Þjóðviljinn - 26.03.1987, Blaðsíða 12

HEiMURINN
Kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd
Kjamorkuvamastefna
Nató er röng
ErikAlfsen: Almennur viljiá Norðurlöndum til að lýsa yfir
kjarnavopnaleysi hvortsem íslendingar taka þátt eða ekki, en
þátttaka ykkar er mikilvœg
- Öll vandamál viö eftirlit eru
leysanleg, sé til þess pólitísk-
ur vilji. Kjarnorkuvopnalaus
Norðurlönd geta orðið að
veruleika. Fyrir máiinu er pólit-
ískur vllji í löndunum, sagði
Erik Aifsen í samtali við Þjóð-
viljann.
Erik Alfsen er prófessor í
stærðfræði við Oslóarháskóla og
einn forystumanna norsku friðar-
hreyfíngarinnar „Nei til atom-
vápen“. Alfsen hefur komið fram
í fjölmiðlum um öll Norðurlönd
og víðar, ritað greinar um þessi
mál í blöð, tímarit og bækur.
Hann er hér í boði íslenskra frið-
arhreyfinga vegna norræna utan-
ríkisráðherrafundarins.
Geta íslendingar verið með?
Eru þeir ekki mun flæktari í hern-
aðarvél Bandaríkjamanna en
Norðmenn og Danir, sem einnig
eru í Nató og utanríkisstefna ís-
lands ósjálfstæðari og bundnari
hemaðarhagsmunum Banda-
ríkjamanna en þeirra?
- Munurinn er kannski fyrst og
fremst sá að á íslandi er herstöð
mönnuð Bandaríkjamönnum
sem er liður í vamakerfi Nato og
ætlað jafnframt að verja ísland,
en hinir hafa sinn eigin her. Þetta
ætti þó engan veginn að koma í
veg fyrir aðild íslands að yfirlýs-
ingunni. Það er mikilvægt að
greina milli aðildar að Nató og
vamarstefnu Nato. Meirihluti ís-
lendinga virðist hlynntur aðild að
kjarnorkuvopnalausum Norður-
löndum og norrænu samstarfi
yfirhöfuð.
- í tillögum okkar um kjarna-
vopnalaus svæði er samkomulag
um sjálf atómvopnin aðalatriðið
og öll önnur vandamál teljum við
að leysa verði með viðbótar-
samningum. Það verður að gæta
þess að væntanlegt samkomulag
verði ekki svo flókið að það verði
óframk væmanlegt.
- Ef svo illa færi að íslendingar
yrðu ekki með að þessu sinni,
verður að miða undirbúning við
að þeir geti komið inn í samstarf-
ið síðar, þegar þeir em reiðubún-
ir til þess.
Fælingarmáttur
kjarnorkuvopna
Utanríkisráðherra íslands hef-
ur sagt að vilji menn heim án
kjarnavopna verði að tryggja
friðinn með eflingu annars
vopnabúnaðar. Hefur ekki fælin-
garafl kjamorkuvopnabúnaðar
Nató tryggt friðinn í Evrópu
undanfama áratugi?
-Þessi rök hafa heyrst margoft
og verða ekki merkilegri fyrir
það. í fyrsta lagi vitum við ekki
hvort það em kjamavopnin sem
tryggt hafa friðinn. Það má vera
rétt og það má vera rangt, við
getum aldrei vitað það fyrir víst.
Eg held sjálfur að það hafi verið
röng ákvörðun sem tekin var
1954 að byggja varnir Nató á
kjarnavopnum. Þá var ákveðið
að stilla upp kjamorkuvopnum
til vamar gegn venjulegum vopn-
um. Þetta var pólitísk ákvörðun
og með henni hófst kjamorku-
vopnakapphlaupið sem nú er
komið á fáránlegt stig.
- Þá var mótuð herfræði sem
gerir ráð fyrir að nota kjamavopn
og verða fyrstur til að nota þau.
Það er oft rætt um að Varsjár-
bandalagslöndin séu miklu
öflugri hvað varðar venjuleg
vopn og þar komi kjarnorkuvopn
Nató-ríkjanna til mótvægis.
Kjarnavopnafriðlýsing
Hvað felst í kjarnorkuvopna-
friðlýsingu Norðurlandanna?
- Norðurlöndin gera með sér
samkomulag um að banna stað-
setningu, flutninga og notkun
kjarnorkuvopna á yfirráðasvæð-
um sínum hvort sem er á ófriðar-
eða friðartímum. Samkomulagi
verður að ná við kjarnorkuveldin
um að þau virði samkomulagið.
Sovétmenn hafa þegar gefið til
kynna að þeir séu hugmyndinni
hlynntir, en Bandaríkjamenn
hins vegar andsnúnir. Yfirlýsing-
in yrði hins vegar samnorrænt
framtak og hlutverk norrænu
Natóþjóðanna gæti orðið að afla
henni fylgis innan bandalagsins.
Þingsályktunartillöguna frá 23.
maí 1985,þar sem hvatt er til að
könnuð verði samstaða um og
grundvöllur fyrir samningum um
kjarnorkuvopnalaust svæði í
Norður-Evrópu, túlka sumir á
þann veg að hér sé um að ræða
svæðið frá Grænlandi til Úral-
fjalla og að sunnan frá norðan-
verðu Þýskalandi til Norðurpóls-
ins. Verður ekki að friðlýsa allt
þetta svæði þarsem Norður-
löndin hafa vopnabúrin allt í
kring um sig, - á Kólaskaga og
Erik Alfsen, helsti talsmaður norsku friðarhreyfingarinnar „Nei til atomvápen":
Kjamorkuvamastefna Nato er röng. Að grípa til kjarnorkuvopna er sjálfsmorð.
Friðlýsing Norðurlanda er mikiivægt skref sem dregur úr hættunni á kjarnorku-
stríði.
austan megin Eystrasalts, á höf-
unum norður með Noregi og
víðar?
Framtak í friðarátt
- Yfirlýsingin um kjama-
vopnalaus Norðurlönd verður
norrænt fmmkvæði. Auðvitað
mun þetta þýða að Norðurlöndin
verða að leita samninga við
kjarnorkuveldin um að þau
viðurkenni formlega yfirlýsing-
una með svokölluðum trygging-
um.
- í þessu sambandi er mikil-
vægt að greina í milli vem sumra
Norðurlandanna í Nató og vam-
arstefnu bandalagsins sem byggir
á hugsanlegri notkun kjarna-
vopna til að verjast árás með
hefðbundnum vopnum. Þessi
vamarstefna er röng og hefði átt
að vera aflögð fyrir löngu. Hún er
auk þess í hróplegri andstöðu við
vilja Norðurlandaþjóðanna og
þess vegna ber fulltrúum þeirra
innan Nató að vinna að því að
önnur stefna verði tekin upp
innan bandalagsins.
- Varðandi hugmyndir um að
friðlýsa alþjóðleg hafsvæði og
leggja undir hinn sovéska hluta
Evrópu og stór svæði í Þýska-
landi, þá yrði slíkt ákaflega erfitt í
framkvæmd. Tillögur í þessa átt
eru aðeins málþóf og maður
hlýtur að velta því fyrir sér hvort
það sé ekki einmitt tilgangurinn.
Þeir sem hampa slíkum hug-
myndum hafa tæpast mikinn
áhuga á að ganga til beins sam-
starfs við Sovétmenn um örygg-
ismál, en það fela þessar hug-
myndir í raun í sér, sagði Erik
Alfsen að lokum. -sá
Bretland
Munkafæð
Á eyju einni undan strönd
Wales hefur munkaklaustur
staðlð með miklum blóma i
þúsund ár. Á ofanverðri tutt-
ugustu öid, dögum
geimvopna, pönks og eyðni,
hefur þetta kyrrláta samfélag
guðs og reglubræðranna öðl-
ast mikið aðdráttarafl í augum
ferðamanna sem bregða sér
yfir pollinn og sækja munkana
heim. Gestirnir njóta kyrrðar-
innar og festa gjarna kaup á
framleiðslu heimamanna,
ilmvötnum og súkkulaði.
En, ó vei, nú er vá fyrir dyrum!
Allt útlit er fyrir að gandur guð-
leysisins muni ljósta þessa litlu
vin í eyðimörk efnishyggjunnar
og ríða henni að fullu.
Ástæðan er sú að ungir menn
fást ekki lengur til að hafna gýli-
gjöfum andskotans og því er
hörgull á munkum.
Faðir Róbert, ábóti klausturs-
ins, segir sínar farir ekki sléttar.
Eingöngu níu bræður séu eftir í
samfélaginu og meðalaldur
þeirra sé sextíu og fjögur ár. Ef
svo haldi sem horfi þá þurfi ekki
að spyrja að leikslokum.
En hann er útsjónarsamur
maður og eygir ráð út úr sjálf-
heldunni. Hann hyggst auglýsa
eftir munksefnum og komi það
ekki að gagni ætlar hann að skrifa
ábótum annarra klaustra af sömu
reglu og fá léða bræður.
-ks.
Kína
Hu aftur í sviösljósiö
Zhao segirpólitíska hœttu afstaðna, efnahag erfiðan. Hu á kínverska
þinginu
Hu Yaobang, sem lét af
flokksformennsku í janúar, tók
í gær sæti sitt við setningu kín-
verska þingsins að viðstödd-
um þrjúþúsund þingmönnum
og suðandl sjónvarpsvélum.
Þetta er í fyrsta slnn sem hann
kemur fram opinberlega síðan
hann lét af embætti, og var
honum heilsað með handa-
bandi af ýmsum forystu-
mönnum á þingfundinum.
Hu sat á forystupalli gegnt
þorra þingheims, enda er hann
enn í framkvæmdanefnd flokks-
ins og miðstjóm. Hann var á sín-
um tíma settur af vegna stúdenta-
óeirðanna og sakaður um að gæla
um of við „borgaralegt frjáls-
lyndi“. Hu hefur greinilega ekki
þurft að sæta teljandi kárínum,
einkanlega ekki samanborið við
síðasta fallinn leiðtoga í Peking,
Hua Guofeng, sem lítið hefur
sést til síðan 1981.
Aðalræðu við þingsetninguna
flutti forsætisráðherrann Zhao
Ziyang, sem tók við formennsk-
unni af Hu. Zhao sagði meðal
annars í ræðu sinni, sem var eins-
konar stefnuræða stjórnar hans,
að dregið hefði úr pólitískri hættu
af borgaralegu frjálslyndi vegna
Zhao Ziyang; efnahagsmálin nú
brýnust.
Hu Yaobang; hinum brottrekna vel
tekið á þinginu.
röggsemi stjómvalda, en varaði
við efnahagsvanda. Umbótum í
efnahagslífinu yrði þó haldið
áfram, en með fullri varúð.
Hann sagði að draga þyrfti úr
viðskiptahalla og halla á fjár-
lögum sem væru afleiðing of
mikilla útgjalda, bæði til mikilla
framkvæmda við mannvirki ýmis
og til almennrar neysluvöru
keyptrar utan landamæra. Zhao
varaði þingheim við að fram-
mundan væru almennar verð-
hækkanir, og yrði að spoma við
að þær verði of miklar, meðal an-
ars vegna þess að slíkt getur
reynst Kínastjóm viðkvæmt póli-
tískt mál. Zhao sagði þó að öll
nauðsyn væri á að bæta úr
óskynsamlegu verðlagskerfi og
draga úr óeðlilegum niður-
greiðslum. Verðhækkanir eru
af mörgum taldar undirrót
þeirrar pólitísku ólgu sem vart
varð um áramótin. Til dæmis er-
tekið að styrkur til stúdenta hafði
ekki hækkað lengi þráttfyrir
verð- og launahækkanir, - sem
kynti undir óánægju í háskólun-
um.
Kínverska þingið stendur í sex-
tán daga og er fyrst og fremst
skraut- og áróðurssamkoma.-m
12 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 26. mars 1987