttast að meðan enn
sætu við völd í Hvíta húsinu þeir
sem þar nú eru, myndi mannkyn
ekki lifa í friðvænlegum heimi.
Ráðherrann
í minnihluta
Hjörleifur Guttormsson sagði
að lokum ljóst ef marka mætti
talsmenn flokkanna, þá hefði
utanríkisráðherra ekki meiri-
hluta á alþingi fyrir þeirri afstöðu
sem hann hefði túlkað. Á það
hlyti að reyna frekar á alþingi.
-ÁI.
Vínbannið
Kristín H
en ekki K
Þau mistök urðu í frásögn af
þingsályktuanrtillögu þriggja
þingmanna um bann við að veita
sterk vín í veislum á vegum ríkis-
ins að nafn Kristínar S. Kvaran
var nefnt fyrsf-> flutningsmanns
tillögunnar. Þetta er rangt, því
það er nafna hennar Kristín Hall-
dórsdóttir frá Kvennalista sem er
íyrsti flutningsmaður tillögunn-
ar. Er beðist velvirðingar á þess-
um mistökum. ÁT
Föstudagur 6. febrúar 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Kjarnorkuvopn
Skipað í nefndina
Samtök um kjarnorkuvopnalaust Island skora á
utanríkisráðherra að standa ekki gegn norrœnu samstarfi