Þjóðviljinn - 07.01.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Steingímur og stjómstöðin
Á Keflavíkurflugvelli er veriö aö byggja nýja
stjórnstöð fyrir Bandaríkjaher. Margir halda aö
þetta sé ósköp venjulegt hús meö skrifstofum
fyrir yfirmenn á Vellinum, líkt og nýja ráöhúsiö í
Reykjavík á að verða skrifstofubygging fyrir
borgarstarfsmenn. Hér er um hættulegan mis-
skilning að ræöa.
Stjórnstöðin á Keflavíkurflugvelli er ekki nein
skrifstofubygging. Útveggir eru síður en svo
byggðir úr léttu áli og gleri, heldur úr svo þykkri
steinsteypu að neðanjarðarbyrgi Adolfs heitins
Hitlers þolir þar illa samanburð. Stöðinni er ætl-
að að standa í a.m.k. sjö daga eftir að stríð hefur
brotist út. Og þá er reiknað með nútímastríði þar
sem sprengjurnar falla. Þegar búið verður að
jafna alla byggð á Reykjanesi við jörðu og
geislavirkt ryk hefur þyrlast yfir gjörvallt ísland,
þá á stjórnstöð bandaríska hersins að standa
innsigluð til sjöunda dags og halda áfram að
senda skilaboð á öldum Ijósvakans til mann-
aðra og ómannaðra stríðstækja sem svífa um
himingeiminn eða svamla í undirdjúpunum.
Almennt er talið að undirskrift Gorbasjovs og
Reagans á samningi um fækkun kjarnaflauga
sé sá atburður á liðnu ári er helst hafi þokað
mannkyninu í átt frá tortímingarbáli kjarnorku-
styrjaldar. Það skýtur nokkuð skökku við að
einmitt þegar þeir atburðir verða í samskiptum
stórveldanna að vopnum er fækkað, þá skuli
íslenska ríkisstjórnin leyfa byggingu stjórns-
töðvar sem er ætluð til að tryggja það að
heimsstyrjöld geti staðið eigi skemur en í sjö
daga.
Formaður Alþýðubandalagsins, Ólafur
Ragnar Grímsson, benti í áramótaviðtali við
Þjóðviljann á það að stjórnstöðin jgæti alls ekki
verið liður í svokölluðum vörnum Islands. Þvert
á móti væri hún tilkynning til heimsbyggðarinn-
ar um það að héðan ætti að heyja styrjöld hvað
sem það kostaði og jafnvel þótt búið væri að
skjóta íslenskt samfélag í kaf. Því væri bygging
stöðvarinnar prófsteinn á það hvort Steingrímur
Hermannsson utanríkisráðherra meinti eitthvað
með ræðum sínum um frið og afvopnun.
Bandaríkjaher hefur þá yfirlýstu stefnu að játa
hvorki né neita tilvist kjarnorkuvopna um borð í
herskipum eða flugvélum sínum. Á Keflavíkur-
flugvelli eru Phantom-þotur en þá flugvélagerð
er unnt að búa kjarnasprengjum. Hið sama á við
um Orion-flugvélarnar sem þar eru.
Vegna þess að Bandaríkjaher vill ekki gefa
upplýsingar um kjarnavopn sín, hefur víða um
heim verið mikil tregða að gefa flugvélum hans
lendingarleyfi eða hleypa bandarískum her-
skipum inn í landhelgi. Nýsjálendingar vilja ekki
kjarnavopn á sínu landi. Þeir hafa því neitað að
taka á móti þeim bandarísku herskipum sem
vitað er að borið geta slík vopn.
Á Spáni hafa Bandaríkin lengi haft stórar her-
stöðvar samkvæmt samningi við Spánverja.
Milli jóla og nýárs tilkynnti Spánarstjórn einhliða
að Bandaríkjaher yrði að fjarlægja Phantom-
þotur sínar frá Spáni fyrir árslok 1989. Ástæðan
var sú að þotunum er m.a. ætlað að bera kjarn-
asprengjur.
Bandaríski herinn telur fækkun á flugvélum,
sem borið geta kjarnasprengjur, síður en svo í
takt við nýgerða samninga um fækkun eld-
flauga með kjarnasprengjur. Hann telur
Phantom-þoturnar í Evrópu nauðsynlegri en
nokkru sinni fyrr einmitt vegna þess að nú á að
fækka kjarnaflaugunum.
Hvað með Phantom-þoturnar og Orion-
flugvélarnar á Keflavíkurflugvelli? Þær geta
borið kjarnavopn og Bandaríkjaher vill ekki
þvertaka fyrir að slík vopn séu hér. En íslensk
stjórnvöld haga sér ekki eins og stjórnin á Nýja-
sjálandi eða Spánarstjórn. Hér er ekkert verið
að jagast í því hvort bandaríski herinn er með
kjarnavopn eða ekki. Og það er talið sjálfsagt að
herinn fái að byggja almennilega stjórnstöð
sem bilar ekki um leið og fyrsta sprengjan fellur.
Utanríkisráðherra mælir margt fagurt um frið.
Hann er sá íslenskur embættismaður sem ber
mesta ábyrgð á því að (slendingar róa nú á móti
straumi og leyfa stóraukinn vígbúnað á landi
sínu einmitt þegar mannkynið hefur eignast
nýja von um afvopnun.
KUPPT OG SKORIÐ
Álfheimar
í sjónvarpi
Jóhann Guðmundsson, starfs-
maður Háskólans, sendir fram-
kvæmdastjóra Sjónvarpsins opið
bréf í Morgunblaðinu í gær. Til-
efnið er þáttur sem sjónvarpið
sýndi á nýársdagskvöld og hét
Huldir heimar, fjallar hann um
álfa. Bréfið er tómar spurningar,
en það er auðséð að þátturinn
hefur farið fyrir brjóstið á Jó-
hanni: hver ber nú ábyrgð á þessu
spyr hann, ætla menn að halda
áfram á sömu braut?
Það er ekki að ástæðulausu að
spurt er. Ekki svo að skilja: það
er ósköp eðlilegt að gera sjón-
varpsþátt um trú á álfa og huldu-
fólk. Sögur af því fólki eiga sér
merkilegan stól í sálarkytru þjóð-
arinnar. Ekkert sjálfságðara en
að rifja upp sögur uqt álfa sem
vilja fá að vera í friði ísínum kletti
eða steini nú á tímum tæknifrekju
sem ryðst fram og veitir lifandi
landi mörg sár og djúp. Og þá
finnst manni það ofur eðlileg að-
ferð að spjalla \áð fólk sem á séf
álfatrú og einnig þá menn sér-
fróða sem hafa yfirsýn yfir for-
sendur álfatrúar í hugmynda-
heimi þjóðarinnar. Hitt verður
svo fjarska afkáralegt, að setja
álfatrú fram eins og hver önnur
reynsluvísindi. Af henni fer allur
sjarmi þegar sjónvarpsmenn fara
að draga upp Iíffræðikort af álfa-
kroppum eða koma byggðum
þeirra fyrir á gatnakorti höfuð-
borgarsvæðisins rétt eins og
hverju öðru bensínstöðvakerfi.
Að búa til
metsölubækur
Um áramótin birtust í blöðum
fréttir af metsölubókum. Við
fengum m.a. að vita að sá gamli
spennurefur Alistair MacLean,
sem að sögn bað aðstoðarmann
sinn að kála fyrir sig óþörfum
persónum áður en handrit færi í
prentun, heldur vel sínu á ís-
lenskum bókahyllum. Hann var
næsthæstur í sölu og á þrjátíu
árum hafa íslendingar keypt eina
bók eftir karlinn á nef hvert og
gerir enginn betur. En sitt hvor-
um megin við MacLean voru svo
þau Halla Linker sem seldi sitt
Uppgjör konu í meira en 12 þús-
und eintökum og Mikhaíl Gor-
batsjof sem seldi Perestrojku í
6500 eintökum.
Líklegt er að mörgum finnist
þetta skrýtin útkoma og hefðu
þeir viljað fá aðrar fréttir af bók-
sölu. En satt að segja þarf enginn
að búast við einhverskonar „rétt-
læti“ þegar um metölubækur er
að ræða. Metsölubækur eru oft-
ast nær (undantekningar eru
vissulega frá því) skapaðar af
forvitni um einstaklinga, sjald-
gæfa og fræga, frekar en að kostir
textans vinni þeim hylli. Sú sæla
sjónvarpsfrú, Halla Linker, var
þá eftir allt saman hræddur fugl í
gullnu búri. Skoðum það. Og
verða ekki allir þessir karlar sem
mega ekki vera eins og álfar út úr
hól um heimsmálin í Rótaríinu
sínu eða Læonsklúbbnum að fá
Gorbatsjof í jólagjöf?
En þá er að geta þess að enn
eitt býr til metsölubækur og virð-
ist á síðustu árum auka bilið á
milli velgengni þeirra á markaði
og annarra bóka. Það er blátt
áfram fréttaflutningur um met-
sölubækur. Fari það að spyrjast
út, einatt með yfirborðslegum
símakönnunum dagblaða, að ein-
hverjar tvær eða þrjár bækur
hreyfist meira en aðrar, þá grípa
þeir sem ætla að gefa bækur en
eru ráðvilltir eða nenna ekki að
hugsa málið, þær vísbendingar
fegins hendi. Ef ég, hugsa þeir,
kaupi metsölubók, þá er ég rétt-
um megin í tilverunni - eins þótt
mamma gamla (eða eiginmaður-
inn eða dóttirin eða tengdasonur-
inn) fái kannski þrjár aðrar af
sömu sort. Þar með er komin
skrýtin slagsíða á allt saman sem
fáum kemur að gagni og alls ekki
bókaútgerð yfir höfuð - m.a.
vegna þess að metsölubókatal
æsir upp væntingar sem þær
bækur rísa sjaldan undir.
Eölileg áhrif
bandarísk
í leiðara Alþýðublaðsins í
fyrradag er lagt út af ummælum
forseta Islands um íslenska tungu
í áramótaávarpi. f leiðaranum er
það tíundað samviskusamlega að
vera hersins á Miðnesheiði, út-
varp hans og sjónvarp, hafi haft
mikil áhrif á menningu og tungu
íslendinga og enn hafi þau áhrif
magnast með framsókn „banda-
rískrar skemmtimenningar". í
leiðaranum segir:
„Regindjúp gjá er að myndast
milli kynslóða í menningarlegu
og málfarslegu tilliti. Bandarísk
lágmenning bylur á íslensku
þjóðinni í sífellu og gegnsýrir
einkum hugi þeirra sem litla
þjóðlega mótstöðu hafa fyrir eins
og yngra fólkið. Á íslandi í dag og
sérstaklega í höfuðborginni má
heyra tungumál sem er líkara
bandarísku en íslensku, en á engu
að síður að teljast einhvers konar
nútímaíslenska."
Hugleiðingum af þessu tagi
hefur stórlega fjölgað á allra síð-
ustu mánuðum. Það er framför
frá því sem áður var: oftar en ekki
var það grunntónn í hinum dag-
blöðunum, að ekki væri að marka
væl herstöðvaandstæðinga og
annarra komma, hálfkomma og
laumukomma um íslenska tungu
og menningu, menn ættu ekki að
stunda fúlt einangrunarhjal því á
endanum muni allt reddast. Nú
viðurkenna menn að minnsta
kosti að alvara er á ferðum. Hitt
er svo annað mál, að niðurlag Al-
þýðublaðsleiðarans minnir á að
einatt ganga menn ekki mikið
lengra: þeir geta um menningar-
háskann eins og hverja aðra
staðreynd en hafa svosem ekkert
til málanna að leggja. En þar
segir svo um hnignun tungunnar:
„Petta eru ekki saklaus tísku-
áhrif heldur eðlileg áhrif af lang-
varandi málmengun frá Banda-
ríkjunum og eru í fullu samræmi
við þau menningarlegu ítök sem
Bandaríkin hafa á íslandi í dag.“
Vafalaust var það ekki meint
þannig, en það er skrýtið að
leggja þann þunga á „eðlileg“
áhrif og „samræmi" við veru-
leikann í þeim skrifum dagblaðs,
sem helst reyna að fella dóma og
heimta viðbrögð við tilteknu
ástandi, að engu er líkara en boð-
ið sé upp á auðmjúka forlaga-
hyggju einhverskonar: Amríkan-
ar eru undir og yfir og allt um
kring og enginn fær gert við því.
ÁB
þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Rltatjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, óttar Proppé.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Biaðamenn: Elísabet K. Jökulsdóttir, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Hrafn Jökulsson, HjörleifurSveinbjörnsson, Kristín Ólafsdóttir,
KristóferSvavarsson, Logi Bergmann Eiðsson (íþróttir). MagnúsH.
Gíslason, Ólafur Gíslason, Ragnar Karlsson, SigurðurÁ.
Friðþjófsson, Vilborg Davíðsdóttir.
Handrita- og prófarkaleatur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: EinarÓlason, SigurðurMarHalldórsson.
Útiitatelknarar: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason, Margrót
Magnúsdóttir.
Framkvæmda8tjóri:HallurPállJónsson.
Skrif8tofustjóri:JóhannesHarðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Unnur Ágústsdóttir, Olga Clausen, Guðmunda Krist-
insdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Hörður Oddfríðarson.
Útbreiðsla: G. Margrót Óskarsdóttir.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn-.BrynjólfurVilhjálmsson.ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglý8ingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setnlng: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
"Verð í lausasölu: 55 kr.
Holgarblöð: 65 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 600 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 7. janúar 1988