Þjóðviljinn - 04.04.1987, Blaðsíða 13

Myndin er tekin 1893-4 í
norðusturhomi „Batterísins”
ekki langt f rá þar sem Seðla-
bankinnernú. Frávinstri Þor-
varður Þorvarðsson fyrsti for-
maður HÍP, Benedikt Páls-
son, þá Jón Árnason og bak
við hann Guðmundur Þor-
steinsson yngri, Jón E. Jóns-
son þá Guðjón Einarsson og
bak við hann Einar Kristinn
Auðunsson, Guðmundur Þor-
steinsson eldri og Ágúst Jós-
efsson.
Allt það er til framfara horfir
ídag eru liðin 90 árfrá stofnun HÍP, elsta starfandi verkalýðsfélags á landinu
„Tilgangur félagsins er a&
efla og styrkja samheldni með-
al prentara á íslandl; a& koma í
veg fyrir að réttur vor sé fyrir
borð borinn af prentsmiðju-
eigendum; að styðja að öllu
því er til framfara horfir í iðn
vorri, og að svo mlklu leyti sem
hægt er, tryggja velmegun
vora í framtíðinni.”
Þessi klausa er hluti af lögum
Hins fslenska prentarafélags eins
og þau voru samþykkt á stofn-
fundi þess fyrir réttum níutíu
árum. Fundurinn var haldinn í
Góðtemplarahúsinu í Reykjavík
og voru stofnendumir tólf talsins.
Að vísu eru meira en hundrað ár
liðin síðan bókagerðarmenn
höfðu uppi fyrstu tilburði til að
stofna með sér samtök. Samfelld
saga samtakanna spannar hins
vegar 90 ár og við það miða bóka-
gerðarmenn sem í dag, 4. apríl,
halda upp á afmæli samtaka
sinna.
Þríeitt verkalýðsfélag
Samtökin heita í dag Félag
bókagerðarmanna, en strangt til
tekið er sá félagsskapur ekki
nema tæplega sjö ára gamall, en
þetta félag var stofnað 2. nó-
vember 1980. Það varð til úr
þremur félögum; Hinu íslenska
prentarafélagi, Bókbindarafélagi
lslands og Grafíska sveinafé-
laginu. Heldur betur hefur fjölg-
að í stéttinni frá því fmmkvöðl-
arnir tólf komu saman í Góð-
templarahúsinu en félagsmenn
eru nú tæpiega eitt þúsund tals-
ins.
Nú er það í sjálfu sér engin
dyggð að verða gamall og gildir
einu hvort talað er um fóik eða
félög. Hitt skiptir meira máli að
ávaxta sitt pund. Samtök bóka-
gerðarmanna er elsta starfandi
verkalýðsfélag á landinu og hvað
með það? Það þarf ekkert að
vefja það að Samtök bókagerðar-
manna hafa lyft sannkölluðum
grettistökum í verkalýðsbarátt-
unni, og verður seint fullþakkað
það brautryðjendastarf sem þau
hafa unnið í réttindabaráttu
verkafólks almennt. í hugann
kemur stytting vinnuvikunnar í
40 stundir, atvinnuleysistrygging-
ar, sjúkratryggingar, orlofsréttur
og svo mætti lengi telja.
Segja má að síðan af samein-
ingu félaganna þriggja varð 1980
hafi Félag bókagerðarmanna
hlotið sína eldskím í tvennum
hörðum átökum við atvinnurek-
endur, hinum síðari 1984. Þau
stóðu í sex vikur og voru háð gegn
valdníðslustefnu í kjaramálum
þar sem atvinnurekendur og
ríkisvald þeirra stóðu saman eins
og jafnan þegar á reynir.
Dæmlsaga úr baráttunnl
En það er af nógu að taka þeg-
ar baráttusaga bókagerðarmanna
er annars vegar. Eitt er það verk-
fall sem vel má halda meira á lofti
en gert er þegar verkalýðssagan
er reifuð, en það eru stórátökin
1942, svo nefnt Gerðardóms-
verkfall. í nóvember 1941 var
samþykkt á félagsfundi í HÍP
kröfugerð félagsins og verkfalls-
heimild. Reynt var til þrautar að
ná samningum við atvinnurek-
endur en verkfall skall á 2. janúar
1942. Fjögur önnur iðnfélög voru
í verkfalli auk prentara: jámiðn-
aðarmenn, skipasmiðir, bók-
bindarar og rafvirkjar. 8. janúar
komu svo gerðardómslögin og
var þeim ætlað að gilda til árs-
loka. Þau bönnuðu öll verkföll og
launabreytingar án samþykkis
gerðardóms er ríkisvaldið
skipaði.
Enginn prentari í Reykjavík
hóf vinnu þótt lögin væm komin í
gildi. 12. janúar sendi félagið
sáttasemjara ríkisins svofellda
yfirlýsingu: „Að gefnu tilefni vill
Hið íslenska prentarafélag hér
með tilkynna yður að eftir út-
komu bráðabirgðalaga um gerð-
ardóm í kaupgjalds- og verð-
lagsmálum er félagið ekki lengur
í verkfalli og er það óátalið af
félaginu þó félagsmenn hverfi til
vinnu. Þetta sjáum við ástæðu til
að tilkynna yður, en munum ekki
senda frá oss frekari tilkynning-
ar.”
Þegar líða tók á janúarmánuð
fór að hrikta i samstöðunni milli
iðnfélaganna fimm og tókst ríkis-
stjóminni að beygja þau öll með
kauphækkunartilboðum og þar
með viðurkenningu á gerðar-
dómslögunum nema HÍP og Fé-
lag rafvirkja sem var svipt
eignum samkvæmt dómi.
Hið íslenska prentarafélag
kom heilt og óklofið úr þessum
hildarleik. 9. febrúar vom samn-
ingar milli prentara og atvinnu-
rekenda undirritaðir og komu
fyrstu menn í prentsmiðjumar
um hádegi næsta dag. Sums stað-
ar fóm menn ekki úr frökkum
fyrr en loforð var fengið um 25%
hækkun fyrir alla.
Prentarar og rafvirkjar sem
aldrei viðurkenndu gerðardóm-
inn en beittu vopni skæmhernað-
arins frá upphafi til loka hafa
aldrei notið sannmælis hjá þeim
sem fjallað hafa um þessi merki-
legu átök gegn valdníðslu- og sér-
hyggjuöflunum á dögum her-
náms og stríðsgróða.
Stikkorðin breytast en barátt-
an heldur áfram; núna væri sjálf-
sagt nærtækast að tala um frjáls-
hyggju og stéttasamvinnu sem
helstu ljónin á vegi velmegunar
vorrar í framtíðinni svo vitnað sé
til orða fmmherjanna í Gúttó.
Félag bókagerðarmanna efnir
til hátíðarsamkomu á Hótel Sögu
í dag klukkan hálftvö. Þjóðvilj-
inn vill nota tækifærið til að óska
félagsmönnum til hamingju með
daginn en ekki síður stolta sögu
félagsins. HS
Toppurinn f dag: nýjasta tækni og
kunnáttumenn T prentsal Morgun-
blaðsins.
Hluti
gerðarmanna.
Guðjónsson gjaldkeri, Svanur
Jóhannesson varaformaður,
Sæmundur Ámason ritari og
Magnús Einar Sigurðsson
formaður.
Fyrsta stjóm Hins íslenska
prentarafélags. Fv. Friðfinnur
Guðjónsson, Þorvarður Þor-
varðarson og Þórður Sigurðs-
son.