Þjóðviljinn - 23.07.1987, Side 7

Bandaríkjamenn
mesta hvalveiöiþjóðin
Frá 1950 hafa þeir drepið 7 miljónir
höfrunga, en það er óháð öllum
hvalveiðitakmörkunum, þarsem
afurðirnar eru ekki hirtar, segir Ulfur
Árnason dósent í erfðafrœði við
háskólann í Lundi í Svíþjóð
Úlfur Ámason: Það er auðveldara að heyja baráttu fyrir náttúruverndarsjónar-
miðum á útivelli en heimavelli, og stjórnmálamenn reyna gjarnan að friða sjálfa
sig með hnútukasti í aðrar þjóðir á meðan eyðileggingin á sér óátalið stað
heimafyrir. Ljósm. Ari.
Þegar það var samþykkt að
frumkvæði Bandarfkjamanna á
umhverfisráðstefnunni í Stokk-
hólmi 1972 að stefna bæri að því
að hvalveiðum í hagnaðarskyni
yrði hætt, drápu Bandaríkja-
menn um 700 þúsund höfrunga á
ári og voru því lang stórtækustu
hvalveiðimenn i heiminum, sem
þeir eru og enn í dag. Ályktun
Stokkhólmsráðstefnunnar og
tímabundin stöðvun Alþjóða
hvalveiðiráðsins á hvalveiðum í
hagnaðarskyni snerti þó ekki
veiðar Bandaríkjamanna vegna
þess að þeir hirða ekki höfrung-
ana sem þeir fá i vörpur sínar við
túnfiskveiðar, heldur henda þeim
aftur í sjóinn. Hvalveiðibannið
snerti aðeins hvaladráp „i hagn-
aðarskyni“, og því var höfrunga-
dráp Bandaríkjamanna undan-
skilið ákvæðum um friðun. Þetta
sýnir best þá tvöfeldni sem liggur
á bak við alla umræðu um hval-
friðunarmálin, en hún einkennir
reyndar flestar pólitískar aðgerð-
ir stjórnvalda í umhverfismálum i
heiminum í dag.
Þetta sagði Ulfur Árnason dós-
ent við háskólann í Lundi í sam-
tali við Þjóðviljann í vikunni, en
Úlfur er kunnur vísindamaður á
sviði erfðafræði sjávarspendýra
og hefur meðal annars sett fram
kenningar um þróunarsögu hvala
og sela, sem kollvarpað hafa við-
teknum hugmyndum vísindanna
um þau efni.
Úlfur er nú staddur hér á landi
til þess að afla sér gagna til
rannsókna sinna, og Þjóðviljinn
notaði tækifærið til þess að spyrja
hann álits á hinu umdeilda hvala-
máli
Lagakrókar í
hvalveiðiskyni
Það er dæmigert fyrir um-
ræðuna um þessi mál, segir Úlf-
ur, að þegar fyrsta ályktunin um
þau var gerð í Stokkhólmi 1972,
þá áttuðu þeir stjórnkjörnu full-
trúar, sem þar sátu, sig ekki á
þýðingu þess að notað skyldi hug-
takið „commercial whaling“,
þegar rætt var um hvalveiðarnar.
Það var sett inn að frumkvæði
Bandaríkjamanna til þess að
bannið þyrfti ekki að kosta þá
neitt og til þess að þessi umfangs-
mestu hvaladráp, sem þá við-
gengust í heiminum og eru sam-
fara túnfiskveiðum Bandaríkja-
manna, skyldu látin óáreitt. Tún-
fiskur og höfrungar halda sig oft í
sama ætinu, og veiðimennirnir
kasta á höfrungavöðurnar þar
sem þeir sjá þær í vissu þess að
finna þar undir túnfisk. Síðan er
höfrungunum hent aftur í sjóinn,
og voru skráð dýr sem þannig
voru drepin árið 1972 um 700.000
talsins. Nú segjast þeir drepa
20.000 dýr með þessum hætti á ári
og alls hafa þeir samkvæmt
skýrslum drepið 7 miljónir höfr-
unga frá 1950. Má reikna með að
í skýrslum þessum sé frekar van-
talið en oftalið um fjölda.
Tvöfeldnin í þessu máli sést
enn betur á því að Japanir, sem
einnig stunda túnfiskveiðar í
Kyrrahafi með sama hætti og
Bandaríkjamenn, geta ekki
lengur hirt höfrungana eins og
þeir voru vanir, en eru neyddir til
að fleygja þeim í sjóinn.
Tvískinnungshátturinn í þessu
varð reyndar svo augljós, að
Bandaríkjamenn hafa nú breytt
orðalaginu í tillögum sínum og
tala um bann við „consumable
whaling" eða hvalveiðum til
neyslu og nýtingar, allt í því skyni
að undanskilja höfrungadrápið
frá reglunum.
Kaliforníuhöfrungar
og íslandshvalir
Eru höfrungar í útrýmingar-
hættu vegna þessara veiða
Bandaríkj amanna?
Hér er um margar tegundir
Takmörkun hvalveiða
meðan gagna um
stofnstærð er aflað á rétt á
sér, en eins og að henni
varstaðið virðast
pólitískir og
efnahagslegir hagsmunir
hafa ráðið meiru en
verndunarsjónarmið
höfrunga að ræða, og sennilega
er engin í beinni útrýmingarhættu
vegna þessara veiða, þótt trúlega
hafi verið gengið nærri sumum
tegundum. Það er hins vegar at-
hyglisvert að á meðan hvalveiðar
íslendinga eru á hvers manns
vörum í Bandaríkjunum, þá vek-
ur höfrungadrápið þar vestra
enga umræðu, ekki einu sinni í
Kaliforníu, þar sem það er mest
stundað, og það sýnir okkur
hvernig hagsmunirnir spila inn í
alla þessa umræðu.
En vísindamennirnir, gera þeir
sér ekki grein fyrir þessum tví-
skinnungshætti?
Jú, hitti maður bandaríska vís-
indamenn, þá viðurkenna margir
þeirra þessa tvöfeldni, og láta í
ljós óánægju með þennan mála-
tilbúnað allan, en það er hins veg-
ar undantekning að fram komi í
opinberum stjórnskipuðum vís-
indanefndum sjónarmið sem
stangast á við pólitíska hagsmuni
viðkomandi stjórnvalda. Þeir
sem hafa látið uppi efasemdir um
hina pólitísku stefnu eru einfald-
lega ekki valdir í slík nefndastörf.
Viltu þá meina að vísindin lúti
pólitískri stýringu?
Já, að því leyti að í þessum al-
þjóðlegu nefndum koma ekki
fram aðrar skoðanir en þær sem
eru í samræmi við yfirlýsta pólit-
íska stefnu.
Viðskiptahagsmunir
og náttúruvernd
Telur þú að ákvörðun Stokk-
hólmsráðstefnunnar frá 1972 um
að stefna beri að tímabundinni
stöðvun hvalveiða í hagnaðar-
skyni hafi verið röng?
Nei, ég tel ekki beinlínis að hún
hafi verið röng, en ég tel að það
hafi verið rangt að henni staðið.
Einfaldlega vegna þess að á-
kvörðunin miðaði að því að sú
þjóð sem var afkastamest í hvala-
drápinu, án þess þó að nýta af-
urðirnar, skyldi hagnast á kostn-
að þeirra sem stunduðu hval-
veiðar í atvinnuskyni. Það sýnir
einfaldlega að þarna lágu ekki
verndunarsjónarmið á bakvið.
Hvalkjöt keppir við aðrar kjötaf-
urðir á heimsmarkaðnum, og það
getur verið hagsmunamál fyrir
Bandaríkin að hvalaafurðum sé
útrýmt á heimsmarkaðnum, og
að um leið sé komið óorði á nor-
skan og íslenskan fisk. Á bak við
þetta liggja efnahagslegir hags-
munir eins og sést best á því að
umræðan snertir ekki túnfisk-
neysluna, sem óneitanlega kostar
þó flesta hvalina.
Tilfinningaleg
mótsögn
Hvar eru þá náttúruverndar-
sjónarmiðin í þessu máli?
Það er hægt að hafa andúð á
hvalveiðum af tilfinnigalegum
ástæðum, og slíkar ástæður geta
Flmmtudagur 23. júli 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7