Þjóðviljinn - 21.07.1987, Qupperneq 15

Alþjóðaefnahagsmál
Minnkandi hagvöxtur
Þjóðhagsstofnun: Olíulækkunin skilaði sér ekki íaukinni heildareftirspurn í iðnríkjunum.
Viðskiptahalli Bandaríkjanna 150 miljarðar dala á þessu áriþráttfyrir stöðugt gengisfall bandaríkjadals
Um þessar mundir eru blikur á
lofti í alþjóðaefnahagsmálum,
segir í skýrslu Þjóðhagsstofnunar
sem kom út á föstudaginn var.
Efnahags- og framfarastofnun-
in (OECD) spáir því, að hagvöxt-
ur í iðnríkjunum á þessu ári verði
ekki nema 214% að meðaltali.
Svo dæmi séu tekin, þá er gert ráð
fyrir, að hagvöxtur á þessu ári
verði 2>/2% í Bandaríkjunum,
2% í Japan og IV2 í Vestur-
Þýskalandi. í Bretlandi gæti hag-
vöxtur á þessu ári orðið 314, en
ekki nema 1% í Frakklandi.
Þetta er minnsti hagvöxtur í iðn-
ríkjunum frá því árið 1982 og
mun minna en OECD spáði fyrir
einu ári. Þá gerir OECD einnig
ráð fyrir því, að alþjóðaviðskipti
aukist aðeins um 214 í ár, eða um
helmingi rninna en á síðasta ári.
Ástæðurnar fyrir þessari
svartsýni eru margvíslegar. Fyrir
rúmu ári virtist sem hagvöxtur í
iðnríkjunum myndi glæðast í
kjölfar stórfelldrar lækkunar
olíuverðs og mikillar gengislækk-
unar Bandaríkjadollars. Það hef-
ur hins vegar ekki gerst, heldur
hefur dregið úr hagvexti. Olíu-
verðslækkunin virðist ekki hafa
skilað sér í aukinni heildareftir-
spurn í iðnríkjunum eins og gert
var ráð fyrir vegna mikils sam-
dráttar í innflutningi olíuútflutn-
ingsríkja. Þá hefur gengisfall
dollarans ekki enn megnað að
draga svo teljandi sé úr því mikla
misvægi, sem ríkir í alþjóðavið-
skiptum. Árið 1986 var viðskipta-
halli Bandaríkjanna um 140
milljarðar dollara, eða um 3% af
þjóðarframleiðslu þar í landi, og
á þessu ári er reiknað með að
hann verði nálægt 150
milljörðum dollara. Saman-
lagður viðskiptaafgangur Japana
og Vestur-Þjóðverja var hins
vegar um 120 milljarðar dollara
árið 1986 og gæti orðið um 130
milljarðar dollara á þessu ári.
Fyrr á þessu ári töldu margir
sérfræðingar, að gengi dollarans
hefði náð því stigi, sem þyrfti til
að jöfnuður kæmist á í við-
skiptum Bandaríkjanna við út-
lönd. Dollargengið hefur hins
vegar haldið áfram að falla á fyrri
helmingi þessa árs þrátt fyrir um-
fangsmiklar tilraunir seðlabanka
í mörgum löndum til að stöðva
þessa þróun. Bandarískar út-
flutningsgreinar hafa átt í miklum
erfiðleikum með að auka hlut
sinn í milliríkjaverslun undanfar-
in tvö ár, þótt gengisþróun hafi
verið þeim hagstæð. Á þessu eru
margar skýringar, en tvær vega
þyngst.
Offramleiðsla
á landbúnaðarvörum
í fyrsta lagi er offramleiðsla á
landbúnaðarvörum í heiminum,
en Bandaríkin hafa löngum verið
stór útflytjandi á því sviði. í öðru
lagi hafa efnahagserfiðleikar
margra þróunarríkja haft í för
með sér meiri samdrátt í útflutn-
ingsverslun Bandaríkjamanna en
flestra annarra iðnaðarþjóða. Á
hinn bóginn hefur gengislækkun
dollarans dregið úr hagkvæmni
vöruútflutnings til Bandaríkj-
Iðnríki Vesturlanda upplifðu áður fyrr hin sterku samtök olíuframleiðsluríkja notfært sór lækkað olíuverð í nægilega ríkum mæli til að efla efnahag sinn -
sem ógnun við sig, vegna síhækkandi olíuverðs. í dag er OPEC sundrað, og samkvæmt því sem segir í skýrslu Þjóðhagsstofnunar.
olía hefur hríðlækkað á síðustuárum. Eigi að síður hafa iðnríkin ekki getað
anna, sem hefur verið einn helsti
hvati hagvaxtar í iðnríkjunum á
síðustu árum.
Þá hefur margt lagst á eitt til að
draga úr fjárfestingu. Gengis-
lækkun dollarans og áframhald-
andi óvissa um stöðu hans hefur
víða um lönd dregið úr fjárfest-
ingu í greinum sem framleiða
fyrir Bandaríkjamarkað. Hækk-
un vaxta í Bandaríkjunum, eink-
um af skuldbindingum til langs
tíma, hefur dregið úr fjárfestingu
þar í landi. Loks hefur vaxandi
óvissa um þróun heildareftir-
spurnar í heiminum haft neikvæð
áhrif á fjárfestingu í iðnríkjun-
um, þótt víða sé hagnaður fyrir-
tækja meiri en oft áður og fjár-
festingageta því mikil.
Ef litið er á aðra þætti efna-
hagsmála á alþjóðavettvangi en
hagvöxt á þessu ári, kemur eftir-
farandi í ljós. Atvinnuleysi í að-
ildarríkjum OECD er sem fyrr
mikið og næsta víst, að ekki dreg-
ur úr því á þessu ári nema kannski
í Bandaríkjunum, þar sem það
gæti farið niður fyrir 7% mann-
afla. Atvinnuleysi í Evrópu verð-
ur að öllum líkindum nálægt 11%
af mannafla að jafnaði, eða
óbreytt frá árinu 1986. í raun fel-
ur þessi tala enn stærri vanda, því
að atvinnuleysi er í mörgum
löndum mun meira en þetta á
sumum svæðum og meðal sumra
aldurshópa, einkum ungs fólks.
Margt bendir til, að þetta
atvinnuleysi sé þrálátara en svo
að aukinn hagvöxtur einn og sér
geti unnið bug á því.
Verðbólga á uppleið
OECD spáir því, að verðbólga
í iðnríkjunum verði á þessu ári að
jafnaði heldur meiri en í fyrra,
eða 3'/2 samanborið við tæplega
3% í fyrra. Munar mestu um, að
reiknað er með því að árshraði
verðbólgu í Bandaríkjunum tvö-
faldist úr 2% árið 1986 í 4% í ár,
sem stafar af hækkun á verði inn-
fluttrar vöru vegna gengislækk-
unar dollarans. Hins vegar er gert
ráð fyrir því, að enn dragi úr
verðbólgu í öðrum stærstu að-
ildarríkjum OECD.
Vextir virðast nú fylgja þróun
verðlags og verðbólguvæntinga
nokkuð náið. Þannig hafa vextir í
Bandaríkjunum heldur hækkað
að undanförnu, eins og áður
sagði, en haldið áfram að lækka
víðast annars staðar. Hér er þó
ekki um stórvægilegar breytingar
að ræða og raunar engar, ef litið
er á raunvexti.
Heimsmarkaðsverð á hráolíu
hefur farið hækkandi frá því um
mitt síðastliðið ár. í nýjustu áætl-
unum sínum miða alþjóðaefna-
hagsstofnanir við, að hvert hrá-
olíufat kosti 18 dollara á þessu og
næsta ári. Samtök olíuútflutn-
ingsríkja (OPEC) gerðu nýlega
með sér samkomulag um að
reyna að treysta þetta verð í sessi.
Á hinn bóginn er óvíst, hvort það
tekst, þar sem enn er mikil
olíuframleiðslugeta ónýtt í
heiminum og fjárhagur ýmissa
olíuútflutningaríkja, þar á meðal
Saudi-Arabíu, orðinn bágborinn.
Þunglega horfir með efna-
hagsframvindu í þróunarríkjun-
um, þegar á heildina er litið, þótt
undanskilja verði nokkur ríki,
einkum í Suðaustur-Asíu. Þar
leggst margt á sömu sveif: Tak-
markaðir útflutningsmöguleikar
til iðnríkjanna vegna verndar-
tálma og lítillar eftirspurnar, lágt
verð á ýmsum tegundum hrá-
vöru, tregur aðgangur að erlendu
lánsfé, hækkun vaxta af dollara-
lánum, slæleg stjórn efnahags-
mála heima fyrir o.s.frv. Þó er
gert ráð fyrir, að hagvöxtur í þró-
unarríkjunum verði að jafnaði
heldur meiri á þessu ári en í iðn-
ríkjunum, eða 3% samanborið
við 214%.
Horfur 1988
Ekki gætir meiri bjartsýni í
spám OECD fyrir næsta ár. Hag-
vöxtur í iðnríkjunum gæti orðið
svipaður og á þessu ári, eða rúm-
lega 2% að meðaltali. Alþjóða-
viðskipti gætu hins vegar aukist
um 4%. Atvinnuleysi ætti að
mestu að haldast óbreytt, en þó
gæti enn dregið í sundur með
Bandarfkjunum og Vestur-
Evrópu. Þá er reiknað með því að
verðbólga aukist nokkuð, eink-
um í stærstu iðnríkjunum,
Bandaríkjunum, Japan og
Vestur-Þýskalandi. Þó er talið að
fyrir aðildarríki OECD í heild
verði verðbólga á næsta ári innan
við 4% að jafnaði.
Alþjóðaefnahagsstofnanir eru
á einu máli um að það þurfi að
samræma stefnumörkun í efna-
hagsmálum stærstu iðnríkjanna
mun betur en hingað til, eigi að
takst að koma í veg fyrir meiri
háttar sviptingar í hagþróun í
heiminum á næstunni. Þannig
þurfi að minnka fjárlagahalla í
Bandaríkjunum, en auka hann í
Japan og Vestur-Þýskalandi til
þess að koma á betra jafnvægi í
heildareftirspurn, en nálægt tveir
þriðju allrar efnahagsstarfsemi
iðnríkjanna fer fram í þessum
þremur ríkjum og framvinda þar
ræður því miklu um þróun annars
staðar. Ljóst er, að erfitt getur
verið að ná þessu fram. í Banda-
ríkjunum er lítil samstaða um
hvernig minnka skuli fjárlaga-
halla þar í landi. í Japan og
Vestur-Þýskalandi hafa ráðstaf-
anir til að auka innlenda eftir-
spurn mætt andstöðu af ótta við
að þær kynnu að auka verðbólgu.
Þó hafa allvíðtækar ráðstafanir,
sem mið að þessu, verið ákveðn-
ar í báðum ríkjum. Fjármálaað-
gerðirnar í Japan felast meðal
annars í aukinni fjárfestingu af
hálfu hins opinbera og skatta-
lækkunum. í Vestur-Þýskalandi
er umtalsverð skattalækkun einn-
ig fyrirhuguð á næsta ári.
(Úr skýrslu Þjóðhagsstofnunar)
ALÞÝÐUBANDALAGtÐ
Alþýðubandalagið Vesturlandi
Sumarferð Alþýðubandalagsins á Vesturlandi verður farin um verslun-
armannahelgina. Fyrirhuguð ferðaáætlun er þannig:
Laugardagur 1. ágúst: Brottför frá Skaganesti á Akranesi kl. 9.00 og frá
Borgarnesi kl. 10.00. Ekið norður í land og gist í Edduhótelinu á Hrafnagili í
tvær nætur. Sunnudagur 2. ágúst: Ekið um Eyjafjörð og farið út í Hrísey.
Mánudagur 3. ágúst: Heimferð. Svefnpokagisting og gisting í tveggja
manna herbergjum.
Skráningu annast: Garðar, Akranesi s. 12567, Halldór, Borgarnesi s.
71355, Skúli, Hellissandi s. 66619, Jóhannes, Ólafsvík s. 61438, Matthild-
ur, Grundarfirði s. 86715, Þórunn, Stykkishólmi s. 81421 og Sigurjóna,
Búðardal s. 41175.
Stjórn kjördæmlsráðs
Alþýðubandalagið Vestfjörðum
Kosningahappdrættið
Dregið hefur verið í kosningahappdrætti Alþýðubandalagsins á Vestfjörð-
um. Eftirtalin númer komu upp:
1) 1313 2) 2356 3) 1712 4) 482 5) 1191 6-15) 1612,23,20,1421,170,272,
883, 1877, 788, 934,
Vinninga skal vitja í síma 94-7604
Drögum vel úr ferð
við blindhæðir og brýr.
GÓÐA FERÐ!
IUMFERÐAR
Práð
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 19