Þjóðviljinn - 28.10.1987, Blaðsíða 8

MENNING
ÁLEITID SJÓNARSPIL
Þjóöleikhúsið sýnir
BRÚÐARMYNDINA
eftir Guðmund Steinsson.
Leikstjóri: Stefán Baldursson.
Lelkmynd: Þórunn S. Þorgríms-
dóttlr.
Tónlist: Gunnar Reynir Sveins-
son.
Aðferð Guðmundar Steins-
sonar við leikritun er um margt
sérkennileg, þar sem hann notar
ekki ýmislegt sem tíðkast í
„venjulegri" leikritun. Persónu-
sköpun í venjulegum skilningi er
til dæmis ekki á dagskrá í verkum
hans. Eiginlegar fléttur finnum
við heldur ekki í þeim né heldur
raunverulega dramatíska fram-
vindu. Orðræður í verkum Guð-
mundar eru allajafna einstaklega
hversdagslegar og segja má að
hann sé meistari lágkúrunnar í
samtölum sínum.
f stað þess að sýna framvindu
kýs Guðmundur að lýsa ástandi.
Pað gerir hann með því að draga
upp myndir sem eiga að sýna
okkur ástand eða afhjúpa blekk-
ingar. Á sama hátt notar hann
tungumálið ekki svo mjög til að
lýsa persónum eða tilfinningum
heldur til að afhjúpa yfirborðs-
mennsku og sjálfsblekkingu
fólksins á sviðinu.
Það sprettur af eðli þessarar
leikritunaraðferðar að Guð-
mundur er óvenjulega háður
leikstjórn og leikmynd til að
koma inntaki verkanna til skila.
Guðmundur hefur oft verið
heppinn hvað þessi atriði varðar,
við minnumst Sólarferðar í leik-
stjórn Brynju Benediktsdóttur
og einkum auðvitað Stundar-
friðar í leikstjórn Stefáns Bald-
urssonar og leikmynd Þórunnar
S. Þorgrímsdóttur. Nú er sama
fólk á ferð með leikstjórn og leik-
mynd og hefur enn á ný unnið
frábært verk. Brúðarmyndin er
að vísu töluvert flóknara og ó-
samstæðara verk en Stundarf-
riður, myndir þess eru margvís-
legri og heildaráhrifin brota-
kenndari. En hinar einstöku
myndir eru afskaplega sterk sjón-
ræn reynsla. Leikmynd Þórunnar
er máluð firna sterkum litum, í
upphafi geysistórir fletir í
skærum litum þar sem rautt og
gult ríkja, en leikendur klæddir
skærum tískulitum. Pegar líður á
verkið er sviðið opnað og tekur á
sig yfirbragð kvikmyndavers,
eftir því sem návist tökuvélarinn-
ar verður sterkari. Og þegar
dauðinn kveður dyra í lokin opn-
ast sýn inní víðáttur aftast á svið-
inu, dularfull og seiðandi nátt-
úrumynd.
Þessi sterklitaða og djarfa leik-
mynd er áhrifarík umgerð fyrir
leikarana, vekur sterka nútíma-
kennd í litum sínum og formum,
en minnir einnig á litaskala film-
unnar og návist tökuvélarinnar
sem er hin ríkjandi mynd verks-
ins. Kvikmyndastjóri hefur
troðið sér inn á heimili með töku-
vél sína og hljóðmann til þess að
gera listaverk um raunverulegt líf
fjölskyldunnar. Sífelld nálægð
hennar minnir okkur á eilífa ná-
vist fjölmiðlanna í lífi okkar, en
hér eru einnig vaktar upp áleitnar
spumingar um stöðu og ábyrgð
listamannsins gagnvart einkaiíf-
inu - því lífi sem hann notar sem
uppistöðu í list sína.
En það er fleira sem vakir fyrir
Guðmundi í þessu verki en að
kanna tengslin milli lífs og listar.
Hann er einnig á höttunum eftir
tengslum veruleika og blekkingar
í lífi manna og leitast við að af-
hjúpa þann leikaraskap sem oft á
tíðum einkennir lífið - ekki síst
ástalífið. Þetta gerir hann í röð af
bráðsnjöllum atriðum er lýsa til-
hugalífí, brúðkaupi og síðan von-
brigðum og örvæntingu löngu
seinna þegar allt auglýsinga-
skrumið um draumaprinsinn og
hjartagullið reynist hafa verið
Erlingur Gíslason, Róbert Arnfinnsson, Kristbjörg Kjeld og Herdís Þorvaldsdóttir. Tekið á æfingu Brúðarmyndar.
innantómt. Brúðkaupsatriðið er
bráðfýndið, smeðjulegur prestur
romsar uppúr sér innantómum
þulum (Sigurður Skúlason fer hér
glæsilega á kostum) meðan brúð-
hjónin eru með hugann við allt
annað, og samspil talaðra hugs-
ana þeirra og þululesturs prests-
ins er kostulega kontrapúnktiskt.
Kvikmyndunarþemað og
blekkingaþemað tvinnast saman í
atriðinu þar sem hjónin gera upp
sakirnar eftir að draumaprinsinn
hefur tekið tökuvél í þjónustu
kynlífsins og sælan snúist upp í
martröð. Uppgjörið fer fram
undir vökulu auga tökuvélarinn-
ar og ljóst að hjónin eru öðrum
þræði að leika fyrir vélina. En hér
er ekki fyllilega skýrt að hve
miklu leyti uppgjörið er sprottið
af innri vanda hjónanna eða leyst

úr læðingi af látlausri návist töku-
vélarinnar.
Kvikmyndarinn er allan tím-
ann óvirkur áhorfandi sem lítur á
geðsveiflur fjölskyldunnar sem
listrænt hráefni og hugsar einung-
is um að finna sem best sjónar-
horn fyrir tökurnar, einnig þegar
gamli maðurinn er að deyja í lok
verksins. Eftir það vaknar hún þó
upp við vondan draum, fyllist
sektarkennd, eyðileggur tökuna
og heldur ræðu fulla af sjálfs-
ásökunum um litlu ástina sem
hún sveik fyrir þá stóru. Þetta er
slæm ræða og eini alvarlega vand-
ræðalegi staðurinn í verkinu, að
mínu mati, og ekki var annað að
sjá en Guðrún Gísladóttir ætti
ekkert sérlega gott með að fara
með hana.
En dauðaatriðið er verðugt
lokaatriði fyrir sýninguna og Ró-
bert Arnfinnsson fer frábærlega
vel með fallega skrifaða upprifj-
un á bernsku gamla mannsins og
þar er samleikur þeirra Herdísar
Þorvaldsdóttur innilegur og fal-
legur. Hér sem annars staðar
mátti sjá snjalla leikstjórn Stef-
áns í skýrum, óþvinguðum upp-
stillingum og samstilltum og hófs-
amlegum leik.
Þau Erlingur Gíslason og
Kristbjörg Kjeld leika aðalhlut-
verkin af miklu öryggi, traustu
skopskyni og þeirri fjarlægð frá
persónunum sem hæfir verkinu.
Guðný Ragnarsdóttir fer einkar
vel með hlutverk dótturinnar,
hún er skemmtilega frjálsleg og
opin í túlkun og hefur kitlandi
skopskyn. Halldór Björnsson,
nýliði á sviði Þjóðleikhúss, veitir
henni góðan mótleik.
Brúðarmyndin er ekki heil-
steyptasta verk Guðmundar
Steinssonar en leikritið á erindi
við okkur. Þeir sem fara að sjá
þessa sýningu með væntingar um
litríka persónusköpun, drama-
tíska fléttu, spennandi atburðar-
ás og innlifunarmöguleika í pers-
ónurnar verða eflaust fyrir
nokkrum vonbrigðum. En þeir
sem kunna að meta það sjónr-
æna, það skoplega og það
átakanlega í þessari sýningu fara
hins vegar heim reynslunni ríka-
ri.
Sverrir Hólmarssson
Listafólk frá Hvítarússlandi
Félagið MÍR, Menningar-
tengsl Islands og Ráðstjórn-
arríkjanna, gengst fyrir ár-
legum sovéskum dögum í lok
þessa mánaðar og byrjun
þess næsta. Kynnt verður
sérstaklega þjóðlíf og menn-
ing í Sovétlýðveldinu Hvíta-
rússlandi og kemur hópur
hvítrússnesks listafólks af því
tilefni til íslands og tekur þátt í
dagskráratriðum daganna.
Sovéskir dagar MÍR verða
formlega settir miðvikudagsk-
völdið 28. okt. kl. 20.30 í Hótel
Selfossi. Þar verða flutt ávörp,
Guðmundur Daníelsson rithöf-
undur les upp þýðingar sínar á
ljóðum Maxíms Tanks, eins af
kunnustu ljóðskáldum Hvítrússa
Sovéskir dagar MÍR settir í dag
á vorum dögum og listafólkið frá
Hvítarússlandi skemmtir með
hljóðfæraleik, söng og dansi.
Listamennirnir halda síðan tón-
leika næstu daga á nokkrum stöð-
um: Heimalandi í Vestur-Eyja-
fjallahreppi föstudaginn 30. okt.
kl. 21, Hlégarði í Mosfellsbæ
laugardaginn 31. okt. kl. 16 og
Þjóðleikhúsinu mánudagskvöld-
ið 2. nóv. kl. 20. Auk þess kemur
listafólkið frá Hvítarússlandi
fram við nokkur önnur tækifæri,
m.a. hátíðarsamkomu sem hald-
in verður í samkomusal Mennta-
skólans við Hamrahlíð sunnu-
daginn 1. nóv. kl. 15, þar sem
minnst verður 70 ára afmælis
Októberbyltingarinnar í Rúss-
landi og þjóðhátíðardags Sovét-
ríkjanna.
Gestirnir frá Hvítarússlandi
sem koma til íslands til þátttöku f
dagskráratriðum Sovésku dag-
anna eru um 30 talsins. f þeim
hópi eru félagar í þjóðdansa-
flokknum „Kryshatsjok” frá
háskólanum í Minsk, hljóðfæral-
eikarar og söngvarar, m.a. óper-
usöngkonan Nina Kozlova og
söngvarinn Jaroslv Evdokimov.
Er efnisskrá listafólksins afar
fjclbreytt, skiptast á þjóðdansar,
sönglög, einleikslög o.s.frv.
í húsakynnum MÍR, Vatnsstíg
10, verður sett upp í tilefni Sov-
ésku daganna sýning á svartlistar-
myndum, listmunum, barna-
teikningum, bókum og ljósmynd-
um frá Hvítarússlandi. Sú sýning
verður opnuð laugardaginn 31.
október kl. 13.30 og síðan opin
fram yfir miðjan nóvembermán-
uð.
Rússnesk sápuópera...?
Sinfóníuhljómsveitin
Þriðju áskriftartónleikar
Sinfóníuhljómsveitar fslands
verða í Háskólabíói
fimmtudaginn 29. okt. Þá mun
Hafliði Hallgrímsson stjórna
Sinfóníuhljómsveitinni í fyrsta
sinn á almennum tónleikum.
Frumflutt verða tvö verk eftir
Hafliða: Sálmur við klett, sem er
stutt tónverk, tileinkað látnum
starfsmönnum Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar og söngverkið
Vetrarvers, sem enska sópran-
söngkonan Jane Manning flytur.
Auk verka Hafliða verður fluttur
forleikurinn að Helios eftir Carl
Nielsen, sem hann samdi í Grikk-
landi í byrjun aldarinnar þar sem
hann var á ferð ásamt konu sinni.
Taldi Nielsen forleikinn eitt af
sínum bestu verkum. Loks er það
5. sinfónía Sibeliusar, samin
1914-1915 og frumflutt á
fimmtugsafmæli tónskáldsins.
Hafliði Hallgrímsson stjórnandi og
sellóleikari.
Endanleg útfærsla og sú, sem
flutt verður á tónleikunum, var
Jane Manning sópransöngkona.
hins vegar ekki tilbúin fyrr en
1919.
Hafliði Hallgrímsson hefur
búið í Bretlandi frá því hann lauk
framhaldsnámi í sellóleik í Róm
fyrir aldarfjórðungi. Hann hefur
hlotið margháttaða viðurkenn-
ingu sem hljóðfæraleikari og tón-
skáld, m.a. hlaut hann tónskálda-
verðlaun Norðurlandaráð árið
1986 fyrir fiðlukonsertinn „Po-
emi” sem frumfluttur var á
kammertónleikum Sinfóníu-
hljómsveitarinnar í janúar 1985.
Söngkonan Jane Manning
heimsækir ísland nú í fyrsta sinn.
Hún hefur frumflutt yfir 200
söngverk og er einn helsti máls-
vari nútímatónlistar. Hefur hald-
ið tónleika víða um heim sl. 20 ár,
flutt fyrirlestra um söng og skrif-
að bók, „New Vocal Repertory”,
sem orðin er ómissandi öllum
þeim sem syngja, kenna söng eða
semja fyrir söngraddir.
-mhg
Áskríftartónleikar á fimmtudag
Frumflutt tvö verk eftir Hafliða Hallgrímsson undir hans stjórn
8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 28. október 1987