Þjóðviljinn - 28.01.1988, Blaðsíða 5

Molað úr múveggjum
Verkefnið Brjótum múrana erhálfnað. Spjallað við Valgerði
H. Bjarnadóttur verkefnisfreyju um starfið og árangurþess
Árið 1985 fór af stað, á öllum
Norðurlöndunum, fjögurra ára
verkefni Norrænu ráðherra-
nefndarinnar undir titlinum
Brjótum múrana (BRYT). Verk-
efnið, sem nú er hálfnað, er skil-
oreint sem jafnréttisverkefni, og
tilgangur þess að „prófa aðferðir
til að brjóta niður kynskiptingu á
vinnumarkaðnum“. Markmiðið
er „að auka fjölbreytni í náms- og
starfsvaii kvenna og að tryggja
þeim atvinnu með ýmsum að-
gerðum, bæði innan menntakerf-
isins og í atvinnulífinu“. Fram-
kvæmdin fer þannig fram að á
hverju Norðurlandanna hefur
verið valið eitt svæði þar sem til-
raunin fer fram í samvinnu við
yfirvöld á svæðinu. Þá hafa fyrir-
tæki og skólar almennt komið að
einhverju leyti inn verkefnið. Hér
á landi varð Akureyrarbær fyrir
valinu. Við spurðum Valgerði H.
Bjarnadóttur verkefnisfreyju,
eins og hún kýs að kalla sig, hvort
einhver árangur sé farinn að sjást
af verkefninu, núna tveimur
árum eftir að það fór í gang.
„Það er alltaf erfitt að segja
hvort sá beini eða óbeini árangur
sem við þykjumst sjá í kringum
okkur sé árangur af starfi okkar
eða hluti af þeirri þróun sem er að
gerast í samfélaginu almennt. Sú
staðreynd, að það var ákveðið að
fara út í þetta verkefni á íslandi
bendir til þess að einhver skiln-
ingur er á þörfinni fyrir átaki í
þessum efnum. Átakið hefur ör-
ugglega haft meiri óbeinan en
beinan árangur í för með sér og
hann er erfitt að mæla. Verkefn-
inu tengjast yfir 1000 manns hér á
landi og það er fólk sem margt
hvert fer fyrst að hugsa um stöðu
konunnar á vinnumarkaðnum og
í menntakerfinu vegna tengsla
við verkefnið. Þetta er fólk sem
kemur inní umræðuna í gegnum
þau fyrirtæki sem við höfum sam-
vinnu við, í gegnum skólana og á
annan hátt og með því einu að
vekja upp umræðu tel ég verkefn-
ið gera gagn. Ég er líka sannfærð
um að þau tengsl sem við kom-
umst í við hin Norðurlöndin í
gegnum þetta verkefni eru mjög
gagnleg. Þar er þetta verkefni
mjög þekkt, það nýtur virðingar,
margir hafa heyrt af því og fólk
hefur mikið samband hingað í
tengslum við verkefnið. Ég fæ því
ýmsar gagniegar upplýsingar um
allt mögulegt hingað sem við
fengjum annars ekki.
Hvað beinan árangur varðar
þá er hann kannski helst að finna
í tengslum við námskeið sem við
héldum fyrir konur um stofnun
og rekstur fyrirtækja og jafn-
framt í starfi okkar við þau fyrir-
tæki sem við höfum verið að
vinna með. Við erum núna að
vinna upp úr þeim upplýsingum
sem við höfum aflað okkur í þess-
um fyrirtækjum og mér sýnist að
hlutur kvenna í ábyrgðar- og
stjórnunarstörfum hafi farið ei-
lítið batnandi frá því að við byrj-
uðum samstarf okkar við þessi
fyrirtæki. Við sameiningu ullar-
deildar Sambandsins og Álafoss
hf. fyrir stuttu urðu nokkur
mannaskipti og ég hef það á til-
finningunni, án þess að ég hafi
athugað það sérstaklega, að þar
hafi hlutur kvenna verið ofar í
huga þeirra sem sáu um skipu-
lagninguna en ef samvinna fyrir-
tækisins við verkefni okkar hefði
ekki komið til. Mér sýnist ég sjá
svipaða hluti vera að gerast hjá
Akureyrarbæ sem er líka sam-
starfsaðili að verkefni okkar. Ég
vona bara að það sé rétt tilfinning
hjá mér að það sé eitthvað að
gerast og að það sé ekki tíma-
bundið heldur sé fólk að átta sig á
því að konur séu a.m.k.
jafngóðar og karlar til hinna
ýmsu starfa.“
Þegar einn múrinn
brotnar
myndast annar
Þið hafið m.a. tekið viðtöl við
konur í stjórnunarstöðum í þessum
fyrirtœkjum sem þið eruð í sam-
vinnu við. Hverjar eru helstu nið-
urstöður ykkar úr þeim viðtölum?
„Úrvinnslan úr þessum við-
tölum er aðeins á byrjunarstigi,
en það eru þó nokkur atriði sem
eru áberandi og gegnumgang-
andi. Þessar konur eru ekki í
efstu stjórnunarþrepum píramíd-
ans. Þær eru hvorki fram-
kvæmdastjórar né í forsvari fyrir
einhverjum ákveðnum sviðum í
fyrirtækjunum. Þær eru yfirleitt
verkstjórar, deildarstjórar eða
verslunarstórar og flestar þeirra
hafa unnið áratugum saman hjá
sama fyrirtækinu. Þær eru dugn-
aðarforkar, miklar valkyrjur og
samviskusamar. Þetta eru í fæst-
um tilvikum menntakonur heldur
konur sem hafa unnið sig upp á,
löngum tíma. Hvort þær hafa gert
það á styttri eða lengri tíma en
karlarnir sem byrjuðu samtímis
og þær treysti ég mér ekki til að
fullyrða um á þessu stigi. En í
meiri hluta tilvika hefur konun-
um verið boðin staðan, þær hafa
ekki sótt um stöðuhækkun.“
Eru Norðurlöndin með sam-
rœmd verkefni?
„Það eru engin tvö verkefni al-
veg eins, en við vinnum mikið á
sömu sviðum. Það eru um 3Ö
verkefni í gangi á öllum Norður-
löndunum og u.þ.b. 2/3 hlutar
verkefnanna náið samstarf. Við
Valgerður H. Bjarnadóttir: Verkefnið kemur eflaust til með að skila meiri óbeinum árangri en beinum og hann er erfitt að
mæla. En ég held að okkur takist að búa til sprungur í veggina...
hittumst reglulega og ræðum
framvindu þeirra.“
Hafið þið lagt einhverja áherslu
á frœðilegt starf í tengslum við
verkefnið?
„Já, við héldum ráðstefnu með
konum sem unnið hafa að fræði-
legri úttekt þessara mála og þar
kom ýmislegt merkilegt fram.
Við vorum hins vegar ekkert
ógurlega upprifnar eftir þessa
ráðstefnu vegna þess að niður-
stöðurnar voru ekki beinlínis til
þess að auka á bjarsýni okkar.
Þær sýna að í hvert skipti sem
múrarnir hafa verið brotnir, í
hvert skipti sem konur hafa farið
yfir á hefðbundin svið karla eða
öfugt, þá myndast bara nýir múr-
ar í staðinn, ný verkaskipting þar
sem konur fara í viss störf og karl-
ar í önnur. Á sviðum sem konur
sækja í auknum mæli inná, t.d.
verkfræði og lögfræði, er þróunin
þannig að konur safnast í hlut-
fallslega ríkari mæli en karlar í
vinnu hjá hinu opinbera en karl-
arnir setja á fót sjálfstæðan
atvinnurekstur. Þetta er að sjálf-
sögðu engin svörthvít skipting en
við sjáum þetta t.d. mjög glöggt á
íslandi.
Starfsval
unglinga
Við höfum gert kannanir hér
meðal 9. bekkinga í grunnskólum
um starfsval og það er greinilegt
samkvæmt niðurstöðum þeirra
að strákar annað hvort ætla sér
meira á vinnumarkaðnum í fram-
tíðinni en stelpurnar, eða eru
óhræddari við að láta frá sér hug-
myndir sínar um hvað þeir ætla
að verða. Stelpurnar miða fram-
tíð sína að miklu leyti við það að
verða mæður en það heyrir til al-
gjörra undantekninga að strákar
geri ráð fyrir því að þeir verði
einhverntíma feður.
Hluti af verkefni okkar hefur
verið náms- og starfsfræðsla í 9.
bekkjum grunnskólanna, en við
bindum miklar vonir við slíka
kennslu þó auðvitað sé erfitt að
segja fyrir um árangur. Á þessum
námskeiðum fara krakkamir
m.a. í heimsóknir á vinnustaði og
Framhald á síðu 6
nnKnJBgur 2B. tMMMr 19M MÖOMUMN - SÍOA •