Þjóðviljinn - 29.11.1987, Side 13

REYFARAR
Guðmundur Þorsteinsson skrifar:
Ekki er allt jafn félegt sem hjá
bókaþjóðinni miklu norðurvið
Dumbshaf er iátið á þrykk út
ganga. Auðvitað má ekki ætl-
ast til að allt sé gott þegar um
fleiri hundruð og fimmtíu titla
er að ræða um hvers kyns efni
árlega. Samt svíður í augum
að sjá forlög sem kenna sig
við sósíalisma eða einhvers
konar óljósa menningarrót-
tækni undirforystu yfirlýstra
eðajafnvel flokksbundinna
Alþýðubandalagsmanna gefa
út ómerkilega reyfara í
massavís. Þetta er að vísu
mjög litill hluti af annars
ágætri útgáfustarfsemi sem
eflaust gegnir mikilvægu hlut-
verki í menningu þjóðarinnar.
En samt finnst mér að þarna
hafi verið kastað til höndum og er
mér ekki grunlaust um að það sé
vegna fyrirlitningar áðurnefndra
útgefenda á þessari vinsælu bók-
menntagrein yfir höfuð; ekki er
sinnt um að greina hismið frá
kjarnanum heldur vaðið beint í
nýjustu metsölubókalistana frá
Bandaríkjunum og það vinsæl-
asta gefið út án tillits til gæða.
Það kennir nefnilega ýmissa
grasa í þessari lágt skrifuðu bók-
menntagrein meðal menningar-
vita, sumt er ómerkilegt en annað
mun með tímanum verða klass-
ískar heimsbókmenntir. Að vísu
ekki á sama hátt og Proust og
Joyce heldur frekar eins og Con-
an Doyle og Alexandre Dumas.
Ekki þóttu Dashiell Hammett og
Reymond Chandler merkilegir
pappírar í augum bókmenntapáf-
anna fyrir nokkrum áratugum en
eru núna lesnir í bók-
menntadeildum háskólanna sem
meistarar og frumkvöðlar viður-
kenndrar bókmenntagreinar.
Núna fyrst á því herrans ári 1987
er Chandler þýddur á íslensku
þökk sé Guðbergi og Máli og
menningu. f>á er lofsvert að
Regnbogabækur útgefi Elmore
Leonard sem lengi hefur verið
meðal fremstu meistara spennu-
sögunnar í Bandaríkjunum. En
hvar er Hammett, sem með gild-
um rökum má telja upphafsmann
hins harðsoðna stíls glæpabók-
menntanna, jafnvel á undan
Hemingwayl Hvar eru John D.
MacDonald, Chester Himes,
Reginald Hill, Patricia High-
smitk, David Lindsey, Janwillem
van de Wetering, Peter Dickin-
son, Julian Symons, Nicolas
Freeling og James Crumley svo að
nokkrir séu nefndir. Ed McBain
hefur aldrei verið betri en núna
þó hann hafi skrifað langt yfir
hundrað metsölubækur. Gefi
menn gaum að þessu áður en þeir
lesa heildarútgáfu á verkum Al-
istairs MacLeans í þrjátíu bind-
um, sem vissulega skrifaði nokkr-
ar sæmilegar bækur til að byrja
með.
Þá má nefna bækur sem á ís-
lensku hafa verið kallaðar því
asnalega nafni „vísindaskáld-
sögur“ (þýð. á science fiction) þó
lítil sem engin séu í þeim vísindin.
Þar liggja margar perlur óþýddar
hjá garði þó aldrei hafi þessar
bókmenntir verið vinsælli er-
lendis en einmitt hin síðustu ár.
Arthur C. Clarke hefur sést í
sjoppum en hvað með Isaac
Asimov, Frank Herbert, Ray
Bradbury, Stanislaw Lem, Ro-
bert Heinlein, Robert Silverberg,
Poul Anderson, Brian Aldiss, Al-
fred Bester, Gene Wolfe og m.fl.?
Hér er óplægður akur handa út-
gefendum og ekki alltsaman af-
þreyingarbókmenntir og rusl.
Að lokum vil ég drepa örlítið á
teiknimyndasögurnar. Þær urðu
fyrst vinsælar í Bandaríkjunum á
fyrri hluta aldarinnar en hafa hin
síðari ár náð óhemju útbreiðslu í
mörgum Evrópulöndum og
þykja Frakkar og Belgar standa
sig best, jafnt í barna- sem full-
orðinsefni. Þarna er auðvitað
misjafn sauður í mörgu fé og ekki
má fordæma heila klabbið útfrá
einstökum ljótum dæmum. Eitt
slíkt ætla ég að nefna en það er
Supermannblað nr. 5 1987 sem ég
í grandaleysi keypti handa fimm
ára snáða um daginn og hélt þá
satt að segja að þetta væri sak-
laust grín í líkingu við kvikmynd-
irnar um þessa svifléttu hetju.
Svo var ekki.
Sagan gerist úti í ómælis-
geimnum á hinni svörtu og
ógnvekjandi plánetu Apokolips
þar sem hafsjóir af bullandi tjöru
og logandi gígir spúandi eldi og
eimyrju upplýsa himininn. Höf-
uðborgin heitir náttúrlega Arm-
ageddon. Þarna ræður djöfullinn
Surtur ríkjum og þegnar hans,
hungruðu hundarnir, mega snapa
gams. í fláttskap sínum ógur-
legum hefur Surtur fangað Súper-
mann með Omega geislum sínum
til þess eins að leiða uppreisn
gegn sjálfum sér svo að hann,
Surtur, geti sýnt fram á styrk
sinn. Þetta tekst Surti vonum
framar og í fyllingu tímans svíkur
Súpermann uppreisnarmennina,
hungruðu hundana, og Surtur
fagnar sigri ásamt Súpermann
sem í minnisleysi sínu heldur að
hann sé sonur Surts. Það er ekki
fyrr en á síðustu blaðsíðum þess-
arar ægilegu sögu að hinn raun-
verulegi sonur Surts, guðinn Ori-
on, kemur vitinu fyrir Súper-
mann og sá bregst hinn versti við
og horfir reiður um öxl. Upphefj-
ast slagsmál með þeim Surti sem
lyktar með því að Surtur sendir
Súpermann aftur til Jarðar og
viðurkennir að það hafi verið
mistök að fá hann í heimsókn.
Mér varð því miður um megn að
útskýra þessi firn fyrir fimm ára
barninu, auk þess sem myndirnar
eru hinar groddalegustu og ekki
við hæfi óharðnaðra unglinga
hvað þá barna og textinn uppfull-
ur af herfilegum málvillum og
prentvillum og kann ég Siglu-
fjarðarprentsmiðju litlar þakkir
fyrir útgáfuna.
Guðm.
Hvers vegna þarf
ég að koma tvisvar
á dag 1 skólann?
Kennarasamband íslands leggur á
það höfuðáherslu að allir grunnskólar
á landinu verði einsetnir og ítrekar
nauðsyn þess að skóladagur nemenda
sé samfelldur og lengri en nú er hjá
yngstu nemendunum.
Úr Skólastefnu
Kennarasambands íslands.
MENNTerMÁTTUR