Þjóðviljinn - 06.06.1987, Blaðsíða 9

ÞJOÐMAL
Stjórnarmyndun
Aldrei í stjóm
uppá stólana eina
Svavar Gestsson: Kostuleg örlögJóns Baldvins að
framlengja samfellda stjórnartíð Framsóknar uppí tuttugu ár.
Kvennalistinn aðeins með hálfa tillögu, stjórnmálaflokkur á
að spyrja, en verður líka að svara
Formaður Alþýðubandalagsins
býst eins við því að Alþýðufl-
okkurinn setjist eftir helgina í
nýja stjórn Framsóknar og Sjálfs-
tæðisflokks, að Jón Baldvin
Iiannibalsson lengi samfellda
stjórnartíð Framsóknarmanna
úr sextán árum í tuttugu. Fari svo
að uppúr slitni er Alþýðubanda-
lagið reiðubúið að taka þátt í
nýrri tilraun, en aðeins „ef, og
það er aðalatriðið, ef við náum
einhverju fram. Við mundum
aldrei fara í stjórn uppá stólana
eina“ sagði Svavar Gestsson í
samtali við Þjóðviljann í gær um
síðustu stjórnarmyndunarvikur.
-Við fórum okkur hægt eftir
kosningarnar, sagði Svavar,
-tókum ekki frumkvæði að
neinum tilraunum enda verkefni
annarra að taka á því eftir kosn-
ingaúrslitin. Þó varð ég strax var
við talsverðan áhuga á stjómar-
samstarfi við Alþýðubandalagið í
öllum flokkum, aðallega þó í Al-
þýðuflokknum. Einnig í Sjálf-
stæðisflokknum.
-Við Jón Baldvin töluðum
saman strax daginn eftir kosning-
ar, og hann lagði þá mikla áherslu
á það sem ég hef lengi rætt um,
samstarf vinstrimanna, félags-
hyggjumanna, jafnréttissinna,
eða hvað við viljum kalla það.
-Steingrímur fær svo fyrstur
umboð til stjórnarmyndunar, og í
samræðum okkar bauð hann til
samstarfs við fráfarandi stjórnar-
flokka, að Alþýðubandalagið
yrði þriðja hjól undir þeim vagni.
Þetta var kortérs samtal, og ég
sagði einfaldlega nei takk.
Ekki áhugi hjá Þorsteini
-Síðan fær Þorsteinn Pálsson
stjórnarmyndunarumboð, og
óskaði samræðna við Alþýðu-
bandalagið. Við Ragnar Arnalds
ræddum við hann og Friðrik Sop-
husson, og lögðum þar áherslu á
árangur í ýmsum málum.
í fyrsta lagi sögðum við: betri
lífskjör, hækkun lægstu launa, af-
komutryggingu fyrir láglaunafólk
með félagslegum aðgerðum af
margvíslegu tæi.í öðru lagi kom
auðvitað tekjuöflun til þess arna,
frá stórfyrirtækjum og stóreigna-
mönnum.
Við ræddum líka við þá um
stjórnkerfisbreytingar, um end-
urskoðun stjórnarráðslaganna,
bankakerfisins og annarra
skyldra þátta í efnahagsstjórn.
Hér undir lá meðal annars sérs-
takt umhverfisráðuneyti, endur-
skipulagning atvinnuráðuneyt-
anna og fleira.
í fjórða lagi lögðum við áherslu
á nýja sókn í atvinnulífinu sam-
kvæmt þeim hugmyndum sem
Alþýðubandalagið hefur lagt
fram, og í fimmta lagi sögðum við
að stjórnarþátttaka væri háð því
að árangur næðist í svokölluðum
utanríkismálum: uppsögn og
endurskoðun herstöðvasamn-
ingsins, stöðvun allra herfram-
kvæmda, kjarnavopnalaus Norð-
urlönd.
Jafnrétti án verðbólgu
-í sjötta lagi kom svo vandinn í
efnahagsmálum. Ríkisfjármálin í
vondri stöðu, þensla og við-
skiptahalli, vaxandi verðbólga,
misskipting þjóðartekna. Ráðið
við vandanum í ríkisfjármálum er
aðeins eitt, það verður að skatt-
leggja, og þá stórfyrirtæki og
stóreignamenn einsog ég nefndi
áðan. Til að draga úr þenslu þarf
meðal annars að draga úr er-
lendum lántökuheimildum fyrir-
tækja. Þessi leið er núna galopin
og fyrirtækin safna sífellt meiri
skuldum erlendis, til dæmis gegn-
um fjármagnsleigufyrirtæki sem
nú starfa án lagagrundvallar.
-Það er meginmál í efnahags-
stefnu Alþýðubandalagsins að
draga úr verðbólgu. Við mund-
um ekki taka þátt í ríkisstjórn
sem tæki áhættur í þeim efnum,
—við höfum fengið nóg af slíku og
erum sjálfsagt harðari í þessum
efnum en flestir aðrir flokkar. Til
að draga úr misskiptingu í samfé-
laginu þarf svo allskyns félags-
legar aðgerðir, sem við ræddum
um á fundinum með Sjálfstæðis-
mönnum, barnabætur, fjöl-
skyldubætur, betra húsnæðislán-
akerfi, Ieiguíbúðir, hækkun elli-
og örorkulífeyris strax í dag upp í
lágmarkslaun.
í sjöunda Iagi lögðum við
áherslu á að leysa vanda landbún-
aðar, ræddum um sjávarútvegs-
mál, Iandbúnað, samgöngumál,
og möguleika á að færa aukna
fjármuni til landsbyggðarinnar.
Það var svo sameiginleg niður-
staða af þessum fundi að það tæki
því ekki fyrir Alþýðubandalag og
Sjálfstæðisflokk að setjast niður
til formlegra stjórnarmyndunar-
viðræðna vegna þess að fram
kom grundvallarágreiningur í
öllum þessum málum.
Stjórnmálaflokkur
verður að svara líka
-Þorsteinn byrjar svo að ræða
formlega við Alþýðuflokk og
Kvennalista. Það kom mér á
óvart að Kvennalistinn skyldi
fara í þær viðræður vegna þess
hvað undirtektir íhaldsins höfðu
verið dræmar í öllum þeim mál-
um sem við lögðum fyrir þá Þor-
stein. Maður hélt að Kvennalist-
inn væri með svipaða hluti í far-
teskinu, enda enginn vafi á að
Kvennalistinn naut í kosningun-
um stuðnings stórra hópa vinstri
kjósenda sem áður hafa fylgt
okkur.
-Þessar viðræður fóru svo
útum þúfur vegna þess að
Kvennalistinn gat ekki sýnt fram
á hvernig ætti að framkvæma til-
lögur sínar um hækkun lægstu
launa með lögum. Þann helming-
inn vantaði á tillögur þeirra, og
þessvegna hefðu þær haft í för
með sér 90 til 100 prósent verð-
bólgu í lok þessa árs.
-Mér finnst satt að segja að
Kvennalistinn og íhaldið hafi
sloppið furðu vel frá þessum við-
ræðum. Báðir flokkarnir hafa
komist upp með að segjast vilja
hækka lægstu launin, en hvorug-
ur þeirra hefur verið spurður
hvemig það skuli gerast.
Stjórnmálaflokkur rís ekki undir
nafni nema hann hafi ekki aðeins
tillögur um hið góða sem gera
skal, heldur líka tillögur um
hvernig það á að gerast.
Stjórnmálaflokkur á ekki bara að
spyrja spurninga, hann á líka að
svara þeim.
-Þegar uppúr þessum við-
ræðum slitnar skilar Þorsteinn
umboðinu, og á því furðuðu
margir sig: af hverju náði hann
ekki strax í Framsókn? En Fram-
sókn virðist hafa sett sig upp á
móti því að ræða þau mál undir
forystu Þorsteins sem hún fjallar
nú um undir forystu Jóns Bald-
vins.
Kratar snúa við blaðinu
-Eftir að Þorsteinn skilar af sér
hefur Steingrímur samband við
mig, á laugardagsmorgun í fyrri
viku, og spyr hvort Alþýðu-
bandalagið sé tilbúið að ræða rík-
isstjórn. Ég segi: já, við erum til-
búnir að ræða um fjögurra flokka
stjórn. En Steinmgrímur var
augljóslega að hugsa um þriggja
flokka stjórn með Sjálfstæðis-
flokknum, annaðhvort ABD eða
DBS.
-Sama dag ræddum við Jón
Baldvin ítarlega saman, bæði um
ríkisstjórnarmál og eins um sam-
Fyrsti fundur þrihjólsformannanna. „Kostuleg lending".
Svavar Gestsson: Vinnubrögð Jóns Baldvins og Alþýðuflokksins eru formúla
að því að fólk taki ekki mark á stjórnmálamönnum.
starf Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags í nútíð og framtíð. Við
ræddum þá þann möguleika að
flokkarnir tveir færu í viðræður
um stjórn burtséð frá því hverjir
kæmu til liðs að því loknu.
-Þetta var gert 1978, -þá
ræddu þeir Lúðvík Jósefsson og
Benedikt Gröndal ítarlega saman
um samstarf flokkanna, þótt vit-
að væri að Alþýðuflokksmenn
vildu helst stjórna með Sjálfstæð-
isflokknum, og við stefndum á
hinn kantinn.
-Ég lagði þetta fyrir þingflokk
Alþýðubandalagsins og fram-
kvæmdastjórn þess á mánudag-
inn, og það var þar samþykkt, að
ræða við kratana burtséð frá
endanlegu stjórnarmynstri, og
gjama við Kvennalistann í
leiðinni, um sama leyti eða við
sama borð eftir atvikum.
-Á mánudagskvöld neituðu
kratar slíkum viðræðum, vegna
þess að þeir höfðu hengt sig á
íhaldið. Við töldum það hinsveg-
ar tímasóun að fara í viðræður við
íhaldið á þessu stigi, þarsem frá
sjálfstæðisflokknum hafði ekkert
komið nýtt sem benti til þess að
hann hefði áhuga, málefnalegan
áhuga, á að mynda stjórn með
Alþýðubandalaginu.
Það sem helst
hann varast vann...
-Nú er Jón Baldvin farinn að
ræða við Framsókn og íhald, og
þær viðræður geta hæglega leitt
til stjórnarmyndunar núna eftir
helgi. Það yrði stjórn undir for-
ystu Þorsteins Pálssonar. Það
yrði einhver fýla í krötum og
Framsókn til að byrja með, en
þessir flokkar mundu ef til kæmi
mynda stjórn til að starfa allt
kjörtímabilið.
-Þetta er vægast sagt kostuleg
lending í ljósi þess sem gerst hef-
ur á undanförnum misserum.
Fyrst segir Jón: Sjálfstæðisflokk-
ur, Alþýðuflokkur. Undir kosn-
ingarnar sér hann að það er ekki
nóg og segir: Sjálfstæðisflokkur,
Alþýðuflokkur, Kvennalisti.
Þegar Kvennalistinn reynist treg-
ur segir Jón: Sjálfstæðisflokkur,
Alþýðuflokkur, Alþýðubanda-
lag.
-Jón hefur alltaf taiað fyrir
einsog hann sé sameiginlegur
fulltrúi A og D, en það er kannski
enn merkara að allt frá því hann
varð formaður hefur hann sífellt
sett fram eina kröfu: Framsókn
skal út. Núna í ár er Framsókn-
arflokkurinn með einu stuttu hléi
búinn að vera í ríkisstjórn í sextán
ár, og nú ætlar Jón Baldvin að
koma Framsókn í stólana enn
einu sinni. Að loknu næsta kjör-
tímabili væri Framsóknarflokk-
urinn búinn að sitja í ríkisstjórn á
íslandi, í fjölflokkakerfi, í tutt-
ugu ár samfleytt. Það er með Jón
Baldvin einsog Hallgrímur sagði:
Það sem helst hann varast vann,
varð þó að koma yfir hann.
-Síðan undrast menn það að
almenningur taki ekki mark á
stjórnmálamönnum. Þessi vinnu-
brögð eru formúla að því að al-
menningur taki ekki mark á
stjórnmálamönnum.
Ekki uppá stólana eina
-Við Alþýðubandalagsmenn
bíðum auðvitað og sjáum hvað
setur, skoðum málefnasamning
þessarar þríflokkastjórnar og
dæmum ekki fyrren gögn málsins
liggja fyrir. Það er athyglisvert að
Alþýðubandalagið yrði eini
stjórnmálaflokkurinn í stjórnar-
andstöðu ásamt tveimur meira og
minna þverpólitískum öflum.
-En auðvitað er engan veginn
öruggt að þessi stjórn verði
mynduð. Það gæti orðið langvar-
andi stjórnarkreppa. Og Alþýðu-
bandalagið yrði tilbúið að leysa
hana, ef, -og það er aðalatriðið-,
ef við komum einhverju fram.
Við mundum aldrei fara í stjórn
uppá stólana eina. Alþýðubanda-
lagið er flokkur þess eðlis að
hann getur eins unnið í stjórn og
st j órnarandstöðu.
-Ef uppúr þessum viðræðum
nú slitnar kemur allt til greina,
sagði Svavar að lokum, -en þetta
þríhjól verður að fá að rúlla fram-
myfir helgi. Á meðan förum við í
Keflavíkurgönguna.
—m
Laugardagur 6. júní 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9