Þjóðviljinn - 23.07.1987, Blaðsíða 8

►
Meirihluti þjóða í
Alþjóða hvalveiðiráðinu
hefur hag afþví að
hvalaafurðir verði
útilokaðar frá
heimsmarkaðnum vegna
samkeppni við kjöt og
aðrar afurðir
átt fullan rétt á sér. En þegar
menn hafa farið að rökstyðja þá
skoðun með þeim rökum að hval-
ir séu greindari en önnur dýr, þá
lenda menn óhjákvæmilega í
sjálfheldu. í heiminum eru á milli
80 og 90 tegundir hvala, þar af 10
tegundir skíðishvala. Tannhvalir,
þar á meðal höfrungar, eru taldir
greindari en skíðishvalirnir; er þá
meiri glæpur að veiða þá, eða
hvar á að setja mörkin?
Ýmsir hafa losað sig úr þessari
sjálfheldfu með því að hætta að
neyta fæðu úr dýraríkinu, en hin-
ir enda í mótsögn.
Eru hvaiastofnarnir ekki í út-
rýmingarhættu vegna ofveiði?
Mín skoðun er sú að engin
þeirra tegunda sem veiddar eru
séu í beinni útrýmingarhættu
vegna veiðanna, hvort sem
veiðarnar eru „til neyslu“ eða
annars. Þær tegundir sem eru í
veruiegri útrýmingarhættu og
verður fyrirsjáanlega útrýmt á
næstu áratugum eru 3 tegundir
ferskvatnshöfrunga, ein sem lifir
í Kína og tvær sem lifa á Indlandi.
Þessum tegundum verður útrýmt
af völdum mengunar og þéttbýlis
manna.
Veiðistöðvun
hval veiðiráðsins
Hvað þola hvalastofnarnir hér
við land mikla veiði að þínu mati?
Ég get ekki gefið upp tölur um
hæfilega veiði, þar sem við vitum
ekki nægilega mikið um stofn-
stærðina. En mér þykir líklegt að
langreyðarstofninn þoli vel þessi
80 dýr og sandreiðarstofninn þau
40 dýr, sem nú eru tekin. Taln-
ingin sem nú stendur yfir á von-
andi eftir að gefa okkur betri
upplýsingar um stofnstærð en
hingað til hafa legið fyrir, þannig
að hægt verði með meiri vissu að
ákveða í hvaða magni veiðarnar
geta haldið áfram án þess að
gengið sé á stofnstærðina, en það
er einmitt kjarni málsins, að ekki
sé gengið á höfuðstólinn.
En ber okkur ekki skylda til að
virða tímabundna veiðistöðvun
Alþjóða hvalveiðiráðsins?
Jú, en okkur ber líka að hafa í
huga hvaða sjónarmið og hags-
munir liggja þar að baki. Það er í
raun hagur meirihluta þeirra
ríkja sem aðild eiga að ráðinu, að
hvalaafurðum verði útrýmt á
heimsmarkaðnum. Sagan sýnir
okkur að það er alltaf auðveldara
að reka friðunar- og verndun-
armál á útivelli en heimavelli.
Höfrungadæmið í Bandaríkjun-
Frá sýnatöku á húðflipum úr hnúfubak út af Snæfellsnesi síðastliðið sumar. Ljósm. Páll Steingrímsson.
um er bara eitt dæmið. Óteljandi
önnur dæmi mætti rekja. Þannig
er til dæmis vitað að stórhveli
hafa verið notuð sem skotmörk
fyrir djúpsprengjur í tilraunum
herveldanna með nýja hertækni.
Og Bandaríkjamenn hafa eyði-
lagt lífríki stóru vatnanna hjá sér
og stórspillt lífríkinu undan Kali-
forníuströndum án þess að það
hafi vakið mikið umtal. Annað
hliðstætt dæmi er frá Norður-
löndunum: Nú er talið að til séu
um 150 heilbrigðir útselir í
Eystrasalti af 70-80 þúsund dýra
stofni, sem var þar um síðustu
aldamót. Og úlfarnir 10, sem eftir
voru í Varmlandi, voru drepnir
án þess að sænsk stjórnvöld
hreyfðu við hendi. Hins vegar
hefur sænski umhverfismála-
ráðherrann sent mótmæli til
franskra stjórnvalda vegna þess
að fjörufálki, sem verpir í
Skandinavíu, sé drepinn í Frakk-
landi. Þannig er hægt að rekja
endalaus dæmi: á meðan stórfelld
eyðilegging á sér jafnt og þétt
stað á öllu lífríki Evrópu eru
stjórnvöld í hnútukasti sín á milli
án þess að takast á við vandann á
heimavelli.
Vísindaveiðar
Hvalveiðar okkar nú hafa ver-
ið gagnrýndar af fræðimönnum
fyrir að ekki hafi verið sýnt fram á
vísindalega nauðsyn þeirrar sýna-
töku, sem þærbyggja á. Eru þess-
ar hvalveiðar réttlætanlegar í vís-
indaskyni?
Það er rétt, sem komið hefur
fram í þessari umræðu, að hér á
landi bíður mikið magn sýna, sem
væntanlega á eftir að vinna úr á
mun fullkomnari hátt. Það er í
rauninni alltaf erfitt að meta hve-
nær lokið er úrvinnslu vísinda-
legra gagna, og slíkt verður alltaf
matsatriði. En þetta segir ekki
alla söguna. Aðferðum við úr-
vinnslu sýna hefur fleygt fram, og
það er ekki víst að gömlu sýnin
dugi fyrir þá nýju greiningar-
tækni sem þróuð hefur verið.
Þannig hafa menn til dæmis þró-
að aðferð við greiningu á kjarna-
sýrum, sem mynda erfðavísa dýr-
anna, og þessar nýju aðferðir
gera það að verkum að hægt er að
fá fram kjarnasýrueinkenni hvers
dýrs, en engir tveir einstaklingar
hafa nákvæmlega eins kjarnasýr-
ubyggingu.
Hugmyndin er sú að hægt verði
í framtíðinni að ná húðsýnum úr
lifandi dýrum og finna kjarna-
sýrueinkenni þeirra. Þegar búið
er að fá ákveðinn fjölda slíkra
sýna getur magn „merktra" dýra í
veiðiúrtaki gefið nákvæmari hug-
mynd um stofnstærð hvalanna en
menn hafa haft áður.
f fyrra fórum við í leiðangur út
af Snæfellsnesi til þess að taka
húðsýni af hnúfubökum og
steypireyði, og sá leiðangur sýndi
að við góð skilyrði var hægt að ná
slíkum húðsýnum til ákvörðunar
á kjarnasýrum. Það er hins vegar
vandséð hvaða aðili hefði fjár-
hagslegt bolmagn eða áhuga á að
framkvæma rannsóknir af þessu
tagi ef ekki væri hægt að láta hval-
iðnaðinn standa undir kostnaðin-
um að hluta til.
Annars gefur það auga leið að
stofn sem ekkert er tekið úr fjölg-
ar örar en ella. En hitt ber líka að
hafa í huga að það verður aldrei
gert út á hvalveiðar fyrir sýna-
töku eina saman, án þess að ein-
hver iðnaður standi þar jafnframt
að baki. Að öðrum kosti verða
veiðarnar einfaldlega of kostnað-
arsamar. Það er því ekki hægt að
leggja neinn einhlítan og ótví-
ræðan vísindalegan mælikvarða á
fjölda þeirra dýra sem veiða þarf í
vísindaskyni.
Hvalarannsóknir í 20 ár
Hversu lengi hefur þú Iagt
stund á hvalarannsóknir?
Ég byrjaði rannsóknir mínar á
sjávarspendýrum 1967, og upp-
runalega beindust þær að því að
kanna þróunarsögu hvala og
seldýra. Þessar rannsóknir mínar
hafa leyst spurninguna um þró-
unarsögu þessara dýra. Upphaf-
lega var það almennt álitið af
fræðimönnum, að tannhvalir og
skíðishvalir væru óskyldar teg-
undir samkvæmt þróunarsögu-
nni. Ég sýndi hins vegar fram á
það með litningarannsóknum að
þeir hafa þróast frá sama stofnin-
um sem greindist í sundur fyrir
40-50 miljónum ára.
Það hefur sömuleiðis verið við-
tekin skoðun um seli, að svokall-
aðir eyrnalausir selir hefðu þró-
ast út frá marðardýrum, á meðan
sæljón og rostungar ættu sam-
eiginlega forfeður með bjarndýr-
um. Samkvæmt kjarnasýrurann-
sóknum okkar virðist einsýnt að
bæði eyrnaselir og eyrnalausir
selir hafa þróast út frá marðar-
dýrum. Niðurstöður þessara
rannsókna voru birtar í fyrra, og
það má segja að þær kollvarpi
fyrri hugmyndum um þessi efni.
Hver fjármagnar rannsóknir
þínar á þessu sviði?
Þær hafa verið og eru aðallega
kostaðar af Rannsóknarráði
sænska ríkisins og í minna mæli af
öðrum sænskum og íslenskum
aðilum.
Að lokum, Úlfur, er spurning-
in um hvalveiðamar pólitísks eðl-
is fyrst og fremst að þínu mati?
Fyrir íslendinga eru hval-
veiðarnar efnahagslegt og tilfinn-
ingalegt mál að því tilskildu að
ekki sé gengið á hvalastofnana.
Fyrir þær þjóðir sem ekki stunda
hvalveiðar er þetta einnig efna-
hagsleg og pólitísk spurning, þar
sem þeim er í mun að vernda
efnahagslega hagsmuni sína.
Þetta kemur hvað skýrast fram í
allri afstöðu bandarískra
stjórnvalda til þessa máls.
-ólg
Einfali
Guðbergur Bergs-
son um þýðingar
sínar á spœnskum
bókmenntum,
nýja bók eftir
Márquez, kiljuút-
gáfu og fleira
Það þykir nokkrum tíðind-
um sæta að út er komin frum-
útgáfa í kiljuformi eftir ekki
ómerkari rithöfund en Gabriel
García Márquez í þýðingu
Guðbergs Bergssonar. Bókin
heitir „SAGA AF SÆHÁKI
sem rak í tíu daga á fleka, án
matar og drykkjar, var lýstur
þjóðarhetja, kysstur af feg-
urðardísum, auglýsinga-
mennskan auðgaði hann, en
svo var hann fyrirlitinn af
stjórnvöldum og gleymdist
um aldur og eilífð."
Á bókarkápu segir frá því er
átta menn féllu útbyrðis af kól-
umbískum tundurspilli á Karíba-
hafi í febrúar árið 1955. Eftir
fjögurra daga leit voru þeir allir
taldir af en viku síðar fannst einn
þeirra á norðurströnd Kólumbíu.
Hann hafði rekið í tíu daga á
sjónum og bragðaði hvorki vott
né þurrt. Sæhákur þessi varð
þjóðhetja þangað til blaðamaður
við stjórnarandstöðublað skráði
niður eftir honum frásögn hans.
Þá misstu stjómvöld áhuga á
honum og sneru við honum baki.
Blaðamaðurinn var Gabriel
García Márquez.
„Fólk sem lendir í mikilli lífs-
hættu segir frá henni og skynjar
hana á afar einfaldan hátt. Það
em hinir sem endursegja frásögn-
ina sem ýkja.“
Þetta sagði Guðbergur Bergs-
son í samtaii við Þjóðviljann um
þessa sögu en hann hefur verið
manna afkastamestur að kynna
íslendingum spænskar og suður-
amerískar bókmenntir og er
skemmst að minnast bóka eins og
Hundrað ára einsemd og Ástin á
tímum kólerunnar eftir Márquez
og Don Kíkóta eftir Cervantes.
Guðbergur féllst á stutt viðtal
og bað jaftiframt um að yfírlýs-
ingu hans sem birtist hér annars
staðar á síðunni yrði komið á
framfæri.
„Þýðingar eru eitthvað sem
gerist af sjálfu sér, rétt eins og
skáldverk," segir Guðbergur.
„Það tók mig mörg ár að kom-
ast inn í listina að þýða þegar ég
var að byrja á þessu. Fyrsta bókin
sem ég þýddi, Lazarus frá Torres,
tók mig sex ár, en þegar það var
búið fannst mér ég vera kominn
inn í spænska tungu.
Einfaldleikinn
Bókin um sæhákinn er skrifuð
á afar einföldu máli. Márquez
skráði hana eftir kólumbískum
sjómanni og skrifaði hana á
miklu einfaldara máli en hann
skrifar bækur sínar á enda er kól-
umbískt talmái mun öðruvísi en
spænska yfírleitt. Þetta olli því að
mér þótti talsvert erfítt að þýða
bókina, ná einfaldleika hennar.
Það er yfirleitt erfiðara að ná því
einfalda en hinu sem er meira
blómlegt. Einfaldleikinn felur
ekkert en málskrúð getur gert
það.
Tveir spænskir höfundar hafa
haft einna mest áhrif á spænskar
bókmenntir hvað varðar stíl og
málsmeðferð, Cervantes og Que-
vedo. Sá fyrrnefndi skrifaði afar
einfaldan stíl en Quevedo hafði
uppi mikið málskrúð.
Ánnað sem var erfitt við þessa
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 23. júlf 1987