Þjóðviljinn - 23.01.1988, Blaðsíða 7

Umsjón:
Lilja Gunnarsdóttir
íslensk ljóð
þýdd á frönsku
kauplaust
Gérard Lemarquis: Eg vil reyna að vera trúr stíl þeirra skálda sem ég þýði. Mynd - Sig.
Gérard Lemarquis: Sýn-
isbækur ljóða minna oft á
Ikea-katalóg
Undanfarin 57 ár hefur verið
gefið reglulega út i Bruxelles,
blað sem heitir Le journal des po-
étes, eða Blað skáldanna. í nóv/
des númeri blaðsins er meðal
annars að finna ljóð eftir þrjú ís-
lensk ljóðskáld, þá Stefán Hörð
Grímsson, Þorgeir Þorgeirsson
og Stein Steinarr. Þýðandi ljóð-
anna er Gérard Lemarquis, en
hann undirbýr nú útgáfu sýnis-
bókar íslenskra ljóða á frönsku, í
samvinnu við Jean-Louis Depi-
erris ljóðskáld, og menningar-
fulltrúa franska sendiráðsins í
Reykjavík.
Gérard, Ijóðaþýðingar íLe jour-
nal des poétes og sýnisbók ís-
lenskra Ijóða í leiðinni. Hvernig
stendur á þessari framtakssemi?
- Byrjunin var, að þegar Jean-
Louis Depierris varð menning-
arfulltrúi franska sendiráðsins,
vildi hann strax kynna sér ís-
lenska ljóðlist og bað mig að þýða
fyrir sig ljóð. Hann er sjálfur
skáld, og reyndar mjög mericilegt
skáld og gott, það hafa verið
gefnar út margar ljóðabækur eftir
hann og meira að segja skrifuð
um hann bók. Ég þýddi fyrir
hann nokkur ljóð, og það má
bæta því við að ég varð að vanda
mig við þýðingarnar því þó að
hann hafi enga möguleika á að
meta hvað nálægt þýðingin er ís-
lenska textanum, þá er hann
mjög kröfuharður hvað varðar
málfar og hrynjandi í frönsku.
Svo má segja að ég hafi byrjað
fyrir alvöru í kringum sýningarn-
ar á Galdra-Lofti í París. Ég
býddi leikritið fyrir Ragnheiði
Ásgeirsdóttur og setti það upp í
París í lok nóvember í fyrra. í
kringum þá sýningu var íslensk
menningarvika í París, og hópur-
inn sem stóð að sýningunni bað
mig að þýða nokkur ljóð og lesa
upp þarna í leikhúsinu. Nú, ég
gerði það, og hetja kvöldsins hjá
mér var Ari Jósefsson sem var
frábært skáld, þau ljóð gerðu
mikla lukku. Ljóðin hans eru svo
róttæk og sterk að þau snerta
mann djúpt, mig langar ein-
hverntíman til að kynna hann ís-
lendingum. Ég las líka mörg ljóð
eftir Stefán Hörð Grímsson, og
Stein Steinarr, og úrval af ljóðum
eftir Snorra Hjartarson, Jón Ósk-
ar, Sigfús Daðason, Þorgeir Þor-
geirsson og Pétur Gunnarsson.
Og ákvaðstu þá að senda
eitthvað af þessum Ijóðum í Le
journal des poétes?
- Nei, ég tek sjálfur ekkert
frumkvæði. Bæði vinn ég mikið,
eins og aðrir hér á landi og svo er
ég er latur. Ég vil helst vinna
undir stjórn annarra, það er að
segja, með því skilyrði að mér sé
ekki skipað fyrir verkum og að ég
sé sjálfráður um hvernig ég tek á
hlutunum. En það var Jean-
Louis Depierris sem kom þeim á
framfæri, sem viðurkennt ljóð-
skáld hefur hann aðgang að mjög
virtum tíamritum, eins og til
dæmis Le journal des poétes.
Þessi ljóð sem birtust núna í Le
journal des poétes þýddi ég fyrir
hann, og reyndar fleiri, sem
verða bráðlega birt í öðru tíma-
riti, sem heitir Poésie og er gefið
út í Frakklandi.
Nú hefur þú þýtt nokkuð mikið.
Hver er munurinn á að þýða Ijóð
og aðra texta?
- Það er alls ekki hægt að bera
þetta saman. Til að byrja með
vegna þess að ég vinn ekki ljóða-
þýðingar á sama þátt og aðrar
þýðingar. Mér finnst ég til að
mynda verða að gera það kaup-
laust, ég get tekið borgun fyrir
hvaða aðra þýðingu sem er, en
ljóð verð ég að þýða kauplaust.
Og svo er ekki hægt að ganga í
ljóðaþýðingar eins og aðrar þýð-
ingar, það er ekki hægt að vinna
þær eins og einhver háskólaverk,
svoleiðis verk eru alltaf alveg
steingeld.
En þessi sýnisbók. Hver átti
hugmyndina að henni? Og hefur
eitthvað verið ákveðið nánar um
hvenœr hún verði gefin út?
- Nei, það hefur enn ekki verið
ákveðið. Við stefnum að því að
gefa hana út. Þetta er hugmynd
Jean-Louis Depierris, og hann
ýtir á eftir mér við þýðingarnar.
En það þarf að gá að mörgu þegar
maður ætlar að gefa út svona
bók, og það eru viss vandamál
sem þarf að yfirstíga. Þetta eru
yfirleitt mjög leiðinlegar bækur.
Þegar ljóðin eru valin verður að
gæta jafnvægis á milli kynslóða, á
milli kynja og á milli pólitískra
skoðana svo eitthvað sé nefnt, og
þetta verður oft til þess að bókin
verður eins og Ikea-katalógur.
Það er hægt að bera þetta saman
við útvarpsleikrit. Leikararnir
hafa í hæsta lagi rennt einu sinni
yfir hlutverkin áður en þeir flytja
þau, þeir eru með einhverja for-
múlu fyrir hlutverkinu, móðirirn
hljómar svona og svona, faðirinn
svona, og svo framvegis. Þetta
verður til þess að það verður yfir
öllu leikritinu einhver staðlaður
blær, svo að manni finnst að sami
höfundurinn hafi skrifað öll út-
varpsleikrit. Sýnisbækur ljóða
eru oft eins og útvarpsleikrit. Út-
koman af þessari yfirlitspólitík
er, að það verður á verkinu
eitthvert meðalmennsku-yfir-
bragð, svona meðal-póetískur
blær, alveg eins og sami höfund-
urinn hafi skrifað öll ljóðin. Þetta
er nokkuð sem verður að reyna
að varast, því annars gætu bestu
skáld íslands endað sem sunnu-
dagsskáld morgundagsins, og
það er nokkuð sem ég vil komast
hjá. Ég vil reyna að vera trúr stíl
þeirra skálda sem ég þýði.
LG
EINLEIKUR MEÐ MAT
Egg-leikhúsið sýnir
Á SAMA STAÐ
eftir Valgelr Skagfjörð
Leikstjórl: Ingunn Ásdísardóttir
Eftir að Alþýðuleikhúsinu
gekk svona afskaplega vel með
tígrisdýrin sín í hádeginu er ekki
óeðlilegt að fleiri sæki á sömu
mið, enda er hádegisleikhús
prýðilegur vettvangur fyrir stutt-
ar sýningar. Þá geta tímabundnir
nútímamenn notið listar og matar
í senn og tekið hvort tveggja til
sín með hraði án þess að eyða til
þessdýrmætum kvöldum. Sýning
Egg-leikhússins er þannig
hönnuð að fyrst kemur leikrit í
tuttugu mínútur, síðan er borin
fram fjórréttuð kínversk máltíð,
ágætlega bragðgóð, sem verður
að snæðast með hraði. Á meðan
snætt er líða tíu ár í leikritinu og
upphefst svo annar þáttur og
stendur álíka lengi og sá fyrsti.
Og geta síðan allir gengið aftur til
starfa endurnærðir á sál og lík-
ama.
Þetta leikverk Valgeirs Skag-
fjörð er einleiksverk. í fyrra
þættinum sjáum við unga konu
með ungabarn í vagni úti í al-
menningsgarði. Hún hittir þar
vinkonu sína (sem áhorfendursjá
ekki) og talar yfir hausamótunum
á henni meðan hún drekkur hálf-
an vodkapela. Að lokum fer hún
burt en skilur barnið eftir hjá
vinkonunni og mælir sér mót við
hana á sama tíma tíu árum
seinna. Eftir hlé mætir hún á
staðinn en vinkonan sést hvergi,
hins vegar kemur barnsfaðir
hennar á stefnumótið og kemur í
ljós að hann er nú giftur vinkon-
unni.
Verkið fjallar um misjöfn hlut-
skipti í lífinu og um ólík viðhorf
til lífsgæða og ástar. Unga konan
er lífsþyrst og hafnar viðteknum
efnalegum gæðum. Hún drekkur
líka bikar lífsins í botn, eins og
það mundi heita á ungmennafé-
lagsmáli. í seinni þættinum hefur
V
SVERRIR
HÓLMARSSON
hún farið eins langt niður og
komist verður en haft sig upp úr
því aftur og stendur sterk eftir.
Valgeir Skagfjörð er fjölhæfur
maður. Hann semur leikrit og
tónlist, leikur á hljóðfæri og syng-
ur og er efnilegur leikari. Ekki sá
ég fyrra einleiksverk hans sem
sýnt var í sjónvarpinu en eftir
þessu að dæma hefur hann hæfi-
leika en á margt ólært. Hann
skrifar á köflum lifandi texta og
hefur skilning á persónum. Hins
vegar hættir honum um of til að
predika og láta persónu sína
halda of langar ræður um inntak
lífsins og ástarinnar. Efniviður
þessa verks er með öðrum orðum
ekki nægjanlega dramatíseraður.
Auk þess er það vafasöm og erfið
aðferð að láta einn leikara á sviði
tala við persónur sem eiga að
vera til staðar í raun og veru en
hvorki heyrast né sjást.
Það liggur nokkuð í eðli þessa
vérks að það er erfitt í flutningi. í
fyrsta lagi er einleikur á sviði
ævinlega erfiður sem slíkur. í
öðru iagi eru nokkur vandamál
því fylgjandi að leika á móti
ósýnilegum mótleikara. Og í
þriðj a lagi er erfitt að gæða langar
hugleiðingar um lífið nægjanlegu
lífi til að koma í veg fyrir að at-
hygli áhorfenda daprist.
Meiri og reyndari leikkonur en
Erla Skúladóttir hefðu átt í
bröium með að sigrast á öllum
þessum erfiðleikum. Erla gerir
það ekki nema að hluta til, enda
þótt hún hafi sýnilega unnið mjög
vandað undirbúningsverk með
góðri aðstoð leikstjóra síns, Ing-
unnar Ásdísardóttur. Þar skortir
ekkert á næmar sveiflur og til-
brigði í rödd og fasi né heldur
nákvæmni í hreyfingum og staðs-
etningum. Og Erla nær á
sannfærandi hátt að sýna þær
breytingar sem verða á persón-
unni á tíu árum. En það vantar
einhvern hljómbotn, einhverja
sálardýpt, einhvern raunveru-
legan sársauka í leik hennar.
Sverrir Hólmarsson
Laugardagur 23. janúar 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7